Málfríður - 01.10.2015, Blaðsíða 7

Móðurmál nemenda, vannýtt auðlind í
íslensku skólastarfi?
Einn af þátttakendunum á vinnustofunni var Déirdre
Kirwan, skólastjóri við Scoil Bhríde Cailíní í Dublin
á Írlandi. Kirwan hefur verið þátttakandi í Plur-Cur-
verkefninu og er ein af þeim sem hefur þróað leiðir til
að innleiða aðferðarfræðina í eigin skóla. Móðurmál,
samtök um tvítyngi, höfðu frumkvæði að því að bjóða
Kirwan til Íslands í ágúst síðastliðnum og í samvinnu
við skóla- og frístundasvið Reykjavíkurborgar var
boðið upp á námskeið og fundi fyrir kennara í móður-
málssamtökunum, sem og leik- og grunnskólakenn-
ara í Reykjavík. Á námskeiðinu sagði Kirwan frá því
hvernig tekist hefði að byggja upp fjöltyngda skóla-
stefnu og námskrá í skóla sem telur yfir þrjúhundruð
nemendur með yfir fimmtíu tungumál. Stefna skól-
ans er að virkja öll tungumál nemenda á markvissan
hátt í námi þeirra og í nánu samstarfi við foreldra en
foreldrana hittir Kirwan alltaf í upphafi skólagöngu
barnanna og útskýrir fyrir þeim hlutverk skólans
annarsvegar og hlutverk þeirra hinsvegar. Skólinn
stendur mjög vel í samanburði við aðra skóla og hafa
nemendur á undanförnum árum fengið einkunnir yfir
meðallagi í írsku og stærðfræði en rík áhersla er lögð
á gæðakennslu í írsku og fá nemendur stuðning við
írskunámið. Kirwan benti á að virðing og jákvætt við-
horf skólans gagnvart móðurmálum nemenda mótaði
grunn að sjálfsmynd nemenda sem fjöltyngdra ein-
staklinga og þegar móðurmálskunnáttan væri tengd
við skólamálið öðluðust nemendur ákveðið forskot
sem yki áhuga þeirra og virkni. Kirwan gaf fjölmörg
dæmi um það hvaða leiðir væru farnar í náminu til að
virkja móðurmál nemenda. Til dæmis má nefna að í
sögugerð barna á yngsta stigi skrifi þau sögur heima,
fái foreldra til að aðstoða sig við skrifin á móðurmálinu
og þýði yfir á írsku eftir bestu getu. Þegar í skólann er
komið eru börnin aðstoðuð við að koma sögunni yfir
á írsku og síðan velja þau hvort þau lesa hana fyrir
hópinn á móðurmálinu eða írsku. Þegar mörg börn
með sama móðurmál eru saman í bekk og geta þeirra
í írsku og móðurmáli er misjöfn fá þau tækifæri til að
vinna verkefni saman á móðurmálinu en þurfa síðan
breytt tungumálaþekking væri talin mikilvæg og þar
sem tungumálakennarar og faggreinakennarar ynnu
náið saman.
Ýmis fleiri verkefni voru kynnt á vinnustofunni.
Eitt þeirra sem ég heillaðist af var leiklistarverkefni
Gisele Fasse leiklistarkennara í Heinrich Heine fram-
haldskólanum í Köln í Þýskalandi. Verkefnið kallar
hún „In the Sea of Languages“, en með því að stofna
fjöltyngdan leikhóp hefur Fasse tekist að finna farveg
fyrir kunnáttu allra nemenda í eigin móðurmálum.
Henni hefur með því móti tekist að vekja athygli á
og auka virðingu skólasamfélagsins fyrir fjölbreyttum
tungumálum þeirra sem taka þátt í leiklistartímum.
Í samvinnu við leikhópinn setur Fasse upp leik-
verk með aðferðum spunaleikhúss þar sem tungu-
mál nemenda fá að heyrast. Auk hefðbundinna leik-
listaræfinga og uppsetninga á verkum vinnur Fasse
verkefni með nemendum í tjáningu, ritun, lestri og
endursköpun texta. Fyrsta skrefið á hverju námskeiði
felst í að nemendur vinni eigið „tungumálaportrett“
þar sem þeir hugleiða spurningar eins og: „Hver er
litur uppáhaldstungumálanna minna?“ og „Hvar
er þetta tungumál staðsett í líkama mínum?“. Einn
nemandi skilgreindi „tungumálaportrett“ sitt á eftir-
farandi hátt:
Ég tala ensku heima þannig að stærsti hluti líkama míns
er blár. Ég tala svolitla þýsku þannig að ég lita höfuð mitt
rautt. Afi minn er velskur þannig að ég lita fætur mína
græna. Mig langar til að læra ítölsku þannig að ég lita
eina hönd gula.
Á þennan hátt fá nemendur tækifæri til að gera sér
grein fyrir tungumálaþekkingu sinni og þróa með sér
jákvæða fjöltyngda sjálfsmynd. Vinnan í leikhópnum
styður síðan við þýskunám nemenda þar sem leiklistin
býður upp á endalaus tækifæri til tjáningar, ritunar,
endursköpunar og hlustunar á þýsku.
Sagt var frá verkefnum sem unnin voru í skólum í
Frakklandi, Litháen, Póllandi og Hollandi sem ýmist
voru hluti af faggreinakennslu og kennslu erlendra
tungumála eða gengu út á að virkja móðurmál nem-
enda í náminu. Dæmi um slík verkefni voru fjöltyngd
námskeið þar sem nemendur unnu með orðaforða og
skilning í töluðu og rituðu máli þvert á tungumál; æfðu
ritun og lestur á öllum tungumálum, líka móðurmál-
inu, og sköpuðu tungumálaættartré þar sem uppruni
og einkenni tungumála voru borin saman. Þá var sagt
frá verkefni þar sem markmiðið var að skapa jákvæðar
fjöltyngdar fyrirmyndir í hópi ungmenna þar sem þau
heimsóttu börn í yngstu bekkjum grunnskóla og leik-
skóla, lásu fyrir börnin á eigin móðurmáli og unnu með
þeim verkefni. Það fylgdi sögunni að yngri börnin hafi
verið algerlega heilluð af kunnáttu eldri nemendanna
í þeirra eigin tungumálum enda höfðu fá þeirra fengið
tækifæri til að eiga í samskiptum á þennan hátt innan
skólans.
MÁLFRÍÐUR 7
Þátttakendur í vinnustofunni.