Franskir dagar - 01.07.2014, Blaðsíða 16

mnnMDMit °° lcs jouk rnraicnis
Texti: Albert Eirtksson
Myndir: Fjölskylda Georgs Georgssonar ogfleiri
mnnsKi srímLinn
Franska ríkið reisti spítala í Reykjavík 1902
með 20 rúmum fyrir vesturmiðin, annan á Fá-
skrúðsfirði 1903-4 með 17 rúmum fyrir austur-
miðin og loks þann þriðjal906 í Vestmanna-
eyjum með 9 rúmum fyrir suðurmiðin. Eftir
aðskilnað ríkis og kirkju um aldamótin 1900
felldi ríkisstjórnin niður alla styrki og launa-
greiðslur til hjálparstofnana af kirkjulegum
rótum, þar með laun til kaþólsku systranna á
Fáskrúðsfirði, og franski flotinn hætti að leggja
til lækna á spítalaskipin.
Flotamálaráðaherra Frakka gekkst fyrir því
að stofnað var velferðarfélagið “Société des
Hópitaux franfais d'Islande” árið 1901. Vel
metin og stór útgerðarfyrirtæki í Dunkerque
sameinuðust um þetta framtak.
Spítalinn á Fáskrúðsfirði
Franski spítalinn var á steinsteyptum grunni, en
húsið kom tilsniðið frá Noregi, teiknað af danska
arkitektinum M. Bald.
I suðurhluta kjallara voru eldhús, búr, þvottahús,
salerni, diesel rafstöð og geymsluherbergi ásamt
forstofu. Norðurhluti kjallarans var eitt óskipt
geymslurými.
Ajarðhæð spítalans voru tvær forstofur og á milli
þeirra gangur eftir endilöngu húsinu. Þar voru
sex sjúkrastofur (þar af þrjár einbýlisstofur) með
rúmum fyrir 17 sjúklinga. Einnig skurðstofa,
einangrunarstofa fyrir berkla- og taugaveiki-
sjúklinga, lyijaherbergi, biðstofa, borðstofa og
tvö vatnssalerni.
Á efri hæð voru þrjú svefnherbergi, tvær einbýlis-
sjúkrastofur, tvö fataherbergi, baðklefi, vatns-
salerni og stórt autt rúm í miðju hússins.
Vatnsleiðsla og skólprennur voru um allt húsið.
Spítalinn var 20 m langur, 13 m breiður og 7
m hár. I honum var 31 gluggi og 4 reykháfar.
Norðan við spítalann stóð 27 fm hús á steyptum
grunni, ávallt nefnt Líkhús. Það var á einni hæð,
skipt með timburvegg. I öðrum enda hússins
var sótthreinsunarofn og í hinum líkgeymsla.
Þegar spítalaskipið Heilagur Franz af Assisi
kom til Fáskrúðsfjarðar vorið 1906 lýsir
skipslæknirinn nýjum spítala og þeirri
aðstöðu sem þar er að finna:
„Georg Georgsson, íslenski sjúkrahúslæknirinn
tók á móti okkur af sinni alkunnu gestrisni og
bauð okkur heim. Georg er konsúll Frakka á
16
Fáskrúðsfirði og talar liðlega frönsku, svo að
landar okkar eru fegnir að hitta þarna konsúl
og lækni, sem getur skihð þá og talað við þá á
þeirra eigin máli. Sjúkrahús í París hafði árið
áður sent tvær hjúkrunarkonur, aðra til Fáskrúðs-
fjarðar og hina á sjúkrahúsið í Reykjavík. Auk
þess er í spítalanum íbúð fyrir lækninn og fjöl-
skyldu hans. Frá l.júní 1905 til apríl 1906 tók
spítalinn á móti 32 sjúklingum. Þar af voru
aðeins 14 franskir, hitt Islendingar. Það virð-
ist dálítið mótsagnakennt að franskur spítali,
reistur og rekinn af Frökkum í þeim tilgangi
að sinna frönskum sjómönnum, skuli taka við
og hjúkra fleiri íslendingum en Frökkum. Og
hvað á maður svo að segja, þegar maður fær að
vita að verðið fyrir frönsku sjúklingana er 2,10
frankar á dag, en fyrir þá íslensku ekki nema 1,05
frankar, aðeins hálft verð. Og þar sem ógerlegt
er að hjúkra, fæða og hirða um sjúklinga, ekki
síst á Islandi, fyrir 1,05 franka á dag, þá er þetta
hreint tap fyrir Franska spítalafélagið. Það væri
rökréttara að þetta væri öfugt...”.
Spítalalæknirinn tekur fram að Georg Georgs-
son læknir búi aðeins í sjúkrahúsinu til bráða-
birgða. Félagið ætli að byggja fyrir hann sér-
stakt íbúðarhús beint á móti spítalanum, sem
sé austast í þessu litla þorpi.
1 bældingi Franska spítalafélagsins frá 1909 segir:
.Afbtagðs læknir og skurðlæknir Georg Georgs-
son stjórnar spítalanum og er um leið franskur
konsúll og fulltrúi Spítalafélagsins. Honum til
aðstoðar og til umsjónar á sjúkrahúsinu er Made-
moiselle Baudet, afbragðs hjúkrunarkona frá
París (Lariboiseiere),talarbretónsku ogjafnvel
íslensku. Henni til aðstoðar er ein hjúkrunar-
kona íslensk, Astríður Torfadóttir var þar 1903-7
og 2 þjónustustúlkur, auk aðstoðarstúlkna í dag-
launavinnu. Fram til l.janúar 1907hefursjúkra-
húsið á Fáskrúðsfirði tekið á móti 91 sjúklingi,
frönskum og „útlendum” og sjúkradagar orðnir
2.953, en sjúkrahúsið er rekið allt árið.”
Georg notaði spítalann einnig fyrir sitt læknis-
hérað, sem náði í upphafi yfir Fáskrúðsfjörð,
Stöðvarfjörð og Breiðdal, og nýtti aðstöðuna
til skurðlækninga þegar með þurfti.
Franski spítalinn á Fáskrúðsfirði var fram að