Dagblaðið Vísir - DV - 17.10.2014, Blaðsíða 37

Helgarblað 17.–20. október 2014 Fólk Viðtal 37
Menn geta auðvitað haft þá skoðun
að hér eigi bara að vera fjölmenn-
ingarsamfélag og hér megi allir þeir
koma sem vilja, eins og anarkistar og
hörðustu frjálshyggjumenn myndu
segja, en þá er það bara „Each to their
own“ og hvað þýðir það? Fá menn
vinnu, framfærslu? Sumt fólk getur
bara ekki búið saman, eins og bara í
venjulegri fjölskyldu. Það verður að
samræma þetta.“
VG ekki öfgaflokkur
Ef við notum þína líkingu, þá líkar
sumum ekki vel við alla í fjöl-
skyldunni. Eðlilegt fólk lætur sér hins
vegar lynda til að halda friðinn, ekki
satt?
„Jú, en það verða samt oft heil-
mikil átök. Þetta hefur svo sem geng-
ið hjá landnemaþjóðum, Bandaríkin
til dæmis, ef við lítum þangað þá hafa
þeir verið mjög uppteknir við að finna
eitthvað sameiginlegt með öllum og
þar hafa þeir tekið þjóðfánann. Þar er
botnlaus áróður við að halda þessari
þjóð saman, frá barnæsku á ást á fán-
anum.“
Spurður hvort hann sjái það sem
eitthvað til að innleiða á Íslandi segir
hann það þvert á móti svo. Hann ótt-
ist þó að Íslendingar sofni á verðin-
um og vakni síðar upp við vondan
draum. „Og hér verða komnar tvær
þrjár þjóðir í landið sem hafa engan
áhuga á að sameinast.“
Talið berst að uppsveiflu hægri
þjóðernisflokka innan Evrópu. „Ef
við skoðum stefnumál þessara flokka
þá eru þeir engir öfgaflokkar,“ segir
Brynjar og útskýrir að hann upplifi þá
frekar sem róttæka. „Ég hef verið að
skoða aðeins stefnur þessara flokka,
Framfaraflokksins, danska Þjóðar-
flokksins og Svíþjóðardemókrata. Ég
upplifi þá frekar sem félagshyggju-
flokka sem eru með harða stefnu í
innflytjendamálum, sem við getum
jafnvel kallað popúlíska. Pólitíkin er
svo sem uppfull af popúlisma, þvert
á flokka. En þarna er vissulega verið
að höfða til þess að hræða fólk með
útlendingum.“
Sem kunnugt er mátti greina
sömu stemmingu í kosningabar-
áttu Framsóknar- og flugvallarvina
fyrir síðustu sveitarstjórnarkosn-
ingar. Þá þótti mörgum þögn flokks-
forystunnar í ríkisstjórn gefa í ljós
að stefnubreytingin væri komin til
þess að vera. Spurður hvað hægt sé
að kalla Framsókn eftir slíkt útspil,
annað en öfgaflokk, skellir Brynjar
upp úr. „Hallærislega afturhalds-
sinna kannski. Nei, en svona án
gríns, eins og ég sagði þá vil ég ekki
kalla flokka öfgaflokka á meðan þeir
beita ekki ofbeldi og fara ekki gegn
lýðræðislegum reglum og lögum.
Þess vegna nota ég ekki orðið öfga-
flokkur um VG þó að gamlir komm-
ar séu þar inni. Jafnvel þó að ég sé
ósammála þeirra skoðunum og telji
að þær muni drepa lýðræðissam-
félagið á endanum þá eru þau ekki
öfgaflokkur.“
Brothætt stjórnarsamstarf?
Við Brynjar höldum áfram að ræða
Framsóknarflokkinn og stjórnar-
samstarfið sem hann segir vera við-
kvæmt. Hann greinir frá því hvern-
ig honum hafi aldrei hugnast
hugmyndir um skuldaleiðréttingu
heimilanna og finnist sú hugmynd
eiginlega ennþá hálf galin.
„Ég var þeirrar skoðunar að hug-
myndin gæti í eðli sínu aldrei orðið
sanngjörn. Hún gæti boðað til ófrið-
ar vegna þess að sumir í erfiðri stöðu
fengju ekki neitt.“ Brynjar nefnir
þar sem dæmi leigjendur sem hafi
i gegnum árin borgað verðtryggða
leigu.
„Mér fannst þetta ekki að vera fara
skynsamlega með peninga. Hundrað
og tíu prósenta leiðina var búið að
fara og kostaði ríkissjóð 45 milljarða.
Fólk veit kannski ekki af því en það
var ansi mikil leiðrétting í sjálfu sér.“
Til þess að stjórnarsamstarf-
ið gengi segir Brynjar að allir hafi
þurft að gefa eftir. „Ég lít því bara á
þetta sem einhverja efnahagsaðgerð.
Ég vil ekki láta stjórnarsamstarfið
stranda á þessu þó að mér finnist við
getað nýtt þessa peninga í önnur og
mikilvægari verkefni. Ég vil alls ekki
tala illa um neinn og allra síst Fram-
sóknarflokkinn sem nú er í mikilli
vörn, en ég er ekki í þeim flokki af
ástæðu og vildi gjarnan að þau hefðu
aðra pólitík að mörgu leyti. Þetta var
bara staðan eftir kosningar, menn
sátu bara uppi með þetta, vilja kjós-
enda.“
Brynjar segir aðspurður að sama
viðhorfið sé að finna víðar á meðal
flokkssystkina hans. „Jú, það er það.
Þetta er auðvitað viðkvæmt stjórnar-
samstarf eins og stjórnarsamstarf er
oft. Þetta er erfitt en við litum svo á
að við yrðum að gefa þetta eftir. Þeir
þurftu líka að gefa smá eftir, ég held
að menn hafi ætlað í miklu stærri
leiðréttingu í upphafi,“ segir Brynjar
og bætir við kíminn: „Stundum er
bara svolítið sjarmerandi að vera
svona Framsóknarlegur. Þeir eru
stundum ágætir.“
Stjórnmálamenn valdalitlir
Brynjar mætti kalla nýliða í póli-
tíkinni. Hann er lögfræðingur að
mennt og starfaði um árabil sem
hæstaréttar lögmaður á sinni eig-
in stofu. Hann hafði sótt um stöðu
hæstaréttar dómara litlu áður en
hann fór í prófkjörið en dró umsókn
sína til baka og réri á ný mið. Hann
segist hafa lært margt nýtt í þing-
mennskunni og fleira hafi jafnvel
komið honum á óvart.
„Áhyggjur mínar af íslenskri póli-
tík eru þær er að það vantar þrek og
þor hjá stjórnmálamönnum sem eru
of margir veikir og farnir að útvista
völdunum sínum með lagasetning-
um og til útvalinna stofnana. Nú get-
um við ekki tekið mikilvægar ákvarð-
anir lengur, vegna þess að það er ekki
á okkar valdi,“ segir Brynjar
„Við erum búin að koma því í
kring með löggjöf að við ráðum því
ekki hvað við veiðum mikið. Það eru
aðrir sem ráða, meira að segja höfum
við fært þetta til útlanda. Við getum
ekki tekið ákvörðun um að leggja veg
sem tekur burt eitt prósent af skógi.
Það eru aðrir sem ráða því. Það verð-
ur með þessu stórmál að taka ein-
falda pólitíska ákvörðun.“
Spurður hvort hann vilji þá vinda
ofan af valdi til ríkisstofnana jánkar
hann. „Það þarf breytta löggjöf. Vald
stjórnmálamanna er að minnka,
smátt og smátt. Við áttum okkur
kannski ekki á því, svo ætlum við að
gera eitthvað sem við teljum mikil-
vægt og þá lendum við í strandi og
komumst ekki áfram. Ég upplifi það í
pólitíkinni líka að menn eru að ræða
að það þurfi að gera hitt og þetta. En
það garga einhverjir á okkur, það eru
alltaf einhvers staðar hagsmunir og
þá koðna menn svolítið niður. Í stað
þess að taka slaginn við þessi hags-
munaöfl, þá er ég ekki að tala um
LÍÚ frekar en eitthvað annað, bara
alls konar hagsmunaöfl. Þrátt fyrir
að stjórnmálamenn telji eitthvað
skynsamlegt, og ráðgjafar þeirra, þá
náum við ekki í gegn, vegna þess að
við þorum ekki að taka ákvörðun eins
og þarf að gera. Það verða svo margir
reiðir, eða allavega nokkrir háværir.
Þetta er þungt kerfi og kannski svona
mín helstu vonbrigði í pólitíkinni.“
Óskipulagður að eðlisfari
Brynjar kom nokkuð bratt inn í þing-
mennskuna. Hann segist þó hafa
verið löngu ákveðinn í að tími væri
kominn til að skipta um vettvang í
lífinu. Ákvörðunin um að fara í póli-
tíkina var kannski ekki svo fjarri, en
hann hafði verið virkur í samfélags-
umræðunni um árabil. Ekki leist þó
öllum á fyrirætlanir hans í fyrstu og
þá kannski allra síst þeim sem stóðu
honum næst.
„Það sem kemur á óvart í þessu
starfi er hvað þetta er mikil vinna.
Svo er þetta stöðugt áreiti. Það eru
alltaf einhverjir hagsmunaaðilar að
reyna að tala við þig. Konan mín var
heldur ekki mjög glöð með þetta,“
útskýrir Brynjar, en eiginkona hans,
Arnfríður Einarsdóttir, er dómari.
Það hafa því komið upp siðferðis-
leg álitamál um störf hennar vegna
Brynjars.
„Í svona litlu samfélagi kemur
alltaf eitthvað svoleiðis upp. Það er
samt mjög ósanngjarnt gagnvart
konunni minni að halda því fram
að ég ráði eitthvað um hvernig hún
vinnur sína vinnu.“
Brynjar segir þó að konan hans
hafi fljótlega sætt sig við stefnu-
breytinguna og þingstörfin. „Aðal-
lega því hún taldi einhverjar líkur á
því að ég yrði þá almennilega til fara.
Sem svo brást,“ segir Brynjar og hlær.
Hann kveðst vera fremur óskipulagð-
ur og lítið fyrir prjál.
„Ég geri hlutina ekki fyrr en ég
þarf að gera þá en þá get ég verið
mjög duglegur og unnið myrkranna
milli. Nánast eins og vertíðarmað-
ur. Þetta truflaði mig svolítið í lög-
mennskunni, það er svo mikið af
málum, mikið að gera. Þetta er vont
þegar maður leggur höfuðið á kodd-
ann það eru oft svo miklir hagsmunir
undir og þá er erfitt að sofna.“
Skólakerfið ekki fyrir alla
Spurður hvort þetta séu ekki dæmi-
gerð einkenni athyglisbrests segir
Brynjar það vel geta verið. „Kann að
vera, ég hef ekki farið í greiningu. Er
þetta ekki bara fljölbreytileiki mann-
skepnunnar. Það eru tugþúsundir
með greiningar allt í einu, svo bæt-
ist við þunglyndi, kvíði og depurð.
Eru kvíði og depurð ekki bara eðli-
leg viðbrögð líkamans við einhverju
ástandi? Samfélagið allt ræður orðið
ekkert við allar þessar greiningar,
það er orðin hálfs árs bið bara eftir að
komast að á geðdeildum og ég hugsa
með mér hvar endar þetta?“
Brynjar segir að mögulega séum
við að sníða einstaklingnum of
þröngan stakk. Samfélagið verði að
þróa með sér meira umburðarlyndi
gagnvart ólíkum einstaklingum.
„Skólinn gerir ekki ráð fyrir því
að til séu A- og B-manneskjur. Þú
ert bara óþekkur drengur ef þú fellur
utan rammans. Þegar ég var í skóla
var maður bara settur inn í skáp,
hent út fýsískt, engin vettlingatök.
Skólinn er bara of ferkantaður. Eig-
um við ekki bara að leyfa börnun-
um að ærslast aðeins? Búa jafnvel til
keppni úr efninu en sumir drengir
eru þannig að þeir gera ekkert nema
að fá að keppa um það og drengj-
um gengur bara verr í skóla en stelp-
um, þetta kerfi hentar þeim verr. Þær
virðast frekar geta setið kyrrar,“ segir
Brynjar.
„Þó að ég hafi verið eins og
stelpurnar og setið kyrr, þá bara geta
það ekki allir strákarnir,“ bætir hann
við og ég spyr hann hvort þennan
mun megi ekki einmitt rekja til
íhaldssamra og rótgróinna gilda þar
sem kynin lifi upp í ákveðin hlutverk
sem þeim eru sköpuð? „Jú, það má
vel vera. En það sem ég er að segja
er að skólinn gerir ekki ráð fyrir frá-
vikum. Það er orðið veikleiki að vera
ekki eins og hinir. Það er svo farið í
lyfjagjöf til þess að menn geti að-
lagast því sem við viljum að sé rétt.
Við ættum að nálgast menntun með
öðrum hætti,“ segir Brynjar og tek-
ur fram að hann sé þó enginn sér-
fræðingur á sviði menntamála. „Svo
verður þessi skólaganga bara kvöl og
pína. Menn eru svo að dragnast með
þetta, sem leiðir jafnvel til depurðar
og kvíða,“ bætir hann við.
Kona á að ráða yfir líkama sínum
Fyrst við erum komin á spor femín-
ismans liggur beinast við að fara að-
eins nánar í saumana á þeirri hreyf-
ingu en Brynjar hefur verið afar
gagnrýninn á; femínista og orðræðu
sem hann segir einkennast af rétt-
trúnaði. „Femínisminn er fínn eins
og ég upplifði hann fyrst. Þar sem
hann snerist um frelsi konunnar. Mér
fannst það mjög svona frjálshyggju-
legt. En svo fannst mér að vinstri rót-
tæklingar tækju þetta einhvern veg-
inn yfir og það færir femínismann til
vinstri. Hlutir eins og hvenær kona
ræður yfir líkama sínum er allt í einu
orðið valkvætt og þá eftir því hvaða
pólitík lá að baki. Konan átti að ráða
því hvenær hún fer í fóstureyðingu
en ekki ef hún vildi hátta sig, strippa
eða sofa hjá gegn gjaldi,“ útskýrir
Brynjar og segist sammála þeirri
kröfu að fólk ráði yfir líkama sínum.
Annað finnist honum óþarfa stjórn-
semi.
„Ef ég vill strippa, sem auðvitað
enginn vill sjá, þá á ég bara að fá
að gera það í friði og svo lengi sem
ég skaða ekki aðra. Þessu snúa
femínistar á haus og segja að það
vilji enginn raunverulega strippa eða
stunda vændi. Ég spyr á móti, vill
einhver eyða fóstri? Kona má ráða
því í friði þrátt fyrir að í prinsippinu
vilji það enginn.“
Blaðamaður getur þarna vart
setið á sér lengur og segir þetta
tvennt ekki sambærilegt og að grein-
ing hans sé mikil einföldun. Hann
segir mig ósammála vegna pólitískra
ástæðna. „María, ef við horfum bara
á prinsippið þá segið þið femínistar
það fullum fetum að konur eigi að
ráða yfir líkama sínum þegar kem-
ur að fóstureyðingum en þá spyr ég
á móti, af hverju ræður hún ekki yfir
líkama sínum þegar hún vill gera
eitthvað annað? Þá er settur upp
þessi fórnarlambsbúningur, gerandi
og þolandi. Alltaf er talað um hvern-
ig hallar á konur en aldrei um það
sem hallar á karla.“
Ég bendi Brynjari á að femínistar
hafi einmitt verið duglegir við að
gagnrýna allt misrétti sem kemur frá
ríkjandi kynjakerfum og segir hann
það nýmæli.
„Það var ekki þannig þegar ég tók
þátt í umræðunni. Þá snerist allt um
það að við værum bölvaðir óþokkar.
Mér fannst þetta öfgafull umræða.“
Finnst þér umræðan kannski
öfgafull af því að þú ert í forréttinda-
hópi sem miðaldra karl. Eru hug-
myndirnar og ungu femínistarnir
ekki bara öfgafullir því þær ýta við
þínum þægindum?
„Jú, þær eru kannski ekkert öfga-
fullar en þær fara oft fram með miklu
ofstæki. Það er farið í aðgerðir sem
sýna lítið umburðarlyndi gagnvart
öðrum skoðunum,“ útskýrir Brynjar
og vísar meðal annars í vændislög-
gjöfina sem hann hefur ætíð talað
gegn. Rökin með löggjöfinni hafa
verið á þá leið að hún sé öryggis-
ventill fyrir manneskjur sem starfa í
vændi og verða fyrir ofbeldi. Brynjar
vill nálgast þetta öðruvísi og horfa á
löggjöfina út frá lögfræðinni sjálfri.
Femínistar kalla yfir sig ofstækið
„Það er enginn kaupandi án selj-
anda, er það? Sá sem aðstoðar við
brot er alltaf hlutdeildarmaður. Við
erum með þessu búin að taka grunn-
reglur refsiréttar úr sambandi og
snúa þeim á haus. Þetta er stílbrot.
Öll þessi umræða þróast á þann hátt
að konan ber ekki ábyrgð á gerðum
sínum. Gæti ég ekki sagt að vændis-
konur væru að misnota veikgeðja,
graða karla? Þetta snýst um kyn-
hvöt. Svo kemur kannski bara glæsi-
leg kona,“ segir Brynjar og er
„Ef ég vill
strippa,
sem auðvitað
enginn vill sjá, þá
á ég bara að fá að
gera það í friði.
„Þó að
ég hafi
verið eins og
stelpurnar
og setið kyrr,
þá bara geta
það ekki allir
strákarnir.
m
y
n
d
S
iG
tr
y
G
G
u
r
a
r
i