Þjóðlíf - 01.12.1987, Page 44

ATVINNULÍF
ingarinnar. Eftir því sem fjölmiðlar hér kom-
ast næst hefur almenningur ekki kippt sér
upp við þessar mótsagnir. Hvort sem það
stafar af umburðarlyndi Breta, snjallri fram-
setningu ríkisstjórnarinnar eða vanmáttugri
stjórnarandstöðu skal ósagt látið.
Að líkindum bætti ríkisstjórnin stöðu sína
vegna þessa máls því að margra mati sýndi
hún stefnufestu án kreddufestu og eins og
eitt dagblaðanna gaf í skyn veitti ríkisstjórn-
in fólki þá tilfinningu að henni væri treyst-
andi á viðsjálverðum tímum. En þó svo ríkis-
stjórnin hafi e.t.v. tryggt sig eitthvað í sessi
liggur í augum uppi, að einkavæðingaráform
hennar hafa beðið skipbrot. Sparifjáreigend-
ur munu á næstu mánuðum og jafnvel árum
halda að sér höndum. Margir af þeim nærri
sex milljón einstaklingum sem keyptu hluta-
bréf á síðasta kjörtímabili í fyrsta sinn gera
það ekki aftur.
HLUTABRÉF PAPPÍRSSNEPLAR. Hluta-
bréf eru bara pappírssneplar og verð þeirra
ræðst m.a. af eignum og umsvifum fyrir-
tækjanna, en þó aðallega af tiltrú manna á
vaxtarmöguleikum þeirra og ágóðalíkum.
Þessi trú hefur almennt orðið fyrir skakka-
föllum og er það líklegri ástæða fyrir því að
fólk hefur misst lystina á kræsingunum í
kauphöllinni en að það hafi sjálft tapað
miklum fjárhæðum. Ennþá a.m.k. er verð á
hlutabréfum í fyrirtækjum sem ríkið hefur
selt á síðustu tveimur árum hærra en upphaf-
lega verðið, þannig að enginn hefur beint
tapað á því að kaupa hlut í gömlu ríkisfyrir-
tækjunum.
Eftir verðfallið varð það ljóst að velgengni
einkavæðingarinnar grundvallaðist á hinni
stöðugu verðhækkun á hlutabréfum og hinni
miklu grósku í kauphallarviðskiptum sem
Fátt er svo með öllu illt...
Verdhrunid hefur komiö frú Thatcher til góöa
Verðhrunið mikla minnti Breta ill-
þyrmilega á það hversu efnahagslíf
þeirra er varnarlaust gagnvart risanum í
vestri. A meðan óvissa ríkir um til hvaða
aðgerða Reaganstjórnin mun grípa
vegna fjárlagahallans og hvað þær að-
gerðir munu hafa í för með sér, hafa
breskir efnahags- og stjórnmálaskýr-
endur fyrirvara á öllum sínum spám og
ágiskunum. Áhrif hrunsins verða ekki
að fullu Ijós fyrr en Bandaríkjamenn
hafa komið sínum málum í lag. Þrátt
fyrir það hefur hrunið þegar haft marg-
vísleg áhrifá breskt efnahags- og stjórn-
málalíf.
HRUN ALÞÝÐUAUÐHYGGJUNNAR?
Bresku ríkisstjórninni tókst að einkavæða
BP-olíufélagið, í þeim skilningi að hún losaði
sig við það. Henni tókst hins vegar ekki að
gera það að almenningshlutafélagi eins og
hún stefndi að. Almenningur vildi ekki
kaupa hlutabréf í þessu þriðja stærsta olíu-
félagi heims. Um tíma leit út fyrir að olíu-
tunna frá British Petrolium Company yrði
minnismerki alþýðuauðhyggjunnar, svipað
því sem Steinn Steinarr reisti íslenska
Kommúnistaflokknum fyrr á þessari öld í
kvæðinu In Memoriam. Ríkisstjórnin breska
setti sér það mark að selja fyrirtækið, en þar
sem verðhrunið hindraði hana í að komast
þá Ieið sem hún vildi, varð Lawson fjármála-
ráðherra að finna aðra. Hann fann hana, þó
svo hún hafi ekki verið merkt inn á vegakort
Thatcherismans. Pað varð uppi á teningnum
að ríkið seldi sín 31,5 prósent í félaginu en
skuldbatt um leið bankann sinn til að kaupa
þau aftur ef verð á hlutabréfunum félli niður
fyrir ákveðið lágmark. Þessari úrlausn fylgdi
mikil áhætta, því ef yfirvöld hefðu þurft að
kaupa verðbréfin aftur hefði betur verið
heima setið en af stað farið. En leikar fóru á
annan veg. Kaupahéðnar, rétt eins og þing-
menn íhaldsflokksins, töldu þetta snilldar-
lausn og fengu aftur trú á gildi BP-bréfanna.
Þeir keyptu því bréfin og komu í veg fyrir
frekara verðfall. Thatcher, sem óneitanlega
er einskonar forkólfur þeirrar tísku sem
einkavæðingin hefur verið í V-Evrópu að
undanförnu, stóð því með þessum hætti við
sínar áætlanir þegar t.d. frönsk og spænsk
yfirvöld frestuðu samkynja áformum.
Það er hins vegar augljóst að með þessari
lausn viðurkenndi Thatcher í verki nauðsyn
þess að ríkið hlypi stundum undir bagga. Ef
grannt er skoðað þá er þetta að sjálfsögðu í
mótsögn við orð hennar og æði til þessa og til
viðbótar í litlu samræmi við eðli einkavæð-
• BP og fjármálaráðherrann.
• íhaldsflokkurinn heldur sínu, þrátt fyrir allt.
44