Lögmannablaðið - 01.06.2009, Blaðsíða 9

LÖGMANNABLAÐIÐ – 2 / 2009 > 9
Vænta má þess að reyna muni í veru-
legu mæli á ábyrgð stjórnenda í hluta-
og einkahlutafélögum á komandi árum
eftir þá gjörningahríð sem nú bylur á
íslensku viðskipta-og efnahagslífi. Þótt
finna megi í dómaframkvæmd Hæsta-
réttar dóma þar sem reynt hefur á bóta-
ábyrgð stjórnanda hlutafélaga, verður
það að segjast sem er að nánara inntak
ábyrgðarinnar er um margt á huldu.
Það var því þarft umfjöllunarefni sem
tekið var fyrir í málstofu um ábyrgð
stjórnenda sem fram fór á lagadeginum
svokallaða sem haldinn var þann 30.
Apríl sl. Framsögumenn voru þau
Áslaug Björgvinsdóttir, dósent við
lagadeild Háskólans í Reykjavík og
Jóhannes Rúnar Jóhannsson, hrl. og
aðjúnkt við lagadeild Háskólans í
Reykjavík. Í pallborði sátu síðan þeir
Vilhjálmur Bjarnason lektor við við-
skipta fræðideild Háskóla Íslands,
Hróbjartur Jónatansson, hrl og Helgi
Magnús Gunnarsson, saksóknari
efnahagsbrota. Stjórnandi málstofunnar
og umræðna var Sigurður Tómas
Magnússon, hrl. og sérfræðingur við
lagadeild Háskólans í Reykjavík.
Í erindi sínu rakti Áslaug almennt um
ákvæði hlutafélagalöggjafarinnar sem
refsiábyrgð stjórnanda væri reist á. Í
erindi sínu fór hún jafnframt yfir helstu
dóma Hæstaréttar sem gengið hafa um
ábyrgð stjórnenda. Fjallaði hún um
trúnaðarskyldu stjórnenda gagnvart
félaginu og öllum hluthöfum þess
meðal annars með vísan til jafnræðis-
reglu hlutafélagalaga sbr. 1. málsl. 2.
Mgr. 20. gr. laganna, og skyldu stjórnar
hlutafélags til þess að gæta hagsmuna
allra hluthafa. Í erindi sínu fjallaði
Áslaug enn fremur um reglu 134. gr.
laga nr. 2/1995 um hlutafélög um
bótaskyldu stjórnenda, ásamt því að
farið var yfir sakarmat, sönnunarreglu,
sakarmat og að aukin skylda væri lögð
á stjórnendur ef viðskipti um tengda
aðila væri að ræða og þá dóma sem
gengið hafa og varpað geta ljósi á
álitaefna. Reifaði Áslaug enn fremur að
Hæstiréttur hefði í Hrd nr. 38/2006 beitt
ákvæði 68. gr. hlutafélagalaga um
stjórnendur félags hefði verið beitt til
þess að fella ábyrgð á framkvæmdastjóra
sem hvorki var ráðinn af stjórn, né
tilkynntur sem slíkur til hlutafélaga-
skrár.
Jóhannes Rúnar fjallaði í einkar
áhugaverðu erindi sínu í ljósi þeirra
erfiðleika sem nú steðja að öllu
efnahags-og viðskiptalífi á skyldur
stjórnenda til þess að óska eftir því að
félag sem þeir sitja í stjórn í verði tekið
til gjaldþrotaskipta og ábyrgð þeirra ef
svo væri ekki gert. Í öðru lagi fjallaði
Jóhannes um skuggastjórnendur
(enska: Shadow Directors) , eða aðila
sem stjórnar í raun og veru stjórnendum
félags um ákvarðanir þeirra fyrir hönd
félagsins. Reifaði Jóhannes ákvæði
breskrar félagalöggjafar um skugga-
stjórnendur og að slíkur skuggastjórn-
andi væri að breskum rétti talinn bera
sömu skyldur og ábyrgð og raunveru-
legur stjórnandi. Jóhannes greindi frá
því að skuggastjórnandi væri iðulega
aðili sem alls ekki vildi að fréttist að
hann í raun og veru tæki ákvarðanir
sem stjórn félagsins fylgdi síðar eftir,
heldur vildi hann koma fram eins og
ótengdur aðili. Jafnframt velti Jóhannes
upp þeim spurningum hvort banki, í
krafti krafna á hendur félagi, eða
móðurfélag í samstæðu félaga gæti
fallið undir það að vera skuggastjórn-
andi. Að síðustu fjallaði Jóhannes um
dóm Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr.
E-4033/2008 þar sem Vilhjálmur
Bjarnason höfðaði mál á hendur
stjórnarmönnum Glitnis banka hf.
vegna ákvörðunar um kaup félagsins á
hlutum fyrrverandi forstjóra bankans.
Gagnrýndi Jóhannes niðurstöðu
héraðsdóms og taldi að stefnandi
málsins hefði ekki verið réttur aðili til
þess að gera bótakröfu í málinu og enn
fremur hefði ætlað tjón í tengslum við
fyrrnefnt verið tjón félagsins en ekki
hluthafa þess.
Þátttakendur í pallborði héldu síðan
erindi þar á eftir. Hróbjartur fjallaði um
reynslu sína af því að hafa sótt mál
vegna ætlaðra brota á hagsmunum
hluthafa og aðild að slíkum málum.
Helgi Magnús reifaði atriði hvað varðaði
um refsiábyrgð stjórnenda samkvæmt
ákvæðum hegningarlaga og sérrefsilaga
og varðandi refsiþátt stjórnenda.
Vilhjálmur reifaði ástæður fyrir máls-
sókn sinni í máli nr. E-4033/2008 og
skilning sinn á þeim ákvæðum laga um
hlutafélög og bótaskyldu sem á reyndi í
fyrrgreindu máli.
Fjöldi fyrirspurna bárust úr sal til fram-
sögumanna og þátttakanda í pallborði
og urðu um mörg atriði athyglisverðar
umræður. Ætla verður að á þau álitaefni
sem fjallað var um á fyrrgreindri mál-
stofu muni verða fjallað frekar um í
lögfræði á þeim tímum sem nú á eftir
fylgja.
Ari Karlsson hdl.
Málstofa um ábyrgð stjórnenda
Lagadagurinn: I. málstofa