Lögmannablaðið - 01.06.2009, Blaðsíða 4

4 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 2 / 2009
Það er lítil stemmning fyrir skynseminni
í íslensku samfélagi um þessar mundir.
Menn sem hvetja fólk til hætta að borga
af lánunum sínum eru vegsamaðir og
þeir sem ganga enn lengra og eyðileggja
veðsett hús sín eru taldir hetjur. Það eru
ekki endilega uppátækin sem slík sem
vekja ugg - menn eru jú óútreiknanlegir
- heldur eru það viðbrögð samfélagsins,
eða kannski öllu heldur fjölmiðla og
þeirra álitsgjafa sem hampað er á þeim
vettvangi. En sennilega ætti það enn
síður að koma á óvart - „Geðbilun er
fátíð meðal einstaklinga en hjá hópum,
flokkum og þjóðum er hún regla,“ sagði
Friedrich Nietzsche.
Efnahagslegar þrengingar eru frjósamur
akur fyrir alhæfingar, öfgar , nornaveiðar
og einfaldar skýringar. Vandamálin sem
fjölmiðlar draga upp á hverjum degi eru
öllu venjulegu fólki yfirþyrmandi. Þess
vegna fá þeir hljómgrunn sem bera á
borð fordæmingu í forrétt, skyndilausnir
og alhæfingar í aðalrétt og svo aftöku
án dóms og laga í desert. Það er það
sem fólk skilur – og því líður vel á eftir.
Undir þessum kræsingum við hlaðborð
hinnar heilögu reiði, eru þeir sem tala
fyrir fyrir réttlátri málsmeðferð, óvil-
höllum dómstólum og öðrum grund-
vallarreglum réttarríkisins einfaldlega
úr öllum takti.
Í þessum þunga straumi eiga þeir erfitt
uppdráttar sem leitast við að synda
andstreymis. Þeir sem eru nú á skjön
við stemmninguna í samfélaginu fá það
óþvegið í hvert sinn sem þeir voga sér
að benda á að eitthvað sé nú rotið í
Alþýðulýðveldinu nýja. Nýlegt dæmi
um hæstaréttarlögmann, sem leyfði sér
að vekja máls á því að erlendur
„ráðgjafi“ ákæruvalds hefði mögulega
bakað sér vanhæfi með yfirlýsingum
um sakir tiltekinna manna, sýnir að þeir
eru eftir sem áður til sem láta sig hafa
það - að standa með skynseminni.
Mikilvægt er að fleiri leggi lóð sín á þær
vogarskálar og sérstaklega er ánægju-
legt að sjá að stjórn Lögmannafélagsins
hefur nú gert það með afgerandi hætti í
nýlegri ályktun.
Stemmningin í samfélaginu er afsprengi
af blindri reiði, að ýmsu leyti réttlátri en
engu að síður blindri. Á nákvæmlega
sama hátt og trú okkar í blindni á eigin
getu og einstaka hæfileika leiddi okkur
í ógöngur þá mun ríkjandi stemmning
endanlega gera út um möguleika okkar
á því að vinna til baka það sem tapast
hefur. Færa má fyrir því gild rök að það
hafi verið skortur á gagnrýnni hugsun í
samfélaginu sem leiddi okkur í ógöngur
- skortur á gagnrýnni hugsun innan
fyrirtækjanna, innan stjórnmála flokk-
anna og stjórnkerfisins, og meðal ein-
staklinga sem skuldsettu sig í óbilandi
trú um eilífan uppgang. Fæstir vildu þá
opinbera fákunnáttu sína gagnvart
þeim töfrabrögðum sem gerðu
íslenskum viðskiptamönnum kleift að
kaupa sífellt fleiri útlend risafyrirtæki
og skila sífellt fjarstæðukenndari
hagnaðartölum. Það er kaldhæðnislegt
að sömu eiginlegar skuli eiga stærstan
þátt í því núna að búa til þá stemmningu
sem tröllríður samfélaginu; að fylgja
straumnum í blindni og þora ekki að
leggja eigið mat á staðreyndir.
Þeir sem eyðileggja veðsettu húsin sín
eða hvetja fólk til lögbrota með því að
efna ekki samningsskyldur sínar eru
ekki hetjur. Þeir sem ekki virða grund-
vallarreglur réttaríksins um réttláta
máls meðferð eru það ekki heldur.
Hetjur Íslands nú eru þeir sem eru
reiðu búnir að taka upp hanskann fyrir
skynsemina og andæfa stemmningunni.
Það er svo miklu meira í húfi en mæla
má með stiku hagfræðinnar. Alltaf má
fá annað skip, en ef við týnum sjálfum
okkur er skaðinn óbætanlegur.
Frá ritstjóra
Borgar Þór Einarsson hdl.
Engin stemmning
fyrir skynseminni