Jökull - 01.12.1958, Blaðsíða 34

Jökulplægðir aurar við
Hagavatn haustið 1957.
— Fluted moraines by
Hagavatn Sept. 1957.
Photo J. Evthorsson.
Á árunum 1930/35 hopaði jökulsporð-
urinn ............................. 73 m
Á árurium 1936/40 liopaði jökulsporð-
urinn .............................. 359 —
Á árunum 1940/45 hopaði jökulsporð-
urinn .............................. 389 —
Alls 820 m
Plaustið 1946 hefur jökullinn gengið fram
um 14 m. Svo alls hefur hann því stytzt um
806 m frá 1930 til 1946.
Þegar átti að mæla liaustið 1947, var mæling
ekki framkvæmanleg. Um það segir Kjartan
Ólafsson í Eyvindarholti á þessa leið í bréfi dags.
25. október 1947:
„Að undanförnu hef ég mælt á dauðum jökul-
hrygg, sem nú er orðinn svo mjór og sundur-
skorinn af vatnssprungum, að ókleift er að rnæla
á honum. Þarna er að myndast hyldjúpt stöðu-
vatn, sem aðeins væri hægt að mæla á bát eða
ís að vetrarlagi. Til skýringar get ég þess, að
falljökulinn er bráðnaður uþp að jjallsrótum."
Síðan fara engar sögur af jökli þessum fyrr
en haustið 1954, að við Sigurjón Rist komum
þangað í októbermánuði. Þá var allstórt lón
framan við jökulinn. Frá merki Ag, sem er
lítil varða á jarðföstum steini á lynggrónum
flesjum norðan undir jökulöldunum, mældist
okkur 350 m að lóninu, en þaðan áætluðum
við fjarlægð yfir lónið 160 m eða alls frá A^
að jökli 510 m. Er þessi mæling að sjálfsögðu
ekki nákvæm, en hún gefur til kynna að jökul-
inn hafi gengið fram um 313 metra frá 1946
til 1954. — Getur það komið vel heim við orð
Kjartans Ólafssonar 1946, að falljökullinn sér
bráðnaður upp að fjallsrótum.
Arið 1925 kom Ólafur Sveinsson bóndi i
Stóru-Mörk í fyrsta skipti inn að falljökli. „Fyllti
þá jökultungan upp á kamba báðum megin og
náði alveg fram í opið, þar sem áin fellur fram.
Var hann mjög brattur að framan og nokkuð
sprunginn. Upp úr 1930 fór jökullinn að eyðast
áberandi fljótt.
Helluhaus heitir innan við jökul. Þar var um
200 m löng jökultunga, sem nú er með öllu
horfin.
Steinsholtsjökull hefur minnkað mikið,“ sagði
Ólafur (1954).
Haustið 1959 mældurn við Jóhannes Briem
fjarlægð frá Ao að jökli, og reyndist hún 691 m.
Var nú mælt með hornamæli yfir lónið.
Samkvæmt því hefur jökullinn hopað um 691
-t- 510 = 181 m á árunum 1954/58 eða 45 m
á ári til jafnaðar.
Skálafellsjökull. Svo vil ég nefna syðri Heina-
bergsjökul, enda mun hann hafa heitið svo áður
en jöklarnir runnu saman framan undir Hafra-
felli.
Skálafellsjökull liggur austur með Borgarhafn-
arheiði að norðan og fellur fram um þrengsli
milli Skálafellshnútu og Hafrafells. Vestan við
Hnútuna kemur Smyrlabjargaá undan jökul-
jaðrinum. Skarphéðinn Gíslason, sem lengi hef-
ur liaft á hendi mælingar á jöklum upp af
Suðursveit og Mýrum, liefur vakið athygli á
32