Jökull


Jökull - 01.12.1987, Page 84

Jökull - 01.12.1987, Page 84
Gjóskubergið í Skógaheiði og í Mýrdal. Jón Jónsson INNGANGUR í 33. árgangi Jökuls 1983 birtist ritgerð eftir D. A. Carswell, en hann var í hópi breskra jarðvísindamanna frá háskólanum í Sheffield, sem sumarið 1973 dvöldu um mánaðartíma við jarðfræðikortlagningu og aðrar rann- sóknir á svæðinu báðum megin við Sólheimajökul. Þeir urðu fyrstir til að kortleggja og lýsa sérstæðri bergmynd- un, sem þeir fundu í austanverðri Skógaheiði og til bráðabirgða nefndu „The Ringing Ash“ (hljómandi ösku) vegna þess hvað einkennilega syngur í berginu við hamarshögg. Síðar hefur Einar H. Einarsson (1982) lýst samskonar bergi við Sólheima í Mýrdal. Hann nefnir það gjóskuberg, og verður því nafni haldið hér. Aður hef ég getið um þessa myndun og lýst nokkuð (Jón Jónsson 1986). BERGIÐ Berg þetta samanstendur í raun af líparítösku og vikri af mismunandi grófleika ásamt alla vega löguðum berg- brotum úr sama efni, ennfremur er í því mikið af mis- stórum, oftast gróft og óreglulega löguðum kúlum úr sama efni, en með eins konar þéttari húð yst. Er eins og askan hafi vafist um sjálfa sig líkt og blautur snjór stund- um getur gert í miklum halla. Oftast eru þessar kúlur um 15-20 cm í þvermál og þar sem veðrunin hefur unnið á þeim kemur í ljós að þær eru að innan sem utan úr nákvæmlega sama efni. Bretarnir nefna þetta „pumice bombs“, en ekki verður fallist á að það sé réttnefni þar eð ekki er um loftborið efni að ræða (sjá síðar). EinarH. Einarsson (1982) nefnir þetta frauðhnullunga og er það að öllu leyti réttnefni. A stöku stað eru í þessu hrafn- tinnumolar og sums staðar má sjá aðgjallstykki farayfir í svart gler, hrafntinnu. Eins og áður segir samanstendur bergið af líparitösku og vikri, sem nú er orðið fast berg. Það er súrt, með 68,16% Si02 samkvæmt efnagreiningu þeirra félaga (Carsell 1983 bls. 65). Mestur hluti bergsins er svart, en á nokkrum stöðum er það gult eða bleikrautt eins og t.d. ofan við Þurragil. Við ofanvert Hofsárgil er það þannig á lit neðst en fer yfir í svart er ofar dregur. Bergið kemur fyrir í austanverðri Skógaheiði austan frá Fjallsá og vestur fyrir Hofsá og myndar ávalar bungur, einkum þrjár í um 250-400 m hæð (sbr. kortið). Þykktin er mest um 10-15 m. Best er að skoða þetta ofan við Þurragil, einkum framan við og inni í gili, sem þar er grafið gegnum gjóskubergið og svo efst í Hofsárgili, þar sem því er eins háttað. Mynd 1. Útbreiðsla gjóskubergsins í Skógaheiði. — Fig. 1. Distribution of the pyroclastic flow in Skógaheiði. JÖKULL No. 37,1987
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Jökull

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.