Franskir dagar - 01.07.2014, Side 17

nwiMDJM ~ LDJOiBranncJ®
Georg Georgsson rœðismaður, læknir ogyfirmaður Franska spttalans.
fyrri heimsstyrjöldinni opinn, jafnt fyrir inn-
lenda sem erlenda sjúklinga, allt árið, en til 1928
aðeins yfir vertíðina.
I minnum er haft er Georg tók, með aðstoð
fransks læknis af spítalaskipi, stóran sull úr höfði
sjómannsins Jóns Magnússonar í Hvammi, sem
var orðinn svo vankaður af meini þessu, að hann
var sagður ganga í hringi á leiðinni neðan úr
fjöru. Aðgerðin tókst vel, Jón lá nokkurn tíma
á spítalanum og fékk að gjöf róðukross, svartan
og gylltan, sem hann bar upp frá því um hálsinn.
Eftir að gamli barnaskólinn á Fáskrúðsfirði brann,
og á meðan nýr var í byggingu, var kennt í spítal-
anum. Um tíma stóð hann lokaður. Allt sem þar
var, var viðrað einu sinni á ári. Sáu hjónin Halldór
Runólfsson og Sæbjörg kona hans um það. Var
þá merkisdagur fyrir krakkana á staðnum, sem
fengu þessa ævintýrahöU með löngum göngum
til að hlaupa um. Þá bjó Hans B. Stangeland
lifrarbræðslumaður nokkur ár í húsinu.
Til gamans má geta þess að í eina tíð var Hjóna-
ballið á Fáskrúðsfirði haldið í spítalanum, enda
var þar stórt eldhús, þar sem hægt var að matbúa
veislumat fyrir svo ijölmenna samkomu og nægt
svigrúm til að dansa.
Georg læknir
Georg Georgsson fæddist 1872, varð stúdent
1894 og lauk prófi við Fæknaskólann í Reykjavík
1898. Hann stundaði framhaldsnám í Kaup-
mannahöfn og Berlín og var settur læknir á
Mýmm 1899, en í apríl 1900 fékk hann veitingu
fyrir nýstofnuðu Fáskrúðsfjarðarhéraði.
Georg var fulltrúi „Société des hópitaux francais
d'Islande“ og umsjónarmaður spítalans. Hann
var póstafgreiðslumaður frá 1917-25 og for-
maður Sparisjóðs Fáskrúðsfjarðar frá stofnun
hans 1921. Arið 1906 var hann sæmdur franska
heiðursmerkinu officier d'acadétnie og 1925 var
hann sæmdur riddaranafnbót í frönsku heiðurs-
fylkingunni.
Georg kvæntist Karen Wathne (1885-1912), þau
eignuðust þijú börn. Seinni kona hans var Anna
Hansdóttir (1873-1938).
Þegar Georg lét af embætti var honum sýndur
margskonar vináttu- og virðingarvottur, og var
honum þá afhent gullúr og skrautritað ávarp
undirritað af flestum fulltíða mönnum og konum í
héraðinu, þar sem honum vom þökkuð störf hans,
og má þar af marka hinar almennu vinsældir hans.
Georg læknir hafði sig lítt í frammi í opinberum
málum. Honum var þó mjög umhugað um allar
nytsamar framkvæmdir í Búðakauptúni, og vildi
hann veg þess sem mestan. Átti hann t.d. ríkan
þátt í því að rafveitu var komið upp í þorpinu,
hvatti til byggingar vita og studdi með ráðum og
dáð ýmsar aðrar umbætur.
Georg læknir var prúðmenni í allri framgöngu
og snyrtimenni hið mesta, og bar með sér virðu-
leik svo af þótti bera.
Georg starfaði sem læknir í Keflavík frá 1935 til
æviloka, en hann lést 1940.
Þannig kemur Georg skipslækninum af Heil-
ögum Franz af Assisi fyrir sjónir, vorið 1906:
„Georg Georgsson var héraðslæknir á Fáskrúðs-
firði, var læknir sjúkraskýlis St. Jósepssystra og
síðar yfirlæknir og ráðsmaður Franska spítalans
frá upphafi til 1928. Georg var fyrirmaður mikill
á staðnum, konsúll og talinn með bestu læknum
landsins, var mér sagt á Fáskrúðsfirði. Og mikil
reisn og höfðingsskapur yfir læknisheimilinu.
Húsbúnaður, matföng og dýrindis vín komu frá
Frakklandi með vorskipunum, og slíkt var ekki
á hvers manns borði. Kom jafnan bátur beint í
land og lagðist fyrir neðan húsið. Konsúllinn fór
ávallt fyrstur um borð í spítalaskipin, og varningur
var fluttur í land til spítalans.”
Franski spítalinn fyrir berklasjúklinga
I ársbyrjun 1925 em Frakkar farnir að hugsa sinn
gang og vilja selja spítalana þrjá enda er þá farið
að draga verulega úr veiðunum. I bréfi kemur fram
að það hafi veitt spítalafélaginu ánægju að hafa
hingað til getað veitt landsmönnum þjónustu á
spítölum sínum, en rekstrarkostnaðurinn muni
vafalaust neyða þá til að loka spítölunum fljódega
stóran hluta ársins.
Á þessum árum voru berklar algengir á Islandi.
Segja má að þeir hafi verið drepsótt á landinu og
færðust í aukana. Austfirskir berklasjúklingar
voru fluttir fárveikir með strandferðaskipum
áleiðis til yfirfullra berklahælanna á V ífilsstöðum
eða í Kristnesi.
Afbréfaskriftum Georgs og Guðmundar Björns-
sonar landlæknis frá 1923 má sjá að það var
þeim hjartans mál að fá spítalann á Fáskrúðsfirði
fyrir berklasjúklinga, Georg þekkir manna best
þörfina. Enda var um að ræða fullbúið sjúkrahús,
vel byggt, með skurðstofum, apóteki og besta
búnaði sem völ var á þá.
Hann hefur allan sinn áratuga læknisferil á
Franska spítalanum fengið að að taka inn að
vild íslenska sjúklinga í nauð og skorið upp þar
meðan aðrir læknar á landsbyggðinni urðu að
skera upp við erfiðar aðstæður.
Guðmundur sendi bæði Georg og
sýslumanninum á Eskifirði skeyti um
að Frakkar vilji selja spítalana þrjá og
óski eftir tilboði. Hann hafi von um
mjög hagkvæma borgunarskilmála.
Georg finnst hann vera skuldbund-
inn báðum; að Frakkar fái sem mest
fyrir húsið, einnig að Islendingar fái
það sem ódýrast. Segir að lægsta verð
sem hann geti hugsað sér að nefna
séu 40-50 þúsund krónur, enda hafi
það kostað yfir 35 þúsund, verið vel
við haldið, og innbúið megi reikna á
5 þúsund krónur, en brunabótamat
frá árinu 1916 sé 48 þúsund krónur.
Þetta sé ágætt verð enda mundi tæplega
hægt að byggja svona hús fyrir minna en
100.000 krónur. Málið er rætt á sýslu-
firndi sem kýs þriggja manna nefnd til
að undirbúa málið, hugmyndir vakna
að bjóða Austur-Skaftafellssýslu að
gerast meðkaupendur.
I bréfi Guðmundar landlæknis koma
áhyggjur hans berlega í ljós, hann
minnir dómsmálaráðuneytið á að Aust-
firðingafjórðungur hafi þolað þyngri
búsifjar af völdum berklaveikinnar
en nokkur annar fjórðungur landsins.
Hann hefur líka oft verið hafður út
undan. Biður hann um að ráðuneytið
láti þetta ganga til fjárveitinganefndar
og áætlar að ekki þurfi nema 6.000 kr. af fjár-
lögum til að hrinda þessu nytsemdar fyrirtæki
af stað. Og fimm mánuðum síðar getur hann
tilkynnt ráðuneytinu að Alþingi hafi veitt um-
beðnar 6.000 kr. til að leigja franska spítalann á
Fáskrúðsfirði og að hann hafi lagt fram og hafi
í höndunum leigutilboð frá eigendum spítalans.
Sé leigan 400 kr. á mánuði eða 4.800 kr. á ári,
sem sé mjög lágt að hans dómi.
Þeir Guðmundur koma sér saman um að lækn-
isþjónusta falli undir héraðslækninn og muni
Georg þurfa að dvelja um skeið á Vífilsstöðum
til að kynna sér lækningar berklaveikra. Reikn-
ingshald og rekstur treystir Georg sér til að hafa
á hendi, enda hafi hann rekið spítalann, en þó
þurfi héraðslæknirinn að fá styrk til að hafa að-
stoðarmann.Til að þetta gæti komið að notum
þurfi að fá góða hjúkrunarkonu og hagsýna for-
stöðukonu. Enda koma þá ekki lengur franskar
hjúkrunarkonur. En Georg telur rétt að land-
læknir snúi sér beint til franska ræðismannsins
í Reykjavík, enda verði þetta þá af eigendunum
borið undir hann og hann mæli með því að leigt
verði. „Skyldi það gleðja mig innilega ef þetta
kæmist í framkvæmd. Mér sárnar að sjá þennan
ágæta spítala standa ónotaðan ár eftir ár, þar sem
þörfin er eins mikil og hörgull á góðum sjúkra-
húsum eins og á þessu landi,“ skrifar Georg.
Courmont konsúll skrifar snarlega til Frakklands
og er ekki að sjá annað en að málið sé í höfn
þegar landlæknir skrifar dómsmálaráðuneytinu
bréf, enda hafði málið ekki mætt neinni mót-
spyrnu í þinginu og í neðri deild skýrt tekið fram
að deildin vilji að stjórnin taki sjúkrahúsið til
reksturs þegar á því ári.Taldi þó að fjárveitingin
6.000 kr. myndi að líkindum reynast of lítil, en
setti það ekki fyrir sig.
17