Feykir - 18.03.1992, Blaðsíða 6

6 FEYKIR 11/1992
Hlíðarhúsið - annað heimili
eftir Bjarna 4. Jóhannsson Víöilundi
Hlíðarhúsið.
Þegar ég var að lesa í 2. tbl.
Feykis á þessu ári, frásögn
blaðamanns af spilakvöldi í
Hlíðarhúsi, fór ég að hugsa um
að vera kynni að þeim lesendum
blaðsins sem ekki eru vel
kunnugir hér um slóðir, þætti
forvitnilegt að fræðast örlítið um
þetta litla hús sem stendur nú
svo einmanalegt á gróðurvana
mel skammt neðan þjóðvegarins
í miðri Oslandshlíð. Égtíndi því
saman nokkrar heimildir um
aðdragandann að byggingu þess
og nokkur helstu atriði sem
varpað gætu ljósi á notagildi
þess fyrir félagslega starfsemi i
þessu byggðarlagi.
Um aldamótin síðustu fluttist
Hartmann Asgrímsson til Kolku-
óss og setti þar á fót verslun.
Hartmann var mikill félags-
hyggjumaður og einlægur bind-
indismaður. Hann gekk strax í
bindindisfélag sem skömmu
áður hafði verið stofnað í
Oslandshlíð. Félagið vantaði
tilfinnanlega einhvern samastað
fyrir starfsemi sína og bauðst þá
Hartmann til að panta allt það
efni sem þyrfti til byggingar 1 itils
timburhúss fyrir félagið. Greiðsla
skyldi fara fram eftir því sem
félagið hefði efni á og voru engin
önnur skilyrði sett fyrir greiðslunni.
Byggingarefnið kom með skipi
til Kolkuóss vorið 1902.
Vertíðarhlé á
Drangeyjarfjöru
Eins og venja var á þessum tíma
voru nær ailir vinnufærir
karlmenn úr Oslandshlíð við
fiskveiðar, fugla- og eggjatöku
úti við Drangey á vorvertíðinni,
og einungis konur og börn
heima við bústörfin.
En laugardag einn á miðri
vertíð settu Óslandshlíðarbátar-
nir upp segl og sigldu til lands.
Þennan dag unnu skipshafnir að
því að flytja byggingarefnið
neðan frá Kolkuósi ábyggingar-
stað, en Jón Erlendsson bóndi á
Marbæli hafði boðið félaginu lóð
undir húsið endurgjaldslaust á
mel þeim sem síðan hefurgengið
undir nafninu Hlíðarhúsmelur.
Ekki er mér kunnugt um að sá
melur hafi haft neitt sérstakt
nafn áður.
Þetta sumar var húsið byggt,
en það gerði Jón Björnsson
þjóðhagasmiður og bóndi á
Ljótsstöðum, en svo vildi til að
þetta sumar var hann ráðinn til
byggingarvinnu hjá Hartmanni í
Kolkuósi. Sér til aðstoðar við
þessa byggingu hafði hann
einhverja sjálfboðaliða úr Ós-
landshlíð. Þetta var timburhús
með pappaþaki og var stærð
þess 6x4,5 m. Þetta hús þjónaði
svo byggðarlaginu sem funda-,
samkomu- og skólahús allt til
þess að nýtt steinhús var byggt
árið 1925, en það er einmitt
Hlíðarhúsið sem enn stendur á
melnum.
Það hús reisti sama félagiðog
eldra húsið. Reyndar hafði
félagið að nokkru skipt um
andlit, var nú orðið að
ungmennafélagi og hafði skipt
um nafn eins og síðar kemur
fram.
Tengt ótal gleöi- og
reynslustundum
Byggingarefni í nýja húsið
útvegaði Hartmann í Kolkuósi
en steypumöl var tekin upp úr
húsgrunninum og við húsvegginn
og má enn sjá merki um
malarnámið norðan við húsið.
Yfirsmiður var ráðinn Jón
Sigurðsson smiður og bóndi í
Stóragerði, áður smíðakennari
við bændaskólann á Hólum í
Hjaltadal. Að öðru leyti var
starfsliðið við bygginguna ein-
göngu félagarnir sjálfir sem
unnu þetta í sjálfboðavinnu.
Grunnflötur hússins er 8,18x
5,64 m auk stigahúss sem er
2,80x2,55 m. Húsið er á tveimur
hæðum. Efri hæðin ereinn salur
en neðri hæðin er stofa, eldhús
og forstofa. 1 þessu húsi hefur
farið fram margs konar starf-
semi, og því eru tengdar ótal
minningar þeirra sem þar hafa
starfað og átt þar margar gleði-
dg reynslustundir.
Þarna var bamaskóli nær
óslitið frá því húsið var byggt og
allt til þess að bamaskólar Hofs-
Fells- og Hofsóshrepps voru
sameinaðir í einn skóla árið
1973, og um skeið var
unglingaskóli starfandi í húsinu.
Barnaskóli hafði áður verið
starfandi í litla timburhúsinu
sem áður er um getið eða frá því
árið 1903. Lestrarfélag Óslands-
hliðar sem síðar varð Lestrar-
félag Hofshrepps var með alla
sína starfsemi í húsinu frá
stofnun þar til bókasafnið var
sameinað tveimur öðmm söfnum
og flutt til Hofsóss.
Leiksýningar
kvöld eftir kvöld
Hlíðarhúsið hefur frá upphafi
verið félags- og safnaðarheimili
Óslandshlíðar. Þar voru haldnar
fjölmargar samkomur á hverju
ári á vegum ungmennafélagsins
sem lét byggja þetta hús og er
eigandi þess. Félagiðvarstofnað
sem bindindisfélag árið 1898 og
fékk þá nafnið Tilreynd. Síðan
var nafninu breytt og hlaut það
þá nafnið Geisli og var gert að
ungmennafélagi. Nú hefur það
enn fengið nýtt nafn eftir
sameiningu við annað félag og
heitir nú Neisti.
Lestrarfélagið og kvenfélagið
héldu oft fjáröflunarsamkomur
í húsinu og bæði þau félö’g, svo
og önnur félög sem starfað hafa
á þessu svæði eins og t.d.
búnaðarfélagið, héldu alla sína
fundi þar. Fyrir kom að
almennir hreppsfundir væru
haldnir í Hlíðarhúsi.
Þó að Hlíðarhúsið sé lítið
samkomuhús á nútíma mæli-
kvarða var það talið eitt hið
merkasta hér á stóru svæði á
fyrsta áratugum þess. Menn eiga
erfitt með það nú að setja sig í
spor þeirra sem settu á svið
leikrit og sýndu kvöld eftir
kvöld í svona litlu húsi,en þama
voru sett upp leikrit eins og
Karlinn í kassanum, Húrra
krakki, Happið og fjölmörg
smærri verk.
Hnýtt ævilöng
tryggðabönd
Jólatrésskemmtanir fyrir börn
eru haldnar í húsinu á hverju ári
og enn halda ungmennafélagar-
nir fundi sína, spilakvöld og
aðra skemmtifundi í húsinu.
Þegarséra Björn Björnsson.sem
síðar varð prófastur á Hólum,
var sóknarprestur í Viðvík,
messaði hann oft í Hlíðarhúsi,
enda sagði hann að guðs-
þjónustur væru betur sóttar þar
en í sóknarkirkjunni.
Félagar í ungmennafélaginu
og reyndar allir íbúar Óslands-
hlíðar, hafa alltaf litið á
Hlíðarhúsið sem sitt annað
heimili. Þangað hafa þeir margir
hverjir sótt skóla alla sína
barnaskólatíð. Þar hafa þeir fyrst
stigið í ræðustól og haldið sína
fyrstu ræðu, þar hafa þeir stigið
sín fyrstu dansspor og þar hafa
verið hnýtt ævilöng tryggða-
bönd. 1 þessu húsi hafa börn
verið skírð og þar hafa félagar
verið kvaddir hinstu kveðju áður
en jarðneskar leifar þeirra voru
til moldar bornar. Fleira mætti
telja upp.
Á síðari árum hefur húsið
stundum verið leigt yfir sumar-
tímann til íbúðar fyrir erlenda
hestamenn sem hér hafa dvalið
um tíma við þjálfun hrossa. Eins
og hér hefur komið fram hefur
ýmiss konar starfsemi verið flutt
úr húsinu sem þar var áður,enda
breyttir tíma á ýmsan hátt. Þó
hefur það enn hlutverki að
gegna. Óneitanlega eru á því
nokkur ellimörk, en með góðu
viðhaldi getur það staðið þarna
um ófyrirsjáanlega framtíð
velunnurum sínum til gagns og
gleði.
Sælan
dýpsta
Feykir
fyrir 10
árum
Dýpsta sæluvika Skagfirðinga af þessum 52 sem eru
í árinu byrjar laugardaginn 20. mars með þrumu- og
eldingadansleik, og kannski meldinga. Ekki veit ég
hver á að sjá um fjörið, sennilega hljómsveit Geir-
mundar. í mínu ungdæmi varð hver að sjá um sitt
fjör sjálfur og finnst mér það nú eðlilegra, en tím-
amir breytast og mennimir með og máske er fjörið
að dvína. Þætti mér það ekki nema eðlilegt eins og
álagið er mikið, þrumu-stuð og stórdansleikir með
öllu tilheyrandi um hveija helgi árið um kring.
Ég man eftir því að ef hestar höfðu það of erfitt
var talað um að í þá kæmi kvíði. Mér þætti ekki
ólíklegt að þetta gæti átt við mannfólkið líka. Við
skulum vona að þetta gangi allt vel. En ekki þætti
mér ólíklegt að sorgin þunga gerði einhversstaðar
vart við sig eftir öll þau ósköp sem á ganga í sam-
kvæmislífinu.
Sigfús Steindórsson frá Steintúni.
Björn á Ytri-Löngumýri
Eitt af þeim erindum, sem Búnaðarþingi
hafa borist, er bréf Bjöms Pálssonar, fyrr-
um alþingismanns og bónda að Löngumýri
þar sem hann fer fram á að ákvæðum búfjár-
ræktarlaga um hvað teljist lausaganga
stóðhesta verði breytt og það sé skilgreint
nákvæmlega hvað telja skuli lausagöngu-
hest.
Segir hann, að best væri að afnema
ákvæði um sölu stóðhesta en hafa hæfileg
sektarákvæði til viðkomandi sveitarfélags.
Bjöm segir, að hreppstjórar hafi tæpast lag-
aþekkingu til að framkvæma löglega sölu á
hestum, sem eigi er von, þegar sýslumenn
skortir til þess kunnáttu. „Ástandið er óþol-
andi eins og það er, fáist engin breyting á
því, verður þess skammt að bíða að bændur
sem dugur er í fari að verja hesta sína með
mannatla," segir Bjöm á Löngumýri meðal
annars.
Orðrétt segir í bréfi Bjöms:
,,í heimabyggð minni er algengt að ungir
bændur sem hafa gaman af að láta á sér bera
og em leiðinlega innrættir hafa stundað það
að láta selja ógelta hesta takist þeim á ein-
hvem hátt að ná í þá. Svo mikill hefur áhugi
þeirra verið að þeir hafa tekið ógelta hesta
og ókynþroska trippi og afhent þau hrepp-
stjóra.
I búfjárræktarlögum er sagt að ekki megi
láta stóðhesta ganga lausa. Ég skildi lögin
þannig að menn mættu ekki sleppa stóð-
hestum lausum af ásettu ráði en öðru máli
gegndi ef hestar slyppu úr girðingu,
Hæstiréttur skilur lögin á annan veg og
tekur engar afsakanir eða orsakir til greina.
Það er ástæða fýrir því að allir hafa tapað
stóðhestamálum nema ég.
Af greindum ástæðum er ljóst að þörf er
á að skilgreina betur hvað við er átt þegar tal-
tð er um að eigi megi láta stóðhesta lausa.
Það þarf að gera greinarmun á því hvort
stóðhestur er látinn ganga laus af ásettu ráði
eða hestur sleppur úr girðingu, hlið er skilið
eftir opjð, dyr opnast og svo framvegis.
Ennfremur þarf að ákveða hve gömul hest-
trippin þurfa að vera til þess að seljast stóð-
hestar. Hesttrippi eru vanalega gelt tveggja
vetra gömul. Utigengin trippi er tæpast
hægt að gelda fyrr en í júlí. Utigengin hest-
trippi nýtast eigi hryssum, fyrr en þau em
fjögurra til fimm vetra gömul.“
AUGLÝSIÐ í FEYKI
...þaö borgar sig