Jökull


Jökull - 01.12.1987, Side 85

Jökull - 01.12.1987, Side 85
HVAÐAN KOM ASKAN OG HVERNIG? Carswell (196 bls. 65) telur þetta vera öskuset (ash fall deposit) og tvímælalaust komið frá eldstöð tengdri meg- ineldstöð Eyjafjallajökuls (doubtless connected with the neighvouring Eyjafjöll volcanic centre). Hvorugt fær þó staðist. í fyrsta lagi hafa engin spor af þessari myndun fundist frá því vestan við Hofsá, eins og áður segir, vestur að Kaldaklifsgili, né heldur vestan við það. Það er aftur á móti á umtalsverðu svæði báðum megin við Sólheima í Mýrdal (Einar H. Einarsson 1982). Svo virðist ennfremur sem bergbrot og frauðhnullungar liggi á ákveðna stefnu, straumstefnu (orientation). Þó skal tekið fram að hvað þetta varðar vantar mjög nákvæmari rannsóknir og mælingar. Þær athuganir, sem nú liggja fyrir, sýnast mér benda til þess að þetta sé komið norð- austan frá, eða sem næst í stefnu af Kötlu. I annan máta er ljóst að ekki hefur verið um öskufall að ræða heldur flóð, ösku- og vikurflóð (pyroclastic flow). Otviræðar sannanir fyrir þessu eru þær að á nokkrum stöðum hafa fundist steinar, þar á meðal tveir allstórir, nokkur hundruð kfló að þyngd, og annar þeirra með greinileg- um jökulrákum inni í gjóskuberginu. Báðir liggja í sömu stefnu. Næsta ljóst er að þeir eru komnir úr jökulbergs- lagi, sem flóðið hefur farið fyrir og hrifið þá með sér, en það er sýnilegt skammt frá. Skammt frá þessum stað eru steinar inni í gjóskuberginu og á einum þeirra má sjá vott af mýrarauða. Þetta allt má sjá á syðsta öskustabbanum vestan við Hofsárgljúfur. Á öðrum stað, í gili, sem skor- ist hefur gegnum þessa myndun og er rétt ofan við Þurra- gil má sjá einkar fróðlegt snið gegnum neðsta hluta öskuflóðsins og sem gefa sláandi mynd af þeirri straum- hreyfingu, sem þar hefur átt sér stað. Með því að grafa nokkuð og hreinsa til í þessu má skoða neðsta lag ösku- flóðsins, sem þar liggur á móbergi. í Skógaheiði er ekki annað berg ofan á gjóskunni, en aðeins lítilsháttar urð frá síðasta jökulskeiði á stöku stað. ALDUR OG ÚTBREIÐSLA Ljóst er að jökull síðasta jökulskeiðs hefur gengið yfir þessa myndun, en út frá því, sem sést af henni í Skóga- heiði verður ekki nær um aldurinn komist. Þess má þó geta að þegar þetta átti sér stað hefur Hofsárglúfur ekki verið til. Einar H. Einarsson hefur hins vegar getað bent á líkur fyrir því að tvö jökulskeið hafi gengið yrir gjósku- bergið hjá Sólheimum (JEinar H. Einarsson 1982 bls. 21). Eg er honum sammála hvað þetta varðar, og það á þeim grundvelli, sem nú skal greina. Vestan við Húsá skammt frá Sóheimahjáleigu er dálítið klapparholt úr þessu sama bergi. Gegnum það austanvert gengur sprunga, sem fyllt er jökulbergi, sem því er frá fyrra jökulskeiði. Yfir þetta hefur svo jökull skriðið á síðasta jökulskeiði. Sýnist mér þetta staðfesta niðurstöðu Einars svo að vart verði um deilt. Ekki verður nú með neinni vissu vitað yfir hvað stórt svæði öskuflóð þetta hefur náð, en í því sambandi þykir rétt að geta nokkurra atriða. Ekki er vitað um gjóskubergið í samfelldu, föstu bergi nema á þeim stöð- um, sem þegar eru taldir. Maður, nákunnugur um Sól- heimaheiði, sagði mér að ekki kæmi það fyrir í föstu bergi nema í heiðinni neðanverðri. Sjálfur gat ég sann- fært mig um að brot úr því er að finna svo langt upp eftir heiðinni að upptakanna hlýtur að vera að leita hátt uppi og því líklega undir jökli. Vitað er að steinn með ein- Mynd 2. Gjóskubergið efst í Gljúfri Hofsár, að austan. Fig 2. The pyroclastic flow. 83
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Jökull

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.