Feykir - 14.09.2005, Page 6

6 Feykir 34/2005
Guðríður B. Helgadóttir skrifar
Hvað finnst ykkur?
Síðast liðinn vetur og vor
reyndi ég að vekja upp
umræðu um ýmsa mögu-
leika búsvæðis okkar hér
á Norðurlandi, til mót-
vægis við einstrengings-
lega málmbræðslustefnu
stjórnvalda með tilheyr-
andi stórlónasukki og
náttúruspjöllum.
Nær væri að friða Norður-
land íyrir þeim vágesti, og vinna
heldur markvisst að því að efla
hér á svæðinu menntun,
menningu, matvælaframleiðslu
og ferðaþjónustu. Byggja á
traustum grunni landsins gæða,
sögu, sagnífæði og jarðffæði.
En hefur fólk hér á Norðurlandi
vestraorðið vartvið lýðræðislega,
opinbera umræðu um þessi
mál, eða að verið sé að setja þau
á oddinn til samanburðar við
rannsóknir og kostnaðar-
áætlanir þegar rætt er um
málmblendiverksmiðjur og
stórvirkjanir. ?
Svo margþætt efni ætti þó
að vera nógu áhugavert til svo
sem einnar ráðstefnu eða
fundar, velta þar upp
hugmyndum. Athuga leiðir og
þann bakgrunn sem til staðar er
til að skipuleggja og byggja á.
Setja sér markmið, efla
Hólaskóla og ætla honurn fleiri
rannsóknarverkefni, efla
Náttúrustofu Norðurlands
vestra og nýta möguleika hennar
til ótal úrlausnarefna sem þar
væri æskilegt að vinna, svo
auðugt sem norðurland er af
sögulegum minjum,
giljum.gljúfrum og eyjum þar
semberglögintala. Skagafjörður
er nú þegar kominn vel af stað
með fornleifarannsóknir sem
þar bíða þróunar og úrvinnslu á
rnargan hátt. Og söfnin hafa
aukið gildi sitt og margfeldisáhrif
á mörgum sviðum.
S tofna mætti ný fræðasetur,
þar sem upp kæmu verkefni til
staðbundinna rannsókna.
Það væri t.d. hægt að ræða
margt í sambandi við það að
gera Grettissögu sýnilega í máli,
myndum og leikgerð, svo vítt
sem hún spannar yfir þetta
svæði,- Vatnsdælasögu.- Sturl-
ungu,- o.fl.,o.fl. Við höfum séð
hvað Vesturfararsetrið hefur
aukist og eflst og tengst vestur
um haf og vítt um lönd. Þannig
hafa öll þessi verkefni margþætt
áhrif bæði utan lands og innan.
Aukin ferðamannaþjónusta
þýðir fleiri störf og meiri
matvælaframleiðslu. Styrkari
stoðir undir landbúnað á
svæðinu, sem ekki veitir af, þar
sem bændamenningin riðar til
falls, fólksfækkun hefúr verið
áhyggjuefni og nýliðun
óhugsandi við núverandi
aðstæður.
Ég veit að af því að ég nefndi
í þessum skrifúm rnínum
friðland eða jafúvel þjóðgarð á
stóru svæði, þá kipptust margir
bændur við og héldu að það
þýddi boð og bönn og fjötra á
þeirra ffelsi og sjálfstæði. En
það er mesti misskilningur.
Breyttar áherslur í friðun lands
og nýtingu búsvæða rúma orðið
margar gerðir af skipulagi í þá
veru. Fámættiýmsasérffæðinga
á því sviði til að útskýra það
nánar, ef eftir væri leitað. Vil ég
í því sambandi benda á hvað
Steinunn Harðardóttir hefur
verið ffindvís á marga slíka á
ferð sinni „út um græna
grundu.” Og þau ffæði öll rná
finna til hliðsjónar, þó hér yrði
aðlagað aðstæðum og vilja fólks
á svæðinu.
En upphaf alls er að ræða
málin og bera saman leiðir.
Eðlilegt hefði verið að bændur
og búalið, bæði í sveit og
þéttbýli, léti í sér heyra og segði
sitt álit. Bryti til nrergjar rök
með og móti og tæki afstöðu,
því LANDSBYGGÐIN saman-
stendur affólki, ekki álkumbalda
einhversstaðar á fjörukambi og
(þriðju) Höfninni með fárra
k.m. millibili. Þó þær sem fyrir
eru séu vannýttar.
Langar engan til að leggja
orð í belg? Finnst ykkur ekki á
vanta að það sé gert hér?
Ég spyr? Því viðbrögðin við
þessu innleggi mínu í
umræðuna hér í heimabyggð,
hafa enn sem kornið er ekki
verið gerð heyrum kunn, svo
athygli veki, (athyglisverðar
hugmyndir sögðu reyndar
margir í einkaviðtölum).
Sveitarstjórnarmenn og stefúu-
markandi “sameiningartákn”,
fundu reyndar lystaukann fyr-
ir matvælaframleiðslusetrið
Blönduós með því að biðja,
allra náðarsamlegast, almætti
iðnaðarráðherra að úthluta nú
Húnvetningum einu stykki
álveri rétt fyrir utan ósa Blöndu!
Sennilega minnugir þess að
gyllivonirnar ffá virkjunar-
ævintýrinu urðu hjóm eitt og
skýjaborgir?
Aftur á móti hringdi fólk
hvaðanæva að af landinu, og
þakkaði fyrir að vekja máls á
svo þörfú og aðkallandi máli.
Það væri svo sannarlega meira
en nóg komið af yfirgangi
virkjunarsinna í umturnun
lands og undirlægjuhætti við
útlenda stóriðju. Nú þyrfti að
bretta upp ermar og finna sér
önnur markmið og aðrar leiðir.
- Mjög uppörvandi viðtöl. -
En heimafólk hér á þessu
svæði þagði þunnu hljóði. - Hér
á Norðurlandi vestra er þó
ENNÞÁ kjörið svæði til að
tengja saman fortíð og nútíð á
glæsilegum grunni og björtum
vonurn um gróandi þjóðlíf í
tæknivæddum og upplýstum
heimi velmenntaðs menning-
arlegs samfélags.
Eigum við ekki að reyna að
stuðla að því að svo geti orðið?
Guðríður B. Helgadóttir
Rúnar Kristjánsson skrifar_________________
Um latmæli og leiðar villur
Það er kunnara en frá
þurfi að segja, að nú er
opinberlega búið að setja
latmælisnafn á heilt
hérað. Þegar menn renna
á mótorfákum sínum yfir
Gljúfurárbrú á leið vestur
í sýslu, blasir við á skilti
nafnið Húnaþing vestra!
I því nafni á líklega jafnframt
að felast skírskotun til þess, að
Húnaþing eystra hljóti að vera
einhversstaðar til líka. Upp-
runalegt nafn héraðsins er
hinsvegar Húnavatnsþing, sem
þýðir að héraðið er kennt við
Húnavatn, þar sem Ingimundur
gamli og menn hans fúndu
birnuna með húnana og létu
vatnið heita samkvæmt því.
Ég játa það hiklaust að hér á
árum áður notaði ég nafúið
Húnaþing í máli, en hugsaði þá
ekkert sérstaklega um þessa
styttingu eða hvað hún táknaði.
Seinna fór ég að veita þessu
meiri athygli og þá fannst mér
ótækt að viðhafa svo spillandi
latmæli sem heiti á héraðinu.
Þegar nafii héraðsins er orðið
Húnaþing er stofúinn farinn úr
nafngiftinni og jafnframt
tengingin sem skýrir hana. Þá er
líka vandséð hversvegna við
sem héraðið byggjum eigum að
heita Húnvetningar. Er þá ekki
á næsta leiti sú merka uppgötvun
að eðlilegra sé að við heitum
Húnar! Ef latmælistilhneiging-
in gengur svo langt í vitleysunni,
fer sennilega að styttast í það að
við héraðsmenn séum skil-
greindir sem afkomendur Atla
Húnakonungs og það jafnvel í
beinan karllegg. Eiga þá
Skagfirðingar ef til vill í
framtíðinni að heita Skagar!
Hvað með Engihlíðarhrepp,
á hann að heita Engihreppur
eða kannski Enginnhreppur
eftir sameininguna við Blöndu-
ós?
Ég ræddi þessi mál eitt sinn
við glöggan mann úr Svína-
vatnshreppi.
Honum fannst í fýrstu ekkert
athugavert við nafnið Húnaþing
og þótti mér sú afstaða skrítin
þar sem í hlut átti að mínu rnati
ljósgreindur maður. Ég benti
honum á að stofn orðsins væri
- vatns- og nafnið yrði í raun
málleysa ef kjarna þess væri
sleppt. Hann vildi ekki fallast á
það. Ég spurði hann hvort við
ættum þá að heita Húnar? Hann
kvaðst ekki líta svo á,
Húnvetningar værum við og
Húnvetningar yrðum við áffam
þrátt fyrir þessa orðliðkun. Ég
spurði hann hvort honum
fýndist ekki samræming í þ\á að
tala annarsvegar um Húna-
vatnsþing og Húnvetninga og
hinsvegar um Húnaþing og
Húna. „Jú, það gæti svo sem
verið“ sagði hann, „en mér
finnst þetta ekki skipta neina
sérstöku máli“!
Ég spurði hann þá hvort
hann teldi eðlilegt að stofn fleiri
orða yrði numinn brott á sama
hátt til liðkunar máls? Hann
kvað það vel koma til álita og
spurði ég hann þá hvort honum
fýndist eðlilegt að
Svínavatnshreppuryrði hér eftir
nefndur Svínahreppur!
Ég er ekki ffá því að þá hafi
honum brugðið nokkuð. Lét
hann þó á litlu bera, enda
hraustmenni til líkama og sálar.
Hóstaði hann þó aðeins en
kvaðst ekki telja þessi mál
sambærileg. Égáleit engan mun
þar á, héraðið væri kennt við
Húnavatn og hreppurinn við
Svínavatn. Félli sú tenging
niður, gætu utanaðkomandi
menn haldið að í héraðinu væru
einhverjir Húnar búsettir og
kannski svín í tilteknum
hreppi!
Viðmælandi rninn varð fár
við og fór að ræða um annað.
Latmæli leiðir iðulega til
hreinna mállýta og oft verður
málið flatt og fábreytt við slíkar
styttingar. Bæjanöfn sýna þetta
til dæmis, Kolþernumýri í
Vesturhópi varð að Þernumýri
og síðast að Mýri. Hvað ef hin
frægu höfuðból Flugumýri og
Víðimýri hefðu verið í Húna-
vatnssýslum, væri þá kannski
bara slett einfaldri Mýri í því
sambandi?
Ætti hin sögufræga Víði-
dalstunga að detta niður í að
heita bara Tunga?
Þætti mönnum það til prýði,
eða hvað?
Nauðsynlegt er að gæta að
réttu málfari og opinberir aðilar
eiga auðvitað að vera þar
fýrirmynd annarra. Það er
hneisa að mínu mati að gera
latmælisvillu að opinberu nafni
á sveitarfélagi og menn væru
menn að meiri ef þeir viður-
kenndu það og breyttu málum í
rétthorf- Húnavatnsþingvestra
- takkfýrir!
Rúnar Kristjánsson