Iðjuþjálfinn - 01.03.2016, Qupperneq 11

10 11
Fimmtudaginn 3. desember 2015 fór erna
kristín Sigmundsdóttir, iðjuþjálfi hjá akur-
eyrarbæ, í heimsókn til kristínar tómasdótt-
ur. kristín var önnur íslenskra kvenna, á eftir
jónu kristófersdóttur, til að læra iðjuþjálfun
og starfa sem slíkur hér á landi. kristín tók
hlýlega á móti ernu á heimili sínu og bauð
til stofu í spjall yfir kaffibolla.
Segðu okkur aðeins frá sjálfri þér
Ég er fædd og alin upp í reykjavík og allt
mitt fólk er þar. Ég lærði iðjuþjálfun í kaup-
mannahöfn og kláraði námið árið 1963. Í
Danmörku kynntist ég manninum mínum,
sem er Íslendingur og var einnig við nám í
kaupmannahöfn. að námi loknu fékk mað-
urinn minn vinnu hér á akureyri og ég sætt-
ist á að fara hingað í tvö ár, en þau eru víst
orðin 50! Þessi tvö eru ekki liðin ennþá!! við
eigum þrjú börn og við erum svo heppin að
þau búa öll hér. Svo eigum við níu barna-
börn og eitt langömmu/afa barn.
Hver eru áhugamálin þín?
Félagsmál hafa verið stór partur af lífi mínu.
Ég var skáti þegar ég var unglingur og eftir
að ég kom hingað norður tók ég svolítinn
þátt í því starfi. Seinna fór ég í Zontaklúbb
akureyrar, og starfaði þar í nokkur ár. Ég
ákvað einnig að ganga í oddfellowregluna
og hef eytt mörgum stundum í vinnu í þeim
félagsskap. Þá höfum við hjónin ferðast
mikið bæði innanlands og erlendis og ég
bý alltaf til ferðabók um hverja meiri háttar
ferð þannig að ég get seinna upplifað ferðina
á ný. jú svo safna ég fílum, skráset hvaðan
þeir koma, hver gefur og hvenær. Ég var fyrir
skemmstu að setja númer 250 inn í skrána.
ekki má svo gleyma því að ég fer daglega í
sund.
Af hverju valdir þú að læra iðjuþjálfun?
eftir barna- og gagnfræðaskóla fór ég í
Menntaskólann í reykjavík en var þá orðin
mjög slæm í baki og þurfti að fara í stóra
bakaðgerð. Ég varð því að hætta í skólan-
um en alls ekki sátt við að hafa ekkert lært.
Móðir mín, sem vildi gera allt sem hún gæti
fyrir mig, sá í tímaritinu tidens kvinder
frásögn um „beskæftigelsesterapi“ námið
og hvað það fag biði upp á. Hún sagði þá
við mig „vilt þú ekki prófa þetta?“ eftir að
hafa skoðað þessa grein var ég alveg tilbúin
að athuga þetta betur og við fórum báðar
að undirbúa að sækja um skólavist í Dan-
mörku. Það þótti æskilegt að fá meðmæli
frá hinum ýmsu aðilum, eins og barna- og
bæklunarlæknum sem sögðu það mikilvægt
að fá slíka þekkingu hingað til landsins. Ég
þurfti einnig að kunna á ritvél og hafa lok-
ið námskeiði í skyndihjálp, en það hafði ég
gert í skátunum. Sem skáti hafði ég ásamt
öðrum skáta stofnað skátasveit fyrir fatlað
fólk og í samvinnu við Styrktarfélag lamaðra
og fatlaðra, og það átti líka sinn þátt í því að
mig langaði til að vinna með fötluðu fólki.
Það varð því alvara úr að ég sótti um skólann
og fékk inni.
Ég sigldi með gullfossi til kaupmanna hafnar
18. júní árið 1960, daginn eftir að vinir mínir
hér heima urðu stúdentar. Dvölin í Höfn
byrjaði á skátamóti fyrir fatlað fólk og síðan
fór ég að vinna í sumarskóla fyrir fötluð
börn. Með þessu móti fékk ég að æfa mig
vel í dönskunni áður en skólinn hófst um
haustið. Skólinn hét Skolen for beskæftig-
elsesterapeuter og var þá eini slíki skólinn
í Danmörku. Á meðan ég var úti var stofn-
aður annar eins skóli á jótlandi. við vorum
aðeins 18 sem fengum inngöngu í námið
í einu og vorum saman í öllum fögum,
nokkurs konar bekkjakerfi. Þremur árum
síðar útskrifaðist ég svo sem iðjuþjálfi eða
beskæftigelsesterapeut eins og það var
kallað þá.
Hvernig var námið þitt?
Í náminu lærðum við meðal annars líffæra-
fræði, lífeðlisfræði, sjúkdómafræði, sálfræði
vIÐTAl vIÐ
KrIsTínu TóMAsdóTTur, IÐJuÞJÁlFA
og um geðlækningar. Það var mikið lagt upp
úr handavinnu; alls konar saumur, prjón,
hekl, smíði af ýmsu tagi og ýmis efni notuð
t.d. bein og timbur. við þurftum að útbúa
prufur af öllu sem við gerðum og leggja fram
til prófs. eitt af verkefnum okkar var að taka
fyrir hvern vöðva líkamans og skoða hvað
hægt væri að láta skjólstæðing gera í vinnu
til að þjálfa viðkomandi vöðva. Síðan gerð-
um við vinnubækur um niðurstöður okkar.
Á skólatímabilinu þurftum við að vinna í
fjóra mánuði á geðdeild og fjóra mánuði
á endurhæfingarstöð. Ég tók mitt tímabil
á geðdeild á kleppsspítala. Þar vann jóna
kristófersdóttir, sem var fyrsti iðjuþjálfinn
á Íslandi og var hún minn leiðbeinandi.
Ég man að Helgi tómasson yfirlæknir þar
kallaði þetta þá vinnulækningar en þegar
ég kom heim og fór að vinna var starfsheitið
sjúkrakennari notað.
Hvað tók svo við þegar þú komst heim?
Þegar ég kom heim vann ég í tvo mánuði
á kleppsspítalanum, en eftir að ég flutti
norður fór ég að vinna á Fjórðungssjúkra-
húsinu á akureyri (það heitir nú Sjúkrahúsið
á akureyri Sak). Þar var ég með föndur og
jafnframt kenndi ég réttar vinnustellingar
og vinnubrögð. einnig sá ég um sjúklinga-
bókasafnið. Þá voru sjúklingarnir lengri
tíma á spítalanum en nú. Seinna fór ég að
vinna á kristnesi, sem þá var elliheimili og
svo vann ég á geðdeild spítalans. Starf mitt
fólst meðal annars í því að gera fólki kleift
að hafa eitthvað við að vera og hafa gaman
af því að vinna. Ég vann einnig um það bil
þrjú ár í Iðjulundi, vernduðum vinnustað, og
á Sólborg sem þá var heimili fyrir fólk með
þroskaskerðingu.
Loks fór ég að vinna með öldruðum. Það
var árið 1989. Þar sá ég um vistunarmat, að
meta þá sem vildu eða þurftu að komast inn
á elli- eða hjúkrunarheimili. Þá var starfandi
hér á akureyri þjónustuhópur aldraðra
og var honum falið að annast þetta mat.
Hópurinn auglýsti eftir starfsmanni og var
æskilegt að hann væri annaðhvort iðjuþjálfi
eða hjúkrunarfræðingur. við vorum tvær
ráðnar í þetta starf og vorum við einnig í því
að meta þörf fólks fyrir aðra þjónustu eins
og dagvist eða skammtímavist.
Árið 2000 var komið á fót því sem nefnt hefur
verið Heilsueflandi heimsóknir á akureyri og
nágrenni og var ég ásamt hjúkrunarfræðingi
ráðin til að byrja á því verkefni og leiða það.
Ég fékk leyfi frá starfi mínu hjá þjónustu-
hópnum í eitt og hálft ár á meðan við vorum
að setja það verkefni á laggirnar. Ég upplifði
mig ekki sem iðjuþjálfa í starfinu, frekar sem
ráðgjafa, en eins og yfirmaður minn sagði
við mig, allt nám kemur að gagni. Ég fór
aftur að vinna sem starfsmaður þjónustu-
hópsins en að hluta til líka áfram við Heilsu-
eflandi heimsóknir.
Mér hefur þótt gaman að vinna með öldr-
uðu fólki. Það hefur gefið mér mikið, að geta
hjálpað fólki og fengið það til að hjálpa sér
sjálft og fá tækifæri til að tala við það og
kynnast því. Ég sakna þess stundum að vera
ekki að vinna, eins og t.d. einn dag þegar ég
var í búðinni að versla. við kassann hleypti
ég gömlum manni á undan mér í röðinni
því hann var með svo lítið, síðan klára ég
að versla en á leiðinni heim sé ég að hann
hefur dottið. Ég sný við og keyri til hans en
þá er ung stúlka búin að stoppa og hjálpa
honum að standa á fætur. Ég býð honum að
keyra hann heim og hann þáði það. Ég fór
þá strax að hugsa að nú þurfi ég að hringja
í þær hjá Heilsueflandi heimsóknum og vita
hvort hann sé á lista hjá þeim og fá þær til að
líta til hans. Ætli ég hætti nokkurn tímann að
hugsa svona! Heilsueflandi heimsóknir voru
í upphafi fyrir 75 ára og eldri en nú miðast
þær við 80 ára. Ég sagði þegar þessi breyting
var gerð: „Þessi breyting er nú bara til komin
vegna þess að ég varð 75 ára á árinu (2015)
og þau vissu að ég þyrfti ekki á heimsókn að
halda“ [segir kristín og hlær].
Finnst þér breytingar hafa orðið á faginu
í gegnum árin?
Fagið hefur breyst töluvert í gegnum árin.
Þegar ég var að læra þá var minna fjallað
um kenningar og öll þessi matstæki, það
var lítið um þau. Í dag er líka lögð áhersla
á öðruvísi iðju en áður. við lærðum dálítið í
því að þjálfa fólk við matargerð og athafnir
daglegs lífs og svolítið að útbúa spelkur og
hjálpartæki, en það hefur aukist og breyst til
batnaðar. Fólk er meira þjálfað í athöfnum
sem skipta máli fyrir daglegt líf.
við látum staðar numið hér og þökkum
kristínu fyrir að leyfa okkur að skyggnast
inn í líf sitt og umhverfi. að viðtali loknu
sýndi kristín spyrjanda bækurnar sem hún
gerði við námið í Danmörku. Þessar bækur
eru frábær uppspretta hugmynda og hand-
verks sem hafa fullt gildi í dag. Hún sýndi
einnig ferðabækurnar sínar sem sýna mikla
hugmyndaauðgi og vandvirkni heilsteyptrar
konu sem var frumkvöðull á sínu sviði og við
getum lært mikið af.