Þjóðmál - 01.09.2008, Blaðsíða 64
62 Þjóðmál HAUST 2008
að,. hefur. þanið. framleiðslukerfi. olíu. til.
hins.ýtrasta ..
Fyrri.olíukreppur
Eldsneyti. unnið. úr. jarðolíu. var. mik-ilvægasti. orkugjafi. 20 .. aldarinnar ..
Fram. að. fyrstu. olíukreppunni,. 1973,. sem.
varð. vegna. útflutningstakmarkana. Araba.
af. stjórnmálalegum. toga,. knúði. hún. flest.
raforkuver.heimsins .. Í.þessari.kreppu.fjór-
faldaðist. heimsmarkaðsverð. hráolíu. í. einu.
vetfangi. og. fór. í. um. USD. 80. á. tunnu. á.
verðlagi. ársins. 2003 .. Sex. árum. síðar. tvö-
faldaðist. olíuverðið. og. fór. þá. í. svipaðar.
hæðir.að.raunvirði.og.það.er.í.nú.eða.í.um.
USD.110. á. tunnu. á. verðlagi. 2003. (USD.
135.á.verðlagi.2008).og.hafði.þá.sexfaldazt.
frá.upphafi.8 ..áratugarins .2).
Þessar. miklu. og. snöggu. hækkanir. á.
olíuverðinu.drógu.dilk.á.eftir.sér.um.heim.
allan .. Til. skamms. tíma. litið. leiddu. þær.
til. verðbólgu. og. samdráttar. í. heiminum,.
en. til. lengdar. leiddu.þær. til. tvöföldunar.á.
orkunýtni,.flótta.yfir. í. aðra.orkugjafa,. t .d ..
kjarnorku,. og. til. aukins. framboðs. á. olíu.
um. 35% .. Alls. dró. úr. eftirspurn. eftir. olíu.
um. 65%. miðað. við. framleiðsluverðmæti.
iðnvæddu. ríkjanna,. og. um. miðjan. 9 ..
áratuginn.féll.olíuverðið.niður.í.u .þ .b ..USD.
25.á.tunnu.á.verðlagi.2003 .1) .
Aðalafleiðing.þessara.tveggja.olíukreppu.
fyrir. orkunotkun. heimsins. var. sú,. að.
olíukynding. raforkuvera. lagðist. víðast.
hvar.af,.og.við.tók.eldsneyti.á.borð.við.kol,.
jarðgas.og.úraníum ..Í.þróunarlöndum.er.þó.
enn.brennt.olíu.í.raforkuverum,.og.stendur.
olía. þess. vegna. enn. undir. 7%. af. raforku-
vinnslu.heimsins ..
Á. Íslandi. varð. meginafleiðing. þessara.
miklu.olíuverðhækkana.sú,.að.olíukynding.
húsa. lagðist. nánast. af,. en. við. tóku.
jarðvarmaveitur.og.rafhitun.húsnæðis ..
Fyrsta.olíukreppa
21 ..aldar
Áfjögurra. ára. tímabilinu. 2004–2008.(mitt. ár). fjórfaldaðist. olíuverðið. og.
fór. í. USD. 135. á. tunnuna .. Eðli. þessarar.
olíukreppu. er. annað. en. hinna. fyrri,. og.
verðhækkunin.er.rólegri,.þó.að.hækkun.hafi.
reyndar.verið.mjög.ör.á.fyrri.hluta.árs.2008 ..
Þá.kom.til.harðvítugra.mótmæla.og.óeirða.
víða. á. Vesturlöndum,. þ .. á. m .. á. Íslandi ..
Er. þess. vegna. alveg. ljóst,. að. efnahagskerfi.
heimsins. þola. ekki. áfallalaust. heimsmark-
aðsverð. á. olíu. yfir. USD. 100. á. tunnu .. Er.
nú.svo.komið,.að.hið.háa.eldsneytisverð.er.
aftur.farið.að.hamla.hagvexti.og.kynda.und-
ir. verðbólgu .. Þetta. ásamt. fjármálakreppu.
á. sama. tíma. mun. valda. stöðnun. og. efna-
hagslegum.samdrætti.víða,.sem.e .t .v ..verð-
skuldar.heitið.heimskreppa ..
Meginástæða. þessarar. olíukreppu. er.
meiri. aukning. eftirspurnar. en. framboðs ..
Hámarki. náði. þessi. eftirspurnaraukning.
árið.2004,.og.nam.hún.þá.2,7.milljónum.
tunna.á.sólarhring.eða.um.3% ..
Árin. 2006–2007. minnkaði. olíunotkun.
þróaðra. landa. (aðildarlanda. OECD). hins.
vegar. um. 0,3-0,4. milljónir. tunna. á. sólar-
hring. hvort. árið,. en. notkun. þróunarland-
anna. jókst.þá.um.1,2–1,3.milljónir. tunna.
á. sólarhring. hvort. árið,. svo. að. heildar-
olíunotkun. jókst. þrátt. fyrir. þreföldun.
heimsmarkaðsverðs. á. olíu. frá. aldamót-
um,. og. það. hefur. nú. um. mitt. ár. 2008.
ferfaldazt .1).
Ástæður. aukinnar. neyzlu. á. tímum.
gríðarlegra. verðhækkana. eru. feikna. hag-
vöxtur. og. niðurgreiðslur. úr. ríkissjóðum.
landanna,. þar. sem. téð. notkunaraukning.
átti.sér.stað,.á.olíu.til.þegna.sinna,.en.þeir.
eru.um.helmingur.mannkyns ..
Þannig. mun. um. fjórðungur. af. öllu.
bensíni. í. heiminum. vera. seldur. undir.
kostnaðarverði ..