Lögmannablaðið - 01.06.2013, Blaðsíða 27

lÖgmannaBlaÐiÐ tBl 02/13 27
Aðsent efni
eða í tengslum við hana ekki rétt á
bótum eftir almennum reglum nema
hann gæti sannað að tjónið yrði rakið til
sakar annars manns.4 í athugasemdum
með frumvarpinu kom meðal annars
fram að rök fyrir úrræði sem tryggði
sjúklingum víðtækari rétt til bóta en
flestum öðrum tjónþolum væru meðal
annars þau að sönnunarvandkvæði
í þessum málaflokki væru oft meiri
en á öðrum sviðum auk þess sem
bótaréttur úr sjúklingatryggingu væri
ekki háður því að unnt væri að sýna
fram á persónulega ábyrgð læknis eða
annars starfsmanns, sem aftur stuðlaði
að víðtækari vitneskju um það sem betur
mætti fara í heilbrigðiskerfinu. Gegn
slíkum sérreglum væru einkum þau
rök að óvíst væri um sanngirni þess
að veita þessum tjónþolum forgang
umfram aðra.5
minni kröfur til sönnunar
Það eru einkum fjögur atriði sem greina
reglur samkvæmt lögum nr. 111/2000 frá
almennum reglum skaðabótaréttarins. í
fyrsta lagi að kröfu úr sjúklingatryggingu
samkvæmt lögunum verður einungis
beint að þeim sem tryggðir eru með
sjúklingavátryggingu hjá vátrygg­
ingafélagi eða þeim heilbrigðis stofnunum
í ríkiseigu sem bera bótaábyrgð á eigin
áhættu, sbr. 10. og 11. gr. í öðru lagi
verða ekki greiddar hærri bætur úr
sjúklingatryggingu en nemur lögbundnu
hámarki fyrir einstakt tjónstilvik, sbr. 5.
gr. í þriðja lagi verða skaðabætur ekki
sóttar á grundvelli almennra reglna
skaðabótaréttar vegna tilvika sem
einnig heyra undir lögin, nema tjón
hafi ekki fengist að fullu bætt vegna
fyrirmæla laganna um hámarksbætur
og þá einungis um það sem á vantar
eftir reglum skaðabótaréttarins, sbr. 7.
gr. reglum skaðabótaréttar er þannig
vikið til hliðar að því leyti sem tjónþoli
fær tjón sitt bætt samkvæmt lögunum.6
í fjórða lagi er sem fyrr greinir slakað á
kröfum til sönnunar um orsakatengsl milli
atviks og bótaskylds tjóns samkvæmt
lögunum, sbr. 2. gr.
dómur Hæstaréttar 21.
febrúar 2013
Ágreiningur í máli nr. 388/2012 laut að
því hvort tekist hefði sönnun um hvort
tjónsatvik heyrði undir lög nr. 111/2000
og hvort sönnun hefði tekist um að
stofnast hefði til bótaskyldu á grundvelli
laganna við ætluð læknamistök. undir
meðferð málsins í héraði var aflað
undirmatsgerðar, þar sem komist var að
niðurstöðu um að læknisskoðun umrætt
sinn hefði ekki verið fullnægjandi í
ljósi aðstæðna. undir það var tekið í
dómi héraðsdóms, sem skipaður var
sérfróðum meðdómendum, sem þó
taldi að skilyrði um orsakatengsl milli
læknisskoðunarinnar og líkamstjóns
tjónþola væru ekki uppfyllt.
hæstiréttur taldi á hinn bóginn að
niðurstaða yfirmatsgerðar, sem aflað
var eftir uppkvaðningu héraðsdóms,
væri afdráttarlaus um að ítarlegri
læknisskoðun hefði leitt til þess að
tjónþola hefði verið vísað á sjúkrahús
og meðferð hans flýtt og því væru
orsakatengsl milli tjóns hans og hinnar
ófullkomnu læknisskoðunar. Að virtum
þeim matsgerðum sem aflað hefði verið
taldi hæstiréttur að tjónþoli hefði axlað
sönnunarbyrði samkvæmt 2. gr. laga
nr. 111/2000, um að líklegra væri að
tjón hans stafaði af rannsókn eða
meðferð en öðrum orsökum, enda
væri með ákvæðinu slakað á almennum
kröfum um sönnun orsakatengsla í
skaðabótarétti. Var krafa tjónþolans
um skaðabætur úr sjúklingatryggingu
því tekin til greina.
rétturinn ekki sóttur í reynd?
Af niðurstöðu hæstaréttar verður ráðið
að tjónþola hafi í málinu tekist sönnun
um að hann hafi hlotið líkamstjón af
völdum læknamistaka, en óvíst er að
sú sönnun hefði tekist ef málið hefði
verið rekið á grundvelli almennra
reglna skaðabótaréttarins, að öðrum
atvikum óbreyttum. Þótt skaðabætur
á grundvelli laga nr. 111/2000 séu
bundnar við lögbundið hámark og að
kröfum þar að lútandi sé einungis unnt
að beina að vátryggingafélögum eða
eftir atvikum sjúkratryggingastofnun
fyrir hönd heilbrigðisstofnana í ríkiseigu,
sbr. 1. mgr. 14. gr. laganna, er eftir sem
áður um ríka hagsmuni tjónþola að
ræða, enda er sönnunaraðstaða iðulega
örðug og staða tjónþola, sjúklinga, aukin
heldur í eðli sínu veik.
í ársskýrslu sjúkratryggingastofnunar
vegna ársins 2010 kemur fram að
nokkuð beri á því að bæði almenningi
og fagaðilum sé lítið kunnugt um gang
sjúkratryggingamála hjá stofnuninni, sem
megi að einhverju leyti rekja til þess að
ekki hafi verið gert sérstakt átak nýverið
til þess að kynna sjúkratryggingar fyrir
almenningi. Þar kemur enn fremur fram
að árið 2010 hafi verið fallist á bótaskyldu
í 31 tilviki af alls 131 ákvörðun sem
teknar voru í tilefni af tilkynningum
sem bárust það árið á grundvelli laga
nr. 111/2000. Þar af hafi 32 ákvarðanir
verið kærðar til úrskurðarnefndar
almannatrygginga. Þá er tiltekið að
þetta sama ár hafi 51 tilkynning borist
þeim fjórum vátryggjendum sem bjóði
upp á sjúklingatryggingu samkvæmt
10. gr. laganna og hafi 40 þeirra verið
afgreiddar á árinu, þar af hafi bótaskylda
verið viðurkennd í 27 tilvikum. til
hliðsjónar bárust embætti landlæknis 252
kvartanir vegna heilbrigðisþjónustu árið
2010 samkvæmt upplýsingum á vefsíðu
embættisins. Þrátt fyrir að ekki liggi
fyrir opinber skráning um tilkynningar
um læknamistök hér á landi gefur
augaleið að þetta eru ekki ýkja mörg
tilvik, einkum þegar höfð er hliðsjón
af því að samkvæmt vistunarskrá
heilbrigðisstofnana voru alls 46.595 legur
skráðar árið 2009 auk þess sem skráðar
komur vegna heilbrigðisþjónustu utan
legudeilda sjúkrahúsa voru 3.080.347
talsins sama ár, án þess að nokkuð verði
fullyrt um nákvæman fjölda mistaka sem
eiga sér stað ár hvert.7
Af dómaframkvæmd íslenskra
dómstóla verður ráðið að kröfur um
skaðabætur vegna læknamistaka eru
4. Alþt.1999­2000, A­deild, bls. 4415 og 4418.
5. Alþt.1999­2000, A­deild, bls. 4415 og 4419; og Viðar Már Matthíasson: Skaðabótaréttur, bls. 453­454.
6. Alþt.1999­2000, A­deild, bls. 4427­4428; og Viðar Már Matthíasson: Skaðabótaréttur, bls. 460.
7. Af vistunarskrá heilbrigðisstofnana verður ráðið að með hugtakinu „lega“ (e. discharge) sé átt við tilvik þar sem sjúklingur er innritaður
á heilbrigðisstofnun og útskrifaður af henni.