Lögmannablaðið - 01.06.2009, Blaðsíða 14

14 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 2 / 2009
Voru neyðarlögin nauðsynleg?
Var gengið of langt eða of skammt með setningu þeirra?
Lagadagurinn: VI. málstofa
Það ætti kannski ekki að segja það en
neyðarlögin svokölluðu eru í lagalegum
skilningi ein áhugaverðustu lög sem
sett hafa verið hér á landi. Lögin eru
uppspretta endalausrar vinnu fyrir
lögmenn landsins og gera má ráð fyrir
að þeir eigi eftir að flytja fjölda dóms-
mála um túlkun þeirra og stjórn skip-
unarlegt gildi þegar fram líða stundir.
Lögin varða hagsmuni gríðar lega
margra aðila; kröfuhafa fjármála-
fyrirtækja, fyrrum eigenda þeirra og
viðskiptavina bankanna. Í þeim vegast
á hagsmunir þessara aðila og almanna-
hagsmunir, efnhagsleg framtíð og
undirstaða þjóðarinnar. Með lögunum
voru málsmeðferðarreglur stjórnsýslu-
réttarins að hluta teknar úr sambandi
og vekur það upp margar lögfræðilegar
spurningar á sviði stjórnskipunar- og
stjórnsýsluréttar.
Það er því ekki að undra að málstofa
um neyðarlögin á Lagadeginum 2009
var gríðarlega vel sótt. Jóhannes Karl
Sveinsson hrl. hjá Landslögum og
Ragnar H. Hall hrl. hjá Mörkinni
lögmannsstofu fluttu framsögu. Í
pallborði sátu Steinunn Guðbjartsdóttir
hrl. hjá Borgarlögmönnum, Steinar Þór
Guðgeirsson hrl. hjá Lögfræðistofu
Reykjavíkur, Einar Karl Hallvarðsson
hrl. hjá Ríkislögmanni og dósent við
lagadeild Háskólans á Bifröst og Eva
Margrét Ævarsdóttir hdl. hjá Lex
lögmannsstofu. Hákon Árnason hrl. hjá
LOGOS lögmannsþjónustu stjórnaði
framsögum og umræðum.
Jóhannes Karl fjallaði um aðdragandann
að setningu laganna. Hann lýsti ítarlega
þeim aðstæðum í byrjun október 2008
sem kölluðu á dramatískar aðgerðir í
formi neyðarlaganna. Hann fjallaði um
stærð bankanna í samanburði við
landsframleiðslu og tekjur ríkisins og
hvaða afleiðingar það hefði getað haft
ef ríkisvaldið hefði „leyft“ þeim að falla
án nokkurrar íhlutunar hins opinbera.
Hann benti á að þó margt sé umdeilan-
legt í lögunum og beitingu þeirra þá
hafi tekist að koma í veg fyrir algjöra
upplausn samfélagsins sem má ímynda
sér ef til að mynda greiðslukerfið hefði
hrunið. Vissulega sé réttlætanlegt að
ganga langt til að halda slíkum inn-
viðum samfélagsins gangandi.
Ragnar var öllu gagnrýnni í umfjöllun
sinni á neyðarlögin og taldi að of langt
hefði verið gengið. Hann efaðist um
stjórnskipunarlegt gildi sumra ákvæða
laganna og er sjálfsagt ekki einn um þá
skoðun. Steinunn og Steinar Þór lýstu
aðkomu sinni að neyðarlögunum frá
hinu praktíska sjónarhorni aðstoðar-
manns í greiðslustöðvun og skila-
nefndar manns. Steinunn sem aðstoðar-
maður Glitnis banka í greiðslustöðvun
og síðar í slitastjórn bankans og Steinar
Þór sem formaður skilanefndar Kaup-
þings banka.
Eva Margrét fjallaði um hvort rétt-
lætanlegt væri að beita neyðar lögunum
á vormánuðum 2009 þegar þær neyðar-
aðstæður sem uppi voru í október 2008
voru ekki lengur til staðar. Of langt
hefði verið gengið við beitingu neyðar-
laganna gegn Straumi og spari sjóð-
unum og benti hún á mismunandi
rökstuðning Fjármála eftirlitsins fyrir
þeim ákvörðunum og þeim ákvörðunum
sem teknar voru í byrjun október. Í
ákvörð unum um skipanir skilanefnda
viðskiptabankanna þriggja er talað um
„kerfislægt mikil vægi þeirra og þeirra
keðjuverkandi áhrifa sem mögulegt
gjaldþrot kynni að hafa á íslenska
hagkerfið.“ Ekkert slíkt orðalag sé hins
vegar að finna í ákvörð unum Fjármála-
eftirlitsins á vormán uð um 2009.
Að loknum framsögum og stuttum
erindum þátttakenda í pallborði var
tíminn því miður á þrotum. Lögmenn
munu þó sjálfsagt fá mörg tækifæri til
að ræða um neyðarlögin í framtíðinni,
hvort sem er á þessum vettvangi eða
öðrum.
Katrín Helga Hallgrímsdóttir hdl.
F.v. Steinar Þór guðgeirsson, Steinunn guðbjartsdóttir, Einar Karl Hallvarðsson, Ragnar H. Hall, jóhannes Karl Sveinsson og
Hákon Árnason. Á myndina vantar Evu margréti Ævarsdóttur.