Hagskýrslur um kosningar - 01.01.1924, Side 9

Alþingiskosningar 1919—1923
7
haustið 1919 og í 3 kjördæmum 1923 vegna þess, að þar var aðeins
einn frambjóðendi og því sjálfkjörinn, svo að kosningahluttakan var til-
tölulega meiri í þeim kjördæmum, þar sem kosning fór fram, þegar að-
eins er miðað við kjósendur þeirra, eða 58,7 °/o árið 1919 og 75.6 °/o
árið 1923. í 2 kjördæmum, Borgarfjarðarsýslu og Norður-Þingeyjarsýslu,
fór hvorki fram kosning 1919 nje 1923. En auk þess fór engin kosning
fram 1919 í Snæfellsnessýslu, Norður-ísafjarðarsýslu, Suður-Þingeyjar-
sýslu, Seyðisfirði, Austur-Skaftafellssýslu, Vestur-Skaftafellssýslu og Vest-
mannaeyjum, og 1923 í Mýrasýslu.
Síðan 1874 hefur kosningahluttakan verið:
Á öll u Þar sem atkv«öa* Á öllu
landinu greiösla fór fram landinu
1874 .... ... 19.6 o/o 1908 .. 75.7 o/o 72.4 %
1880 .... . . . 24.7 — 1911 ... 78.4 — 78.4 —
1886 .... . .. 30.6 — 1914 ... .... 70.0 — 55.8 -
1892 .... ... 30.5 — 1916 ... 52.6 — 49.2 —
1894 .... ... 26.4 — 1918 ..: 43.8 — 43.8 —
1900 .... . . . 48.7 — 1919 ... 58.7 — 45.4 —
1902 .... . . . 52.6 — 1923 ... 75.6 — 70.9 —
1903 .... . .. 53.4 —
Árið 1908 var fyrst farið að kjósa skriflega í hverjum hreppi, en
áður var kosið munnlega á einum stað í hverju kjördæmi. Var þá auð-
vitað erfiðara að sækja kjörfund og kosningahluttaka því fremur lítil. Þó
kemst hún upp í um og yfir helming kjósenda við síðustu munnlegu
kosningarnar um og eftir aldamótin. En þegar farið er að kjósa í hverj-
um hreppi vex hluttakan mikið og mest var hún 78.4 °/o við kosning
arnar 1911. Síðan minkar hún aftur, einkum 1916, er kvenfólkið bætist
við í kjósendatöluna. Minst var hluttakan við atkvæðagreiðsluna um sam-
bandslögin 1918, sem stafaði af því, hve mótstaðan gegn þeim var lítil.
Við kosningarnar 1919 var kosningahluttakan á öllu landinu minni en
við nokkrar aðrar alþingiskosningar síðan um aldamót. Stafar það einkum
af því, í hve mörgum kjördæmum aðeins einn frambjóðandi var í kjöri,
svo að eigi var tilefni til kosningar í þeim kjördæmum. Ef aftur á móti
er litið á kosningahluttökuna í þeim kjördæmum aðeins, þar sem kosning
fór fram, þá hefur hún verið meiri en 1916. Við kosningarnar 1923 er
kosningahluttakan aftur á móti miklu meiri, svo að hún hefur aldrei
meiri verið nema árið 1911 og lítið eitt 1908. Hefur þó enn bæst við
mikið af nýjum kjósendum, en aftur á móti voru líka brjeflegar kosningar
leyfðar í miklu ríkari mæli en áður.
Þegar litið er sjerstaklega á hluttöku karla og kvenna í kosningun-
um, þá sjest, að hluttaka kvenna er miklu minni en hluttaka karla. Við
kosningarnar haustið 1919 greiddu atkvæði 74.1 °/o af karlkjósendum,