Félagsbréf - 01.12.1962, Síða 28

24
FÉLAGSBRÉF
miðjan dag; og vinnendur hrepptu nokkra silfurpeninga án þess aS tilviljun
réði frekar þ ar um. Þér sjáið að aðferðin var frumstæð.
Vitaskuld brugðust þessi „happdrætti“. Siðferðisgildi þeirra var alls ekkert;
þeim var ekki beint að manninum öllum, aðeins að vonum hans. Þegar áhuga-
leysi almennings kom á daginn tók kaupmönnunum, sem höfðu byrjað þennan
hégóma, að tapast fé. Einhver reyndi að bæta úr skák: happdrættið var aukið
nokkrum óhöppum. Eftir þessa endurbót áttu kaupendur hlutanna annars vegar
kost á að græða nokkurt fé, hins vegar á hættu að greiða sekt sem gat orðið
býsna há. Þessi áhættuvitund (aðeins eitt óhapp móti hverjum þrjátíu höppum)
varð, eins og vænta mátti, til að kynda undir áhuga almennings. Babýlóníu-
menn gáfu sig á vald leiknum; hver sem ekki lék með var kallaður þróttlaus
bleyða.
Síðar meir beindist þessi réttmæta fyrirlitning að enn öðrum: auk þeirra sem
leiddu leikinn hjá sér sættu þeir fyrirlitningu sem töpuðu og greiddu síðan sekt
sína. Félagið (sem fólk var farið að kalla svo) varð að gæta hags vinnend-
anna, því að ekki var hægt að greiða vinningana ef mestallar tekjur af sektun-
um brugðust. Það hóf málsókn gegn þeim sem töpuðu, og dómarinn dæmdi
þá að greiða hina upphaflegu sekt og málskostnað að auki, ellegar sitja nokkra
daga í fangelsi. Til að hlunnfara Félagið kusu allir fangelsi. Af þessari óbil-
girni fárra manna er komið alræðisvald Félagsins, andlegur og frumspekilegur
máttur þess.
Okömmu síðar var hætt að tiltaka sektir í happdrættisskránum, látið duga að
tilgreina hve löng fangavist heyrði hverju óhappi. Þessi niðurfelling, sem
fæstir tóku eftir, skipti öllu máli. Þar með birtust fyrsta sinni í happdrœttinu
önnur ver&mœti en peningar. Árangurinn varð mikill. Fyrir atbeina viðskipta-
manna sjálfra neyddist Félagið til að fjölga óhöppum.
Allir vita að Babýlóníumenn eru mjög sinnaðir fyrir rökfestu og rétta sam-
svörun. Það vottaði ósamræmi að höppin skyldu virt til fjárupphæðar en óhöpp-
in talin í dögum og nóttum í fangavist. Sumir siðfræðingar bentu á að pen-
ingaeign hefði ekki alltaf hamingju í för með sér og töldu að annars konar
höpp kynnu að vera gæfusamlegri.
Óánægja af öðrum toga náði sér niðri í fátækrahverfunum. Prestastéttin
keypti marga hluti og naut allra umskipta vonar og ótta. öreigar (skiljanlega,
eða óhjákvæmilega, öfundsjúkir) áttu engan kost þessarar áhættu sem allir