Lögmannablaðið - 01.06.2013, Blaðsíða 21

lÖgmannaBlaÐiÐ tBl 02/13 21
Aðsent efni
réttinum á þann hátt að þeir fimm
dómarar, sem hefðu lengstan starfsaldur,
skyldu skipa fimm manna dóm. Þetta
gerði það að verkum að þeir sem komu
nýir í réttinn störfuðu næsta lítið með
þeim sem höfðu mesta starfsreynslu í
réttinum. flestir geta gert sér grein fyrir
því að þetta var til þess fallið að rýra
gildi hætaréttar sem fordæmisgefandi
dómstóls. Það þarf ekki að taka það
fram að dómarar við réttinn mótmæltu
þessu allir sem einn.
aftur heim í hérað
Lausn réttarfarsnefndar varðandi
milliliðalausa málsmeðferð var sú að
hæstarétti var heimilað, teldi hann
líkur á að niðurstaða héraðsdóms um
sönnunargildi framburðar væri ekki rétt
svo einhverju skipti, að fella dóminn
úr gildi og mæla fyrir um að munnleg
sönnunarfærsla færi fram að nýju í héraði
og leyst yrði úr málinu þar á ný. Var þá
ætlast til að sönnunarfærslan í héraði færi
fram fyrir nýjum dómara eða dómurum.
Á þetta vildu héraðsdómarar ekki fallast
og vildu láta sama dómara fara aftur
með málið í héraði. Báru þeir fyrir sig
að þeir vildu ekki endurskoða úrlausnir
vinnufélaga sinna. réttarfarsnefnd
drógst á þetta til að reyna að halda
einingu meðal dómara og var eftir þessu
farið. Þetta skipulag leiddi fljótlega til
ófarnaðar og hefur nú verið breytt í
það horf sem réttarfarsnefnd gerði
tillögur um í upphafi. Nægir að benda
á fræg dæmi, sem meðal lögfræðinga
eru kölluð prófessors­, Briggs­ og Las
Vegasmál. eining ætti að vera um að
dómskerfið bauð ekki upp á nægilega
góða málsmeðferð í þessum málum þótt
hér verði engin afstaða til þess tekin
hvort réttlætið hafi náð fram að ganga
eða ekki.
Kostir og gallar núverandi
kerfis
Lausn réttarfarsnefndar varðandi fjölda
þeirra mála, sem áfrýja má til hæstaréttar,
fólst í því að fjölga dómurum í níu og
auka heimildir réttarins til þess að láta
þrjá dómara fara með mál. Við það
átti að miða að þau mál, sem hefðu
aðeins óverulegt fordæmisgildi, hlytu
þá meðferð, önnur væru dæmd af
fimm eða jafnvel sjö dómurum. Með
tímanum og mjög auknum málafjölda
hefur orðið slaka á þessum kröfum. Það
verður tæpast lengur dregið í efa að
þetta geti leitt til ófarnaðar. sérstaklega
vilji nýir dómarar ekki fara að fyrri
fordæmum réttarins hvort sem þau
hafa verið mynduð af fimm eða þremur
dómurum. Þessu til stuðnings má nefna
tvö mál um ætlaðar ærumeiðingar sem
afgreidd voru af þremur dómurum
hæstaréttar og Mannréttindadómstóll
evrópu gerði athugasemdir við í
kjölfarið (sjá þýddar dómareifanir
Mannréttindadómstóls evrópu í 2.
hefti 2012.) Þessir úrlausnir hæstréttar
rýmuðu illa við fordæmi réttarins síðustu
árin, en þau fordæmi voru sniðin að
dómum Mannréttindadómstólsins
og þeim breytingum sem gerðar
höfðu verið á mannréttindaákvæðum
stjórnarskrárinnar. kosturinn við
núverandi meðferð hæstaréttar hefur
hins vegar verið sá að áfrýjunarmeðferð
á íslandi hefur verið með þeim virkustu
í evrópu. Vissulega má gera hér bót á án
stofnunar millidómstigs með því að leyfa
málskot dóms þriggja hæstaréttardómara
til fjölskipaðri dóms innan réttarins að
fyrirmynd Mannréttindadómstóls evrópu.
sú lausn fækkar þó ekki málum á borði
réttarins en málafjöldinn er annar helsti
galli núverandi skipulags. (sjá jafnframt
h.B. skipun hæstaréttar vð meðferð
einstaks máls, Afmælisrit Gunnar G.
schram 20. feb. 2001, bls. 217)
Af því sem að framan greinir verður
tæpast önnur ályktun dregin en löngu
sé tímabært að huga að millidómstigi.
dómarar og málflutningsmenn hafa flestir
lengi verið þeirrar skoðunar og haldið
henni á lofti. dómstóll á millidómstigi
þarf ekki að vera nema einn og ná til
landsins alls. Með þessari breytingu má
fækka hæstaréttardómurum í sex eða
sjö. flest mál yrðu að vísu dæmd af
fimm dómurum en reikna verður með
töluverðum fjölda mála verði vísað til
réttarins. sum mál og einhver erindi
sem dóminum berast verða áfram leyst
af þremur dómurum. reikna verður
með því að óskir um áfrýjunarleyfi til
hæstaréttar margfaldist við millidómstig.
Við forföll á ekki að leita til varadómara
nema í litlum mæli, en forföll eru veruleg
vegna vanhæfis dómara í svo fámennu
ríki sem hér. sum mál eru einnig svo
umfangsmikil að gott getur verið að
hafa einn aukadómara til að fylgjast
með málsmeðferðinni til vara. Þá getur
verið nauðsynlegt í umfangsmiklum og
flóknum málum að gefa frummælanda
frí frá öðrum málum á meðan hann
semur dóminn.
tillögur að millidómstigi liggja nú
fyrir réttarfarsnefnd.
HaFnarFJÖrÐur
lÖgmEnn tHOrsPlani sF.
FJarÐargÖtu 11
220 HaFnarFJÖrÐur