Skessuhorn - 09.10.2013, Qupperneq 14

14 MIÐVIKUDAGUR 9. OKTÓBER 2013
Í sumar hófust endurbætur á
Grímshúsinu í Brákarey í Borgar-
nesi. Það er hollvinafélag hússins,
Grímshúsfélagið, sem stendur fyrir
framkvæmdunum. Í þessum fyrsta
áfanga var skipt um þak á húsinu,
spýtu fyrir spýtu, og sett lituð ál-
klæðing á það. Reiknað hafði ver-
ið með því að hægt væri nota hluta
þakviðanna sem fyrir voru en svo
reyndist ekki vera. Þetta varð því
mun dýrari framkvæmd en ætl-
að var í upphafi, að sögn Sigvalda
Arasonar stjórnarmanns í Gríms-
húsfélaginu. Félagsmenn eru bæði
konur og karlar, á öllum aldri, sem
fáir eru tilbúnir til erfiðra og vanda-
samra sjálfboðastarfa eins og þak-
smíði. Því voru fengnir til verks-
ins fagmenn sem eru vanir slíkum
störfum. Er því tómahljóð í sjóðum
Grímshúsfélagsins nú sem stend-
ur og félagið í talsverðri skuld við
verktakann sem tók að sér að end-
urbyggja þakið. Þá er það stefna
stjórnar félagsins að reyna á næsta
ári að ráðast í annan áfanga við end-
urbætur á húsin, sem er að skipta
um glugga og hurðir. Sigvaldi segir
að Grímshúsfélagið sendi nú ákall
til velunnara félagsins þess efnis að
láta peninga af hendi rakna.
Byggt yfir útgerð
metaflaskips
Eins og Skessuhorn hefur greint
frá byggjast áformin um endur-
gerð Grímshússins ekki síst á því að
þar verði komið upp safni um út-
gerðarsögu Borgfirðinga og jafnvel
einnig atvinnustarfsemi í Brákarey
um tíðina. Samvinnufélagið Grím-
ur var stofnað í ársbyrjun 1933 og
fljótlega keypti félagið eitt frægasta
skipið í síldarflotanum fyrr og síð-
ar, Eldborgina. Hún var m.a. afla-
hæsta skipið á tveimur síldarvertíð-
um fyrir Norðurlandi og setti afla-
met sumarið 1943. Þessi velgengni
Eldborgarinnar undir styrkri stjórn
Ólafs Magnússonar aflaskipstjóra
varð til þess að stjórnarmenn í
Grími fór að huga að byggingu að-
stöðuhúss sem stórlega skorti fyr-
ir starfsemina. Viðir í húsið voru
fluttir á dekki Eldborgar í baka-
leið þegar hún var í ísfisksflutning-
um til Englands. Grímshús var síð-
an byggt 1942. Þegar hallaði mjög
undan fæti hjá útgerðarfélaginu
Grími og það var að lokum gjald-
þrota um 1950 minnkuðu umsvif í
húsinu. Þar var skrifstofa útgerð-
arinnar á efri hæð og aðstaða fyr-
ir veiðarfæri og fleira á neðri hæð-
inni. Grímshúsið tengist reyndar í
framhaldinu siglingum flóabáta um
Faxaflóa. Í þeim voru Borgnesingar
í fararbroddi um árabil og gerðu út
nokkur skip til faraþega- og vöru-
flutninga um Faxaflóa, síðast Akra-
borgina. „Við Borgnesingar sáum
alltaf um að taka Akurnesinga með
svo þeir kæmust til Reykjavíkur,“
sagði Sigvaldi borubrattur þegar
hann hitti blaðamann Skessuhorns
við Grímshúsið í liðinni viku.
Hátt í tvö
hundruð félagar
Sigvaldi segir að félagar í Gríms-
húsfélaginu séu orðnir hátt í tvö
hundruð. „Við eigum viljann og
áhugann til framkvæmdanna en
vantar enn peningana,“ segir Sig-
valdi. Hann rifjar í leiðinni upp
að þegar Grímsfélagið var stofn-
að á sínum tíma, var það gert í lík-
ingu við stofnun Eimskipafélags Ís-
lands. „Mikil almenn þátttaka náð-
ist og dæmi voru um að barnmargar
fjölskyldur lögðu fram 500 krónur
í stofnframlag. Örfáum árum síðar
þegar arður var greiddur út úr fé-
laginu hafði sú upphæð fjórfaldast.
Útgerðarsagan hér í Borganesi er
mjög merkileg,“ segir Sigvaldi. Eitt
af fyrstu verkum Grímshúsfélagsins
var einmitt útgáfa Útgerðarsögu
Borgfirðinga, Víst þeir sóttu sjó-
inn. Hún kom út 2011 og var skrif-
uð af Ara Sigvaldasyni.
Þakið styrkt til muna
Svo aftur sé vikið að framkvæmd-
um í Grímshúsi, þá urðu miklar
skemmdir á húsinu í bruna rétt upp
úr 1980. Þá eyðilögðust viðir í þaki.
Í sumar voru þeir endurnýjaðir al-
gjörlega og þakið styrkt til muna frá
því áður var. Í mæni var komið fyrir
voldugum límtrésbita og sperrurn-
ar eru þéttari og efnismeiri en áður
til að styrka þakið og á það er komið
litað ál í stað þakjárns. Þegar húsinu
verður lokað til fullnustu með nýj-
um gluggum og hurðum, verður í
framhaldinu unnið að sprunguvið-
gerðum utan húss. Steypan í hús-
inu er góð og sterk en veggir tals-
vert sprungnir. Komið verður fyr-
ir millilofti í húsinu að nýju, en það
varð einnig eldinum að bráð. Sig-
valdi segir að félagið muni á næstu
árum kappkosta að koma húsinu í
það ástand að hægt verði að huga
að framtíðarstarfsemi í því. Vænt-
anlega hýsi það safn um útgerðar-
og atvinnusögu Borgfirðinga ásamt
ýmiskonar öðrum samfélagslegum
verkefnum fyrir íbúa Borgarbyggð-
ar og gesti þeirra. Hann hvetur alla
velunnara þessarar sögu og Gríms-
hússins að leggjast nú á árar og
leggja inn á bankareikning félagsins
sem er: 0326-13-5811. Kennitalan
er 581111-0370. Grímshús er engu
að síðu í eigu sveitarfélagsins Borg-
arbyggðar, þótt Grímshúsfélagið
beiti sér fyrir endurgerð þess.
þá
Kirkjan að Innra-Hólmi í Hval-
fjarðarsveit er orðin mjög illa far-
in vegna aldurs og skorts á viðhaldi.
Þrátt fyrir ítrekaðar umsóknir hef-
ur lítið sem ekkert fjármagn fengist
til viðhalds um áratugaskeið. Sjóðir
kirkjunnar eru magrir. Sóknargjöld
hrökkva ekki einu sinni fyrir rekstr-
arkostnaði byggingarinnar. Nú er
svo komið að kirkjunni er hætt við
eyðileggingu verði ekkert að gert á
næstunni. Hún heldur hvorki vatni
né vindum.
Sögufrægur staður
Innra-Hólmskirkja blasir við veg-
farendum á vinstri hönd þegar ekið
er upp úr Hvalfjarðargöngum norð-
anmegin. Hún stendur á landnáms-
jörð og er talin einn elsti kirkju-
staður landsins. Kirkja mun senni-
lega fyrst hafa risið þar fyrir kristni-
töku árið 1000. Innri-Hólmur var
kirkjustaður óslitið til ársins 1814
en þá var kirkjan þar lögð af. Hún
var síðan endurreist 1891 þegar nú-
verandi kirkja var byggð og vígð ári
síðar. Kirkjan að Innra-Hólmi er
því ríflega 120 ára og þannig með
elstu kirkjubyggingum á Vestur-
landi. „Sérfræðingar Húsafriðunar-
nefndar og fleiri aðilar mátu ástand
kirkjunnar árið 2002. Í framhaldinu
voru gerðar tillögur um endurbæt-
ur sem fólust í því að kirkjan yrði
færð í upprunalegt horf. Viðgerð-
ir sem þyrftu að fara fram á kirkj-
unni yrðu dýrar og það er ekki hægt
að hefjast handa nema fjármagn sé
tryggt,“ segir Ragnheiður Guð-
mundsdóttir djákni og formaður
sóknarnefndar Innra-Hólmskirkju.
Tekjur duga vart
fyrir rekstri
Múrhúð var sett utan á kirkjuna
fyrir um það bil 60 árum. Það hef-
ur með tímanum skapað góð skil-
yrði til fúamyndunar. Auk þess er
kirkjan byrjuð að síga og skekkj-
ast á grunni sínum. „Innra-Hólms-
kirkja hefur ekki notið mikilla fjár-
veitinga,“ segir Ragnheiður. Kirkj-
an fékk að gjöf þrjár milljónir króna
frá Innri Akraneshreppi og eina
milljón frá Skilmannahreppi þegar
þessir tveir hreppar sem áttu sókn
að kirkjunni sameinuðust öðrum
hreppum sunnan Skarðsheiðar árið
2006 og úr varð Hvalfjarðarsveit.“
Við höfum notað vextina af þessu
fé í rekstrarkostnað kirkjunnar því
sóknargjöldin hrökkva engan veg-
inn til. Þau koma frá aðeins um eitt
hundrað manns.“
Framtíð kirkjunnar er samkvæmt
þessu í óvissu. Engir virðast til-
búnir að leggja til það fé sem þarf
svo Innra-Hólmskirkja geti orð-
ið sá sveitarsómi sem hún vissulega
gæti verið yrði hún gerð upp.
mþh
Mikil peningavöntun í Grímshús
Þegar byrjað var að skipta um þakið í sumar. Ljósm. hlh.
Sigvaldi Arason við Grímshúsið.
Nýtt þak er nú komið á Grímshúsið.
Dapurt ástand Innra-Hólmskirkju
Ytri veggir kirkjunnar og þak bera þess
greinileg merki að byggingin er að
niðurlotum komin.
Ragnheiður Guðmundsdóttir djákni og formaður sóknarnefndar Innra-Hólms-
kirkju. Kirkjan er mjög falleg innandyra. Innviðir hennar eru að mestu uppruna-
legir frá því hún var byggð. Altaristafla hennar er málverk eftir Jóhannes Kjarval
frá 1931.
Innra-Hólmskirkja í upprunalegri
mynd eins og hún leit út þegar hún var
vígð árið 1892.
Kirkjan í dag.