Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.2013, Blaðsíða 3

Fréttir 3Mánudagur 18. mars 2013
F
járhagsstaða stjórnmálaflokka
á Íslandi er ansi misjöfn.
Þannig kemur fram í ársreikn­
ingi Sjálfstæðisflokksins fyrir
árið 2011 að eigið fé flokksins
hafi þá í árslok numið nærri 600 millj­
ónum króna og var flokkurinn með
eiginfjárhlutfall upp á um 70 prósent.
Þannig kemst engin flokkur á Íslandi
nálægt því að vera jafn vel staddur
fjárhagslega og Sjálfstæðisflokkurinn.
Má í því samhengi nefna að Samfylk­
ingin kemur næst á eftir Sjálfstæðis­
flokknum með eigið fé sem nemur
um 40 milljónum króna sem er um
sjö prósent af eigin fé Sjálfstæðis­
flokksins. Margir flokkar eru með nei­
kvætt eigið fé og er Framsóknarflokk­
urinn sem dæmi með neikvætt eigið
fé upp á nærri 80 milljónir króna. Þó
skal tekið fram að þetta gæti hafa
breyst en úttekt DV byggist á útdrætti
úr samstæðureikningum stjórnmála­
flokkanna frá árinu 2011 sem birtust
á vef Ríkisendurskoðunar í október
2012.
Sjávarútvegur styrkir mest
Árið 2006 voru sett lög um fjár­
mál stjórnmálaflokka. Ein af þeim
breytingum sem umrædd lög höfðu
í för með sér var að stjórnmálaflokk­
um var bannað að taka við framlögum
umfram 300 þúsund krónur frá lögað­
ilum. Þakið var svo hækkað í 400 þús­
und krónur árið 2011. Frægt varð síð­
an þegar upplýst var um það árið 2009
að Sjálfstæðisflokkurinn hefði fengið
30 milljóna króna styrk frá FL Group
og 25 milljóna styrk frá Landsbankan­
um stuttu áður en lögunum var breytt.
Vegna fjaðrafoks um málið ákvað
Sjálfstæðisflokkurinn að endurgreiða
styrkina á sjö árum. Var tilkynnt um
það á landsfundi flokksins fyrir stuttu
að þegar hefðu 18 milljónir af styrkj­
um FL Group og Landsbankans verið
endurgreiddar.
Mjög misjafnt er hvað stjórnmála­
flokkarnir fá mikið í framlög frá lög­
aðilum. Þannig fékk Sjálfstæðisflokk­
urinn 400 þúsund krónur frá fimm
sjávarútvegsfyrirtækjum árið 2011
og Framsóknarflokkurinn frá fjórum
sjávarútvegsfyrirtækjum. Á móti var
ekkert sjávarútvegsfyrirtæki sem
styrkti Samfylkinguna um 400 þús­
und krónur en útgerðarfyrirtækið
Brim hf. styrkti Vinstri græn um 400
þúsund, eitt sjávarútvegsfyrirtækja.
Fékk 110 milljónir frá ríkinu 2011
Það sem skiptir þó mestu máli fyrir
flesta stjórnmálaflokka er árleg fjár­
veiting frá ríkinu. Samkvæmt lögum
um fjármál stjórnmálaflokka frá 2006
fá allir stjórnmálaflokkar, sem fá að
minnsta kosti einn þingmann kjörinn
á Alþingi eða 2,5 prósent atkvæða,
fjárveitingu á fjárlögum. Fékk Sam­
fylkingin mest allra stjórnmálaflokka í
framlag frá ríkinu árið 2011 eða nærri
110 milljónir króna. „Fjárhagsstaða
þeirra flokka sem njóta ríkisstyrkja,
hvort sem núverandi staða þeirra er
góð eða slæm, er miklu betri en staða
þeirra sem ekki njóta ríkisstyrkja, en
það eru aðallega ný framboð,“ seg­
ir Ólafur Þ. Harðarson, prófessor í
stjórnmálafræði og forseti félagsvís­
indasviðs Háskóla Íslands, í samtali
við DV. Það sé hins vegar ekki sjálfgef­
ið að mismunandi fjárhagsstaða hafi
áhrif á gengi framboða í kosningum.
Árangur Vinstri grænna og Sjálfstæð­
isflokksins í alþingiskosningunum
vorið 2009 hafi sem dæmi augljós­
lega ekki verið afleiðing af fjárhags­
legum styrk þessara flokka. Það sjá­
ist hins vegar í kosningabaráttunni
núna vegna alþingiskosninganna
sem fram fara 27. apríl næstkom­
andi að þeir stjórnmálaflokkar sem
njóti ríkisstyrkja hafi nær eingöngu
verið að auglýsa sig í fjölmiðlum.
Aðspurður hvort það hafi haft mikil
áhrif að setja 300 þúsund króna há­
mark á framlög lögaðila segir Ólafur
að kosningabaráttan vegna alþingis­
kosninganna vorið 2009 hafi verið
miklu ódýrari en sú sem fram fór árið
2007. Þar hafi nýjar reglur spilað inn í
sem og áhrifin af hruni íslenska fjár­
málakerfisins. „Gegnsæi skiptir líka
miklu máli fyrir kjósendur; mikilvægt
er að þeir viti hverjir styðja flokka og
frambjóðendur ríflega,“ segir hann.
Erfið staða nýju framboðanna
Eins og sést í töflu með úttektinni
skipta ríkisframlög gríðarlega miklu
fyrir flesta stjórnmálaflokka. „Ný fram­
boð hafa miklu minna fé til auglýs­
inga en ríkisstyrkt framboð. Það er
hins vegar ekki sjálfgefið að ríkið eigi
að styrkja ný framboð með fjárfram­
lögum, einkum þar sem mjög auðvelt
er að bjóða fram, og mörg þeirra höfða
lítið til kjósenda,“ segir Ólafur. Framlög
til mjög fylgislítilla framboða og flokka
séu þó fátíð. Þó séu ýmis dæmi um
framboð sem hafi byrjað með lítið fylgi
en sótt mjög í sig veðrið í kosninga­
baráttu. Nefnir Ólafur í því samhengi
framboð Kvennalistans árið 1983,
Vinstri græn árið 1999 og Besta flokk­
inn árið 2010. Þá sýni gott gengi Beppe
Grillo í kosningunum á Ítalíu nýlega
einnig fram á að hægt sé að ná fylgi
án mikils kostnaðar í kosningabarátt­
unni. Framboð hans hlaut rúmlega 25
prósent atkvæða í kosningunum sem
fram fóru í lok febrúar.
„Til þess að vinna gegn fjárskorti
nýrra framboða er mikilvægt að þau
geti kynnt sig og stefnu sína á ódýr­
an hátt: þar skipta hefðbundnir
fjölmiðlar og ekki síst ríkisfjölmið­
ar, miklu máli. Mér hefur reyndar
sýnst, að íslenskir fjölmiðlar sinni
nýjum framboðum sæmilega, eink­
um ef þau virðast hafa einhvern
hljómgrunn í könnunum. En æski­
legt er að öll framboð fái að minnsta
kosti lágmarkskynningu. Nýjar
tegundir fjölmiðlunar, til dæmist
samfélagsmiðlar, bjóða líka upp á
margvísleg tækifæri sem ekki kosta
mikið. Hugkvæmni og frumleiki
þurfa ekki að kosta mikið fé,“ segir
Ólafur. n
Ný framboð hafa
miklu minna fé
n Samfylkingin fékk 110 milljónir króna n Sjálfstæðisflokkurinn best settur
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar annas@dv.is
Misjöfn fjárhagsstaða stjórnmálaflokkanna

Sjálfstæðisflokkurinn Samfylkingin Framsókn Vinstri græn Besti flokkurinn Borgarahr. Hægri grænir
Rekstrarreikningur
Tekjur:
Ríkisframlög 90.027.578 107.276.149 56.009.821 78.217.588 0 22.604.985 0
Framlög sveitarfélaga 19.892.790 9.634.712 2.578.090 3.222.769 9.233.000 0 0
Framlög lögaðila 16.103.756 2.350.500 9.407.181 1.522.000 196.566 0 0
Framlög einstakl. + félagsgj. 27.553.072 18.872.327 8.696.402 15.689.896 38.964 0 9.500
Tekjur alls: 214.251.339 147.994.903 86.819.193 99.823.410 9.468.530 22.604.985 9.500
Gjöld 207.681.719 106.934.105 57.660.572 62.162.941 10.030.617 12.012.667 117.236
Hagnaður (tap) (8.071.419) 15.786.001 4.468.768 30.480.069 (755.620) 10.592.318 (107.753)
Efnahagsreikningur
Eignir 795.048.245 144.458.933 146.371.181 63.402.817 39.541 15.349.270 3.411
Eigið fé 557.097.932 38.822.035 (76.026.485) (10.671.036) (3.834.454) 15.299.703 (152.286)
Skuldir 237.950.313 105.636.898 222.397.666 74.073.853 3.873.995 49.567 155.697
Eiginfjárhlutfall 70% 27% -52% -17% -97% 99,7% -45%
Samband fjárhagsstöðu
og árangurs ekki einfalt
Ó
lafur Þ. Harðarson segir að
rannsóknir sýni að sam­
bandið á milli fjárhagsstöðu
og árangurs í kosningum sé
ekki einfalt. „Það er til dæmis ekki
svo einfalt að frambjóðendur kaupi
sér bara árangur í kosningum.
Mörg dæmi eru um framboð með
rúman fjárhag, sem fá lítið fylgi. Í
sumum kerfum er hins vegar fátítt
að framboð nái árangri án þess að
hafa rúman fjárhag; þetta gildir oft­
ast í Bandaríkjunum. Ekki er einfalt
samband milli pólitískra auglýs­
inga og árangurs. Í Bandaríkjunum
hefur skipt vaxandi máli að hafa fé
til þess að skipuleggja herferðir til
þess að fá þá sem eru þegar hallir
undir viðkomandi framboð til þess
að mæta á kjörstað. Reyndar skipta
sjálfboðaliðar líka miklu máli varð­
andi þetta,“ segir hann.
Þegar hann er spurður um mun­
inn á því sem þekkist á Íslandi varð­
andi fjármál stjórnmálaflokka og
annars staðar segir hann að mikill
munur sé á fjármálum stjórnmála­
flokka í Bandaríkjunum og Evrópu.
„Í Bandaríkjunum hefur reynst
erfitt, þrátt fyrir margar tilraunir, að
takmarka heildarframlög til stjórn­
málaflokka og framboða. Þróunin
í Vestur­Evrópu síðustu áratugi er
skýr. Kosningabarátta er dýrari og í
meira mæli rekin af atvinnumönn­
um; þátttaka félagsmanna skiptir
minna máli. Hertar hafa verið regl­
ur um framlög fyrirtækja og hags­
munasamtaka til stjórnmálaflokka.
Félagsmönnum hefur fækkað mik­
ið; framlög þeirra skipta minna
máli. Á móti kemur að ríkisstyrkir
hafa verið hækkaðir mikið. Hugs­
unin er sú að stjórnmálaflokkar
séu ekki bara eins og hver önnur
frjáls félagasamtök; þeir séu með­
al mikilvægustu stofnana fulltrúa­
lýðræðis. Ísland var meðal síð­
ustu ríkja í þessum heimshluta
til þess að setja reglur um fjármál
stjórnmálaflokka,“ segir Ólafur.
Eftir að Evrópuríki gegn spillingu
(GRECO) komu með ábendingar
varðandi fjármál stjórnmála­
flokka á Íslandi var skipuð nefnd
um þetta málefni. Úr varð að lög
um fjármál stjórnmálasamtaka
og frambjóðenda um upplýsinga­
skyldu þeirra voru sett en lögin
tóku gildi 1. janúar árið 2007. Seg­
ir Ólafur að nú skeri Ísland sig ekki
úr í samanburði við önnur ríki á
Vesturlöndum. n
Ísland sker sig ekki úr Ólafur Þ. Harðarson, prófessor í stjórnmálafræði og forseti
félagsvísindasviðs Háskóla Íslands, segir að eftir að lög voru sett um fjármál stjórn-
málaflokkanna, sem tóku gildi í ársbyrjun 2007, skeri Ísland sig ekki úr í samanburði við
önnur ríki á Vesturlöndum varðandi fjármál stjórnmálaflokkanna.
„Hug-
kvæmni
og frumleiki
þurfa ekki að
kosta mikið fé
Endurgreiða ofurstyrkina Bjarni
Benediktsson tilkynnti árið 2009, fljótlega
eftir að hafa tekið við sem formaður
Sjálfstæðisflokksins, að flokkurinn myndi
endurgreiða ofurstyrki upp á 30 milljónir
króna frá FL Group og 25 milljóna króna
styrk frá Landsbankanum. Fram kom á
landsfundi flokksins nýlega að þegar hefðu
verið endurgreiddar 18 milljónir króna af
styrkjunum.