Hagskýrslur um landbúnað - 01.01.1965, Blaðsíða 56

54*
Búnaðarskýrslur 1960—63
að bæta árlega við tölunum urn nýræktina, hlutu þær og að fjarlægjast
hið rétta með hverju nýju ári. Fjöldi jarða hefur lagzt i auðn á síðari
árum, og eftir það hafa tún flestra þeirra fallið í órækt á nokkrum
árum. Margt fleira kemur hér til. Mælingum á nýræktinni er jafnvel
ekki fulltreystandi, vegna þess að ekki eru glögg skil milli nýræktar og
túnasléttna í túnjöðrum. Hagstofunni hefur því verið það Ijóst, að töl-
urnar um stærð túna hér á landi hafa alderi verið áreiðanlegar, og hin
síðari árin fjarri sanni.
Árið 1957 var fyrir frumkvæði landnámsstjóra byrjað að mæla túnin
að nýju. Hugði Hagstofan í fyrstu, að þessum túnmælingum yrði Iokið á
næstu árum, en þær hafa tekið miklu lengri tíma en búizt var við. í annan
stað hafa fram að þessu aðeins verið mæld minni túnin, fyrst aðeins þau,
er minni voru en 10 ha, en á síðari árum hafa þau tún, sem minni voru en 15
ha, aðallega verið mæld. Haustið 1964 var lokið mælingum á hátt á fjórða
þús. túna, og i nokkrum sveitum höfðu öll tún verið mæld. Eftir var þó
að mæla flest hinna stærri túna, einkum á Suðurlandi, og í einni sýslu,
Eyjafjarðarsýslu, höfðu engar mælingar verið gerðar. Augljóst var, að
þegar lokið yrði mælingum allra túna, mundu sumar mælingarnar orðnar
úreltar. Því tók Hagstofan þann kost að reyna nú að gera upp túnstærð-
ina eftir tiltækum heimildum, annars vegar eftir mælingum þeim, er
framkvæmdar hafa verið siðan 1957 á vegum Landnámsins, og hins
vegar eftir spjaldskrá, er Búnaðarfélag íslands hefur fært um stærð
túna og allar jarðabætur á landinu. Þá spjaldskrá var byrjað að færa,
þegar jarðræktarlögin frá 1923 tóku gildi. Er þar færð stærð túna, eins
og hún mældist 1916—20, og síðan árleg nýrækt frá ársbyrjun 1924. Allar
túnmælingar, er gerðar höfðu verið fyrir árslok 1964, hafa verið bornar
saman við þá spjaldskrá, og hún færð til samræmis við mælingarnar.
En á þeim stöðum, þar sem túnin hafa ekki verið mæld að nýju hin síð-
ustu ár, hefur, við gerð töflu XXVII (sjá bls. 74), verið farið eftir spjald-
skránni. Þar sem engar jarðabætur höfðu verið gerðar siðan 1954 og
enginn búskapur var 1963, var þó gert ráð fyrir þvi, að túnið væri fallið
í órækt, og það þvi ekki að neinu talið. Um samanburð á mælingunum
og spjaldskránni er það helzt að segja, að víðast eru túnin talin stærri á
spjaldskránni, og sums staðar talsverl stærri.
Samkvæmt töflu XXVII voru öil tún á landinu i árslok 1963 samtals
77 573 ha. Þetta er talsvert minna flatarmál túna en talið hefur verið, að
það væri. í inngangi Búnaðarskýrslna 1958—60 (bls. 16*) segir, að
samanlögð stærð túna í árslok 1960 sé talin vera rúmlega 79 þús. ha.
•Nýrækt 1961 var 3 990 ha, 1962 3 827 ha og 1963 4 414 ha, og hefðu
samkvæmt því túnin átt að vera rúmlega 91 231 ha í árslok 1963. Hér
munar hvorki meira né minna en 13 658 ha eða 17,65%, sem túnin hafa
verið oftalin. Þessi munur virðist aðallega stafa af fjórum ástæðum:
1) Við hinar nýju mælingar voru aðeins mæld véltæk tún, en
hvorki þýfi né brekkur. Þar sem flest tún hafa verið sléttuð, ætti þýfis-
ins ekki að gæta verulega i þessum mismun, en samt eitthvað. Hins mun