Feykir - 12.02.2009, Blaðsíða 4

4 Feykir 06/2009
Leiðrétting____________
Hafa skal það er
sannara reynist
Undirrituö viija koma
eftirfarandi leiöréttingu á
framfæri vegna greinar
Hjalta Pálssonar Þnr
heiöursfélagar hjá
Sögufélagi Skagfirðinga
sem birtist í 4. tölublaði
Feykis þann 29. janúar
2009:
Hjalti segir í grein sinni:
„Ritnefnd bókarinnar
síðustu þrjá áratugina eða
rúmlega það, hafa síðan
skipað Gísli Magnússon,
Hjalti Pálsson, Sigurjón Páll
ísaksson og Sölvi Sveinsson“.
Hann segir einnig: „Ög-
mundur Helgason kom til
liðs við þá félaga með útgáfu
6. heftis ...” Þar á hann við
þá Hannes Pétursson,
Kristmund Bjarnason og
Sigurjón Björnsson en
Ögmundur gaf 6. heftið út
ásamt þeim. Um frekari
störf Ögmundar við útgáf-
una getur Hjalti ekki.
Hið rétta er að Ögmundur
tók síðan við sem ritstjóri
Skagfirðingabókar. Hann sá
um útgáfu bóka nr. 7-12
sem komu út á árunum
1975-1983 en þá lét hann af
starfi ritstjóra. Aðrir í
ritstjórn Skagfirðingabókar
á þessum árum voru Sölvi
Sveinsson, Hjalti Pálsson og
Gísli Magnússon. Sigurjón
Páll Isaksson bættist við sem
fjórði maður í ritstjórn
þegar Ögmundur lét af starfi
sínu.
Með þökkfyrir birtinguna,
Helga Ögmundardóttir
Ólafur Ögmundarson
Sigurjón Þórðarson bloggar____
Landsþing Frjálslynda
flokksins og Hermundur
Sigurjón Þórðarson ritaði á
bloggsíðu sinni í gær færslu
þar sem hann fjallar um
fyrirhugað Landsþing
Frjálslyndaflokksins sem
haida á í Stykkishólmi 13 -
14 mars. Þótti honum
dagsetningin föstudagurinn
13/3 afleit og hafði því
samband við Hermund
Rósinkranz talnaspeking.
I bloggfærslu Sigurjóns
segir; - Það sem ég hafði
mestar áhyggjur af vegna
landsþingsins var dagsetn-
ingin, þ.e. að hefja það
föstudaginn þrettánda þriðja.
Þess vegna tók ég upp símann
og sló áþráðinn til Hermundar
Rósinkranz og lýsti áhyggjum
mínum. Hermundur huggaði
mig með því að dagsetningin
væri ekki slæm og gæti verið
góð til umskipta og mikilla
breytinga.
Hermundur hefur oftar en
ekki reynst sannspár um
framvindu mála. Mér kæmi
því ekki á óvart þótt það yrðu
mikil umskipti og meiri
slagkraftur í framhaldi af
þinginu.
Leiðrétting__________
Vegna Búhölda
Vísa sem fylgdi frétt frá
10 ára afmælisveislu
Búhölda í sfðasta blaði
brenglaðist eitthvað f
meðförum blaðsins og úr
varð ein sem átti að vera
tvær.
Vildi Pálmi Jónsson
höfundur vísnanna fá leið-
réttingu á vitleysunni með
eftirfarandi vísu:
Stuðlaröstum steytist á
stafa bryðja.
Leiðréttingu litla má
Ijúft um biðja.
Vísurnar sem áttu að fylgja
eru réttar svona:
Er við lítum yfir svið
ýmsum þykir gaman
hvað Búhöldarnir basla við
að berja húsin saman.
Verðbólgan lítt gefur grið
glöggt nú að við hyggjum
að hér skapist einhver bið
á að meira byggjum.
Sigtryggur Jón Björnsson skrifar_
Nokkur orð
um vmneyslu
Gerjaðir drykkir hafa
verið til í þúsundir ára.
Þó að við vitum ekki
við hvaða aðstæður
þeir uppgötvuðust er líklegt
að þeir hafi verið þekktir fyrir
b'ma akuryrkju. Fornþjóðir
Austur- og Miðausturlanda
þekktu allmörg efni, sem
hægt var að gerja. Það
virðist sem hunang hafi verið
fyrsta hráefnið, sem notað
var til að gera drykkjarhæft
alkóhól.
Allar þjóðir vestursins
og gamla heimsins þekktu
hunangsmjöð. Áður en
sögur hófúst höfðu þjóðir við
vestanvert Miðjarðarhaf döðlur,
korn, vínber og marga aðra
ávexti til umráða. Egypskar
heimildir herma að nokkrir
alkóhóldrykkir hafi verið
þekktir þar og veggmyndir í
grafhýsum sýna drukkið fólk.
Áritanir frá Ugarit og Súmer
benda til hófleysis í drykkju.
Eiming alkóhóls
hefst
En þó að neysla gerj aðar drykkj a
hafi lengi tíðkast er það ekki
fyrr en á níundu eða tíundu öld
e. Kr. sem Serkir urðu fyrstir
manna til að framleiða hreint
alkóhól, að talið er, og gáfú því
þetta nafn. Orðið merkir fínt
dökkt duff, sem konur Serkja
notuðu til að strika línur í andlit
sér til að auka sér fegurð og þar
sem menn töldu sig taka eftir
því að þeir sem drukku alkóhól
yrðu unglegir og ijörugir fannst
þeim eðlilegt að nefna drykkinn
eftir dufti þessu.
Því fór þó fjarri að menn
drykkju alkóhól á þessum
fýrstu árum eftir að það kom
til sögunnar en það var notað
við athuganir á náttúrunni og
seinna til lækninga. Engum
datt í hug, á þeim tíma, að eitur
þetta yrði nokkurn tímann haft
til drykkjar enda leið langur
tími áður en það gerðist. Efni
þetta var lengi vel mjög fágætt
þvi að um langan aldur kunnu
Serkir einir að framleiða það.
Serkland mun hafa verið þar
sem nú er Marokkó og Alsír.
Smám saman fóru menn,
æ meir, að nýta alkóhól til
lækninga og uppgötvuðu í
leiðinni að gott væri einnig að
dreypa á þvi sér til hressingar.
Maður er nefndur Arnold
de Villa, sem fyrstur mælti með
þvi að nota efnið tO lækninga
og lærisveinn hans, Remundur
Lullus, tók við afhonum. Menn
þessir voru uppi á 13. öld, voru
merkir læknar og þar af leiddi
að menn tóku tillit til skoðana
þeirra. Þá töldu þeir að einnig
mætti nota alkóhól til að
fyrirbyggja sjúkdóma.
Að þessari niðurstöðu
fenginni fóru menn að kalla
alkóhólið ákavíti eða lífsins
vatn þvi menn töldu að það
myndi einnig lengja líf manna.
Skoðun þessi breiddist smátt
og smátt út um Evrópu og
afleiðingin varð sú að ofdrykkja
fór vaxandi í þessum löndum.
Snemma á átjándu öld var
ofdrykkja í Bretlandi orðin svo
mikil að veitingamenn auglýstu:
„Hjá mér má drekka sig fullan
fyrir hálfan fjórða skilding og
dauðadrukkinn fyrir sjö og fá
þó í kaupbæti hálm til að liggja
á þangað til af manni er rokið."
Þróun drykkju varð svipuð í
öðrum löndum og lítið sem
ekkert var gert til að draga úr
henni fyrr en á nítjándu öld,
þegar mönnum þótti í algjört
óefni komið.
Stofnun
bindindisfélaga
Það urðu Bretar í Vesturheimi,
sem fýrstir spyrntu við fæti
gegn vágesti þessum. Þeir sáu
að erfitt myndi verða fyrir
þjóðina að halda frelsi sínu og
reisn með Bakkus sér við hlið.
Fyrst stofnuðu menn félag í
Boston árið 1813, sem hafði
það á stefnuskrá sinni að
hvetja til hófsemi í neyslu
áfengra drykkja. En mönnum
gekk illa að feta hinn mjóa
veg hófdrykkjunnar og hinir
vitrari menn sáu að ekki mætti
við svo búið standa. Þeir héldu
þvi fúnd í Boston árið 1826
og samþykktu að þeir skyldu
ekki bergja á neinum áfengum
drykk, nema til lækninga
að ráði lækna. Félagið var
nefnt Bindindisfélag Vest-
urheimsmanna. Félag
þetta vann svo ötullega að
bindindis-málum að við
árslok árið 1828 höfðu verið
stofnuð 222 bindindisfélög í
Bandaríkjunum og ári seinna
voru þau orðin eitt þúsund að
tölu.
Árið 1829 fóru Bretar og
írar að stofna bindindisfélög
og Svíar ári seinna. Áhrifa
Bandaríkjamanna gætti mjög
í Evrópu til eflingar bindindis
og heima fyrir varð þeim vel
ágengt. Bindindismönnum
fjölgaði í Bandaríkjunum,
framleiðsla víns dróst saman,
vínsölum og drykkjumönnum
fækkaði og almenn velmegun
og siðgæði þróaðist til betri
vegar.
Árið 1831 voru stofnuð
bindindisfélög hermanna í
Bandaríkjunum og innan fárra
ára voru allir hermenn þar
orðnir bindindismenn.
Eins og menn þekkja festi
þessi hreyfing rætur hér á landi
fyrir og eftir aldamótin 1900 og
tóku ungmennafélögin hana
upp á arma sína með góðum
árangri og bindindisfélög voru
stofnuð víða um land. Þessa
starfs sér nú lítinn stað og er full
ástæða til að spyrja hvert stefni
í málum þessum hér á landi
sem annars staðar. Æ fleiri
ungmenni verða nú Bakkusi
að bráð og önnur skaddast það
mikið að þau bera þess aldrei
bætur.
Lokaorð
Er ekki kominn tími til að huga
afúir að þessum málum, stofna
og endureisa bindindisfélög
og efla þannig bindindisstarf
meðal þjóðarinnar, henni og
afkomendum hennar til gæfú
og farsældar?
Hvað segir ráðherra
heilbrigðismála á ísland um
þessi mál?
Heimildir:
Fjölnir. Ársrit handa íslendingum.
Kaupmannahöfn 1844. Um
bindindisfélög bls. 32 - 71.
www.hoboes.com/html/Politics/
Prohibition/Notes/
www. mmedia. is/%7Ehelenar/umfang.
html
Sigtryggur Jón Björnsson