Feykir - 18.12.1996, Page 14

14 FEYKIR 43/1996
Togarajólin mín
Gamli síðutogarinn Sléttbakur, smíðaður í Englandi árið 1947, á siglingu út
Eyjafjörð. Aðeins fimm árum eftir þennan túr var skipið sett í úreldingu.
Mynd: Steinn undir framtíðarhöll, saga ÚA, Snorri Snorrason.
Talsverð tilhlökkun fylgir því að verða
sextán ára. í margra huga markar sá aldur
ákveðin tímamót á lífsbrautinni. Þá er sjálf-
ræðisaldrinum náð og hver einstaklingur
tekur á sig aukna ábyrgð. Margir halda að
frá og með sextán ára afmælisdeginum séu
þeir komnir í tölu fullorðinna og því ekki
nein böm lengur. Þannig var með mig og
það varekki laust við að svolítinn beig setti
að mér að þurfa nú allt í einu að fara að
takast á við þau krefjandi verkefni sem
fylgdu því að vera orðinn fullorðinn.
Og í rauninni varð það þannig að þetta
ár, 1969, ögraði svolítið þessum unga upp-
vaxandi manni. Þetta var fyrsta sumarið
sem til stóð að ég færi að heiman í sumar-
vinnu, en ffam til þessa hafði þótt sjálfsagt
að ég væri heima að sumrinu og hjálpaði til
við heyskapinn, enda mun svo hafa verið
yfirleitt með sveitakrakka, þau fóru ekki á
almennan vinnumarkað fyrr en sjálfræðis-
aldrinum var náð.
En á þessum árum var ekki um auðug-
an garð að gresja með sumarvinnu. Heppi-
legast þótti að komast eitthvað þar sem
bæði fæði og húsnæði væru í boði. Allt var
orðið yfufullt fyrir löngu hjá vegagerðinni
og ekki tókst að fá vinnu í brúarvinnu-
flokknum hjá Gísla á Miðgrund þetta vor-
ið, en sumarið áður hafði sá flokkur byggt
brúna yfir Flókadalsána við bæinn heima,
að Austara-Hóli. Þai' fékk ég reyndar vinnu
í þrjár vikur við brúargerðina.
Þá var sá möguleiki eiginlega einn eftir
að komast til sjós, þó því færi víðs fjairi að
sjómannsblóð rynni í mínum æðum eða
veiðimannseðlið væri til staðar. Um vetur-
inn hafði pabbi minnst á það við Gunnar
Þór Magnússon útgerðarmann á Ólafsfírði
hvort hann gæti útvegað stráknum pláss á
togbátnum sem hann gerði út, Stíganda
ÓF-30. En eitthvað lét kallið standa á sér.
Það var ekki fyrr en daginn lyrir 50 ára af-
mælisdaginn pabba og mömmu, um mitt
sumarið, sem boð komu um að nú þyrfti
strákur að drífa sig því það vantaði einn
mann á bátinn. Eg hef áreiðanlega aldrei
hlakkað eins mikið til neins dags og afmæl-
isdagins pabba og mömmu. Ljóst var að
þetta yrði heilmikil hátíð þegar foreldrar
mínir héldu upp á hálfrar aldrar afmælið, en
svo skemmtilega vill til að þau eru jafn-
gömul upp á dag.
Við strákamir úr sveitinni vomm að
leika okkur í fótbolta fram á Eyrunum þeg-
ar boðin komu, og úr miðjum fótboltaleikn-
um staulaðist ég af velli heldur niðurlútur.
Þessi boð gátu ekki komið á verri tíma, og
það setti að mér mikinn beig. Mér hefur
sjaldan liðið eins illa og þegar ég var að
fara í gegnum Fljótin á leiðinni til Ólafs-
Ijarðar. „Hvað í ósköpunum biði mín nú?“,
var sú spuming sem gagntók huga minn.
Mér gekk þokkalega að komast inn í
sjómennskuna, en það var samt þannig að
ég sætti mig aldrei við að vera á sjónum.
Mér fannst ég alltaf vera að missa af svo
miklu í landi. Ég varð því dálítið feginn
þegar Stígandi var settur í slipp þegar ég
var búinn að vera mánuð á sjónum, og aft-
ur tóku við bjartir dagar við leik og störf í
sveitinni.
Um haustið fómrn við bræðumir í skóla
til Ólafsíjarðar. Ég og Ömólfur, sem er
einu ári yngri, höfðum alltaf fylgst að, en
nú bættist þriðji bróðirinn í hópinn, Þórir
Jón. Hann var reyndar mun eldri, sjö ámm
eldri en ég, en ákvað allt í einu að skella sér
í landspróf, og í framhaldi af því að fara í
tækniskólann.
Við fengum leigða íbúð í austurenda
Arnahússins svokallaða við Strandgötuna,
hjá þeim öldmðu heiðurshjónum Ásgeiri
Frímannssyni og Gunnlaugu Gunnlaugs-
dóttur, sem bjuggu í vesturendanum.
Það var gott að vera á Ólafsfirði og okk-
ur bræðmnum var ákaflega vel tekið af
heimamönnum, eins og mun vera mjög al-
gengt með Ólafsfirðinga að þeir taki að-
komumönnum vel. Mér leið ákaflega vel
og var í góðum félagsskap. Það verður þó
að segjast eins og er að gjaman hefði ég
viljað hafa svolítið meiri ijárráð og sjálfsagt
höfum við yngri bræðurnir verið svolítill
baggi á eldri bróður okkar á þessum tíma,
en hann og Margrét kona hans sáu okkur
fyrir fæði.
Jón bróðir átti á þessunt árum gamlan
bíl, Opel Rekord, sem farið var að sjá tals-
vert á, var raunar orðinn haugryðgaður. Jón
kom að tali við mig og spurði hvemig mér
lítist á að hjálpa sér við að vinna bílinn und-
ir sprautun. Hann yrði endilega að losna við
hann fyrir einhvem pening. „Ég er lika
ákveðinn í því að reyna að komast á ein-
hvem Akureyrartogarann yfir jólin og ég
ætla að reyna að útvega þér pláss líka. Þú
hefur bara gott af því að koma með einn
túr. Strákar eins og þú mannast bara á því
að fara til sjós, og svo veitir líka ekkert af
aurunum. Én ég er nú satt að segja ekkert
bjartsýnn með að ég fái pláss, og trúlega
yrði það algjör slembilukka ef við fengjum
báðir pláss“, sagði Jón.
Við bræðumir fómm síðan að grípa í
það stund og stund að skrapa ryðið af
Ópelnum. Það var seinleg og ákaflega til-
breytingarlaus og leiðinleg vinna. En það
var ljóst að þessu verki yrði að ljúka sem
fyrst og helst yrði bíllinn að vera kominn á
sölu upp úr áramótunum. Það var því unn-
ið af kappi síðustu dagana fyrir jólin. Síð-
asta daginn fyrir jólafríið, þegar ég var að
koma mér í vinnugallann, hringir síminn
allt í einu. Margrét mágkona fer í símann
og ég heyri að það glaðnar æ meir yfir
henni er líður á samtalið. Þegar ég kem
fram á ganginn er hún heldur óðamála og
segir: „Þeir vom að hringja frá Akureyri.
Þið fáið báðir pláss á Sléttbak yfir jólin.
Skipið er að leggja úr höfn bráðum og það
var talað um að best væri að þið fengjuð
með ykkur bát héðan út undir Múlann, þar
sem hægt væri að kippa ykkur um borð“.
Það þyrmdi yfir mig við þessar fréttir.
Ég sem var búinn að gera fallega og
skemmtilega áætlun um hvað ég ætlaði að
hafa það notalegt í sveitinni yfir jólin og
skemmta mér síðan rækilega milli jóla og
nýárs. Kannski væri áramótagleðin Uka far-
in fyrir bí. Eitthvað í þessum dúr var ég að
hugsa jrcgar ég skokkaði heldur þunglega,
niður að skúmum til Jóns.
Ég opnaði skúrdymar og kallaði tíðind-
in til Jóns sem hamaðist sem óður væri við
að slípa mórauða skán af Opelnum. Jón
henti frá sér slípikubbnum og tók undir sig
slíkt gleðihopp að sást undir iljar. Honum
fannst bersýnilega við hæfi að ég tæki þátt
í þessum gleðilátum, en þó ég skildi vel
viðbrögð bróður míns, þá var ég hreinlega
ekki í nokkm stuði til þess. „Vertu feginn,
nú liggur ekkert á með bílinn“, sagði Jón.
Þegar við komum heim í Ámahúsið vai'
Ásgeir gamli boðinn og búinn að skutla
okkur á litla bátnum sínum út undir Múl-
ann, en gott var í sjóinn. Það eina sem átti
eftir að útvega var sjófatnaður handa mér.
Ég átti sjóstakk ffá sumrinu áður, en búss-
ur vantaði. Ljóst var að stígvélin sem ég
hafði notast við á Stíganda sumarið áður
mundu ekki duga í því hafróti sem búast
má við á Vestíjarðamiðum á þessum árs-
tíma.
Mér kom þá til hugar, að Jónas long,
gamall maður sem ég hafði kynnst þama,
hafi talað um að hann ætti ennþá ágætar
bússur sem dugað hefðu vel. Ég hentist því
út til Jónasar, sem bjó hjá Sigurjóni syni
sínum og tengdadótturinni Bjameyju. Það
var ekki nema sjálfsagt að ég fengi búss-
urnar lánaðar og þó þær væm fullstórar tók
ég þær með mér. „Þetta verður án efa
skemmtileg tilbreyting íyrir þig og gangi
þér vel vinurinrí', sagði gamli sjóhundurinn
Jónas long þegai' hann kvaddi mig.
Það tók skamma stund fyrir okkur að
komast út að Múlanum með Ásgeiri gamla.
Það var orðið dimmt þegar við stukkum
um borð í Sléttbak. Skipverjamir voru að
ditta að trollinu á dekkinu þegar við kom-
um og einn þeiira kallaði eitthvað til okkar
urn leið og við komum um borð. Jón bróð-
ir spurði mig hvað fíflið hefði verið að
segja. Ég sagði eins og satt var að ég hafi
ekki heyrt það, en sjálfsagt hafi hann verið
að gera eitthvað að gamni sínu, eitthvað
meinlaust.
Nú fóm í hönd hjá mér jól sem vom
mjög frábrugðin þeirri jólahátítíð sem ég
hafði kynnst til þessa í hinu vemdaða um-
hverfi Flókadalsins. Og upphaf veiðiferðar-
innar var enginn dans á rósum. Strax á leið-
inni á Vestfjarðamið fór að bræla og sjó-
veikin gerði því fljótt vart við sig. Ég hélt
engu niðri, ældi öllu jafnharðan og var tals-
vert illa haldinn. Strákur var ekki beint
bombrattur þessa fyrstu tvo-þrjá sólar-
hringa. En það varð að reyna að vinna á
þessu og skipsfélagamir sögðu mér að það
eina sem dygði væri að reyna að borða
þangað til maturinn héldist niðri.
Ég fór út á dekk bakborðsmegin til að fá
mér frískt loft og hugsa mitt ráð. Jón bróð-
ir kom úl mín og stappaði í mig stálinu. Eft-
ir að hafa andað að mér fersku lofti smá
stund og safnað kröftum, var ég tilbúinn að
gera aðra atlögu að sjóveikinni og fá mér
að borða, þó svo að matarlystin væri minni
en engin.
„Jæja ætlarðu að gera eina tilraun enn
vinur“, sagði kokkurinn og rétti mér fullan
kjötdisk. ,Já ætli ég verði ekki að gera
það“, sagði ég í mæðulegum tón, en eftir
smástund var ég búinn af disknum, tók
þetta með áhlaupi, þar sem bragðlaukamir
virtust ekki alveg í sambandi. Þai' nieð var
ég rokinn út á dekk aftur og þetta virtist
duga. Nú svitnaði ég ekki lengur af vanlíð-
an og fyrr en varði var heilsan komin í samt
lag.
Ég hafði vonast til að lenda með Jóni
bróðir á vakt. En sú von brást. Það kom þó
fljótlega í Ijós að ég þurfti ekki í neinu á
vemd hans að halda. Skipsfélagamir vom
allir með tölu hinir ágætustu menn. Ketill
Pétursson skipstjóri frá Ófeigsfirði á
Ströndunr, annálaður heiðursmaður, og
bræðumir Hreinn og Gylfi Þorsteinssynir,
sem vom báts- og netamenn á minni vakt,
vom einnig gæðablóð mikil. Þetta em þeir
menn sem ég man best efitir úr þessum jóla-
túr 1969.
Það var greinilegt að tekið var fullt tillit
til þess að ég var ungur að ámm og óvanur
togarasjómennsku. Mér var eiginlega hald-
ið til hlés meðan verið var að innbyrða
trollið og láta það fara. „Passaður þig bara
að vera ekki fyrir vinur'", sagði Gylii. En ég
reyndi að standa mig eins og ég gat í að-
gerðinni og dró þar ekkert af mér.
Fiskiríið var dræmt fyrstu dagana, en
ekki leið á löngu þar til sá guli fór að gefa
sig og meiri atgangur færðist í aðgerðina.
Öldugangur var talsverður um tíma og það
var ekki laust við að velúngur væri á gamla
síðutogaranum. Einhverju sinni þegar hann
var sem mestur, í bullandi aðgerð, missú ég
fótanna og skall kylliflatur í stíuna hálffúlla
af fiski.
Eitt sinn snemma í túmum þegar aðgerð
var nýlokið, settumst við fram í netalest og
biðum þess að næsta holl yrði tekið innfyr-
ir. Gylfa netamanni var nokkuð starsýnt á
fótabúnað minn þar sem ég sat á netabing.
„Hvemig er það drengur, hvar í ósköpun-
um fékkstu þessar gríðar bússur sem þú ert
í?“, spurði hann. Ég sagði eins og var að
það hefði gamall Ólafsfirðingur lánað mér
þær, Jónas long væri hann kallaður., Jónas
long, já ég kannast við hann. Hann var
lengi á Akureyrartogumum og er frægur
karl. Já, ég er þá ekki hissa þó bússumar
séu stórar fyrst hann á þær. En er ekkert
vont að vera í þessu?“, spurði Gylfi. Jú ég
játti því að það væri ekki laust við að ég
kenndi til dálítillar þreytu í fótunum. Gylfi
bað mig þá að rétta sér aðra bússuna og eft-
ir að hafa handíjatlað hana sagð’ann. ,Ja
það er eins gott að við missum þig ekki í
sjóinn. Það þyrfti nú stóra spilið bara til að
ná bússunum innlýrir", sagði Gylfi og neta-
lesún ómaði af hlátri skipsfélaganna. Neta-
maðurinn sagði að það væri ómögulegt fyr-
ir mig að vera í þessu til fótanna, hann
skyldi sjá til þess að ég fengið lánaðar aðr-
ar bússur.
Nú fór jólaháúðin í hönd. Mig minnir að
því hafi verið haldið leyndu hvað yrði að
borða á aðfangadagsköld, og nokkur
spenningur ríkti því meðal skipverja, enda