Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.2008, Blaðsíða 56

56 FÖSTUDAGUR 14. MARS 2008
Fókus DV
EITUREFNALAUS AÐFERÐ
Sýningin KOPAR - fSLENSK MÁLMGRAFÍK verður opnuð í sal fslenskrar grafíkur í Hafn-
arhúsinu við Tryggvagötu í dag klukkan 16. Sýnd verða verk nemenda úr MYND-
LISTARDEILD LISTAHÁSKÚLA fSLANDS. Verkin eru unnin í djúpþrykki með eiturefnalausum
aðferðum sem hafa hafa verið í þróun síðustu ár. Sýningin stendurtil 23. mars.
Það getur verið heilmikið mál
að koma einum kjörkassa yfir eina
heiði. Ég tala nú ekki um ef maður
er orðinn miðaldra, þunglyndur
og framtakslaus, og með alls kyns
óuppgerð fjölskylduleiðindi í
farteskinu. Lífið hefur einhvern
veginn þotið fram hjá, það er svo
margt týnt og tapað; svo hefur
maður dagað uppi í þessum líka
útnáranum, afskekktu byggðarlagi
þar sem allt er á síðasta snúningi.
Kjördagur: gamli hreppstjórinn,
sem er trúlega að stýra kosningu
í síðasta skipti, finnur mjög til
ábyrgðar sinnar, hann á líka afmæli;
um kvöldið er veisla og spennandi
kosningavaka í bragðbæti. Litla
samfélagið, þessar fáu hræður
sem eftir eru og ekki hafa haft vit
eða döngun í sér að hypja sig, eru
mættar á svæðið, unga fólkið að
æfa leiksýningu, um kvöldið verður
glens og gaman. Auðvitað slæmt
þegar rafmagnið fer af í miðjum
klíðum, en þá gott að einhver er til
taks sem getur reddað því. Þó er enn
verra að missa af rellunni, sem á að
fljúga með kjörkassann suður, hvað
þá að klessa bílinn uppi á miðri
heiði þar sem maður er á leiðinni
með kassann yfir í næsta kaupstað
í veg fyrir kvöldvélina. Það gengur á
ýmsu í lífinu, sumt er smátt, annað
stórt, og ekki alltaf hlaupið að því
að greina þar á milli. Og kannski er,
þegar allt kemur til alls, ekkert miklu
verra að eyða ævinni í svona pleisi
en stórborgarstressinu. Að minnsta
kosti snúa sumir aftur, hvað sem
þeim nú kann að ganga til með því.
Ætli það sé ekki eitthvað af þessu
tagi sem Einar Þór Gunnlaugsson,
höfundur nýjustu íslensku kvik-
myndarinnar, Heiðarinnar, er að
reyna að segja okkur? Hann þekkir
það mannlíf, sem hann er að reyna
að skila upp á hvíta tjaldið; honum
finnst vænt um það, þó að hann
sjái bæði broslegu hliðarnar á því
og þær slæmu. Þessi taug er styrkur
verksins, og svo auðvitað þeir góðu
leikarar sem þarna eru mættir til
leiks. Einar Þór er ekki sjóaður
kvikmyndahöfundur; þó að ég efist
ekkert um skólun hans og reynslu,
er vald hans yfir frásagnartækni
kvikmyndarinnar enn sem komið
er ekki mikið. Hann virðist líka
allgloppóttur leikstjóri, enda
ekki heiglum hent að ráða við þá
blöndu fullgildra atvinnuleikara
og viðvaninga sem hann hefur
hér hóað saman. Kannski réðst
leikaravalið að einhverju leyti af
buddunni, eins og sjálfsagt fleira í
myndinni. f aðalhlutverkier Jóhann
Sigurðarson og heldur athygli
manns hverja sekúndu sem hann
er í sjónmáli. Eins þótt karakterinn
sé slík rola að ekki er neinu lagi
líkt. Það eru bara toppleikarar sem
geta gert svona iagað. Maðurinn á
son, sem hefur lent á glapstigum
(væntanlega) og er kominn heim í
heiðardalinn, heldur skuggalegur, í
svörtum frakka með vel snyrt svart
skegg, virðist til alls líklegur. Gísli
Pétur Hinriksson leikur hann og er
ekki öfundsverður af hlutverkinu;
það er sannarlega ekki úr miklu að
moða af hendi höfundar. Fram eftir
myndinni bendir öll framgangan til
að þetta sé hinn versti maður, enda
hefst myndin á því að hann er að
stúta andarunga í flæðarmálinu.
En ekki er allt sem sýnist; best að
vera ekki of fljótur til að dæma.
Samband feðganna er afleitt, en ég
vil ekki lýsa því hvernig það þróast,
af því maður má ekki skemma
fyrir þeim sem eiga eftir að sjá
myndina. Af öðrum leikurum nefni
ég Jón Sigurbjörnsson og Gunnar
Eyjólfsson, öldruð alþýðutröll,
nóg kjöt á þeim gömlu beinum
enn þá. Sólveig Arnarsdóttir var
líka ágæt, en Guðrún S. Gísladóttir
náði litlu úr því litla sem henni
var fengið í hendur. Sá leikari,
sem kom mest á óvart var Ólafur
Sk. Þorvaldz í hlutverki töffara og
smábæjarvillidýrs, sem þambar
bjór, ekur um á tryllitæld, eltist
við smástelpur, rífur sóðakjaft. Ég
hef tvisvar áður séð Ólaf leika og
átti ekki von á þessu frá honum.
Sérstaklega fínn samleikur hjá
honum og Jóhanni Sig. Spurning
þó hvort hann fékk ekki fullmikið
rými miðað við vægi persónunnar
í dramanu.
Dramanu, vel á minnst, jú það
átti víst að vera eitthvert drama í
þessu. Drama sem meira að segja
stefnir í að enda með uppgjöri
á heiði, en tekur óvænta stefnu
þegar kjörkassinn skoppar niður
skriðumar. Skipt úr tragíska gímum,
yfir í þann kómíska. Þá skiptingu
má að sjálfsögðu gera á fleiri vegu
en einn, en eitt er á hreinu: hún
verður að vera óvænt, en þó eftir
á fullkomlega trúverðug. Þegar
höfundar - og leikstjórar - ráða
við þess háttar, em þeir orðnir ansi
góðir. Einar Þór er ekld enn kominn
í þann ffíða flokk, hvað sem síðar
kann að verða.
Myndatakan var fín, enda Sig-
urður Sverrir Pálsson á bak við vél-
araugað. Islenskt landslag bregst
ekki þegar smekkvísir kunnáttu-
menn eins og hann em með í lið-
inu. Jón ViöarJónsson
SVARTIL PETURS - OG SPURNING
Pétur Gunnarsson bregst reiður við grein
minni um Þórberg Þórðarson í DV 12. mars
síðastliðinn og spyr hvað mér gangi til með að
áfellast sig fyrir að nefna vart ítarlegasta fræði-
rit, sem út hefur komið um efnið á síðari ámm,
bók Halldórs Guðmundssonar Skáldalíf, í riti
sínu ÞÞ - í fátæktarlandi (svo ég fari nú hárrétt
með titilinn). Hann ber því við að hann ætli að
koma með bókffæðilegar upplýsingar í öðm
bindi, eins og ég hafi ekki lesið eftirmála verks-
ins sem ég gerði að sjálfsögðu vandlega. Bók-
ff æðin kemur þessu máli bara ekkert við, hvað
þá að Pétur skuli vitna í Laxness-bók Halldórs
sem hér er ekki til umræðu. Ég efast ekki um
að Þórbergs-bók Péturs er að verulegu leyti
byggð á frumrannsóknum, en ef hann ætl-
ast til að hún sé tekin alvarlega sem ffæðirit
em þetta mjög undarleg vinnubrögð, væg-
ast sagt. í eftirmálanum telur Pétur upp ýmis
rit og jafnvel leiksýningar, sem haft hafi áhrif
á sig í leit sinni að Þórbergi, en nefnir Skáld-
alíf ekki einu orði. Hafði verkið engin áhrif á
Pétur? Finnst honum það kannski svo lítilfjör-
legt að ekki taki að ræða það? Fann hann enga
„punkta" í Skáldalífi sem hefðu verið þess virði
að drepalítillegaá?
Þá tekur Pétur því óstinnt upp að ég skuli
spyrja hvað hann sé að fara með því að kalla
verk sitt „skáldfræðisögu" í upptalningu fyrri
verka á bls. 2 (gegnt titilsíðunni). Hann spyr
hvar hann hefði frekar átt að gera það. Nú er
venjan sú, svo sem Pétri er vitaskuld fúllkunn-
ugt um, að tegundarheiti (genre) verka er
langoftast haft á titilsíðu, undir bókarheitinu
(gjarnan með smærri stöfum eða í öðrum stíl),
kjósi höfundar á annað borð að draga verk sitt
„Ég efast ekki um að Þór-
bergs-bók Péturs er að veru-
legu leyti byggð á frumrann-
sóknum, en efhann ætlast
til að hún sé tekin alvarlega
sem fræðirit eru þetta mjög
undarleg vinnubrögð, væg-
astsagt."
í einhvern slíkan dilk. Að stinga tegundar- eða
flokkunarheiti inn í upptalningu fyrri verka er
stórfurðulegt, eins og verið sé að fara í felur
með það; ég minnist þess reyndar ekld að hafa
séð það gert áður.
Ur athugasemd Péturs virðist því mega
lesa að hugtakið „skáldfræðisaga" eigi ekld að
vera brandari, eins og ég leyfði mér að spyrja
í greininni. En hvernig á eiginlega að skilja
það? Það gæti hugsanlega auðveldað mér og
jafnvel fleirum að bregðast við ritinu ef hann
vildi útskýra það. Ég tel mig hafa það alger-
lega á hreinu hvers konar verk Skáldalíf Hall-
dórs Guðmundssonar er. En ég veit hreint ekki
hvemig ég á að meðtaka þetta verk Péturs. Sem
nýjan Ofvita, eða tilraun til að endurskrifa Of-
vitann og íslenskan aðal í sögulegu samhengi,
af sjónarhóli síðari tíðar? Eða sem alþýðlegt
inngangsrit handa yngri kynslóðum? Mér væri
þökk í því ef Pétur Gunnarsson gæti leitt mig í
allan sannleika um það. Jón ViðarJónsson