Félagsbréf - 01.12.1962, Blaðsíða 37

FÉLAGSBRÉF
33
um hina norrænu samvinnu, ber okkur
að hafa hugfast, að samfélag okkar
verður ekki einungis að byggjast á því,
sem líkt er með okkur, heldur í senn
á sameiginlegum megineinkennum okk-
ar og góðfúsri viðurkenningu hins,
sem greinir okkur að. Við verðum að
uppræta skipulega þau ágreiningsefni,
sem enn kunna að þrífast í afkimum
okkar eigin sálna.
Og ennfremur: Frá hnattrænu eða
alheimssjónarmiði virðast þjóðir okk-
ar vafalaust vera ein og sama fjöl-
skylda með sterku svipmóti og aðhyll-
ast náskyldar andlegar og pólitískar
hugsjónir, sem tengja okkur saman og
búa okkur sameiginleg örlög í veröld-
inni.
Þetta hefur einnig verið grundvöll-
ur norrænnar stefnu margra kynslóða.
Frá 1850 fram að fyrri heimsstyrjöld
bar hin norræna stefna áberandi róm-
antísk, skáldleg einkenni. En þegar
syrti að úti í hinum illa heimi 1914,
fékk þessi rómantíska stefna, sem við
skulum ekki vanmeta, nýtt, raunhæft
inntak. Hin sameiginlega hætta þjapp-
aði löndum okkar þétt saman. Það var
miðsóknaraflið, sem sigraði. Á árun-
um milli heimsstyrjaldanna ríkti ákveð-
in andstaða gegn norræna skálaræðu-
samstarfinu, en með stofnun Norrænu
félaganna fyrir 42 árum var hinni
norrænu stefnu skipað í kerfi raun-
hæfra stefnuskráratriða. Þessar raun-
hæfu óskir hlutu langan meðgöngu-
Þma, en milli 1918 og 1944 átti sér
stað mikill undirbúningur og áróður,
sem bar ávöxt eftir síðari heimstyrjöld.
Menn hefðu getað óttazt það, að síð-
ari heimsstyrjöldin hefði klofið Norð-
urlönd og eyðilagt mikið af því, sem
unnið hafði verið til undirbúnings á
árunum milli heimsstyrjaldanna. Sví-
þjóð gætti hlutleysis, sem var þyrnir
í augum þeirra Norðmanna og Dana,
sem börðust í þýzku hernámi. Finn-
land var „vitlausu megin“, en Island
dróst inn í varnarsvæði Vesturveld-
anna.
En þegar friður komst á og hin
fimmlaufa Norðurlönd voru frjáls á ný,
hvarf allt það, sem aðskilið hafði lönd-
in. Og á sjötta tug aldarinnar birtist
raunhæft norrænt samstarf í fjölmörg-
um myndum:
Fyrst kom afnám vegabréfaeftir-
litsins, mikilvæg, táknræn gjörð 5
ríkja, sem leyfa borgurum sínum að
fara hindrunarlaust yfir landamæri
hvers annars. Seinna létum við einnig
nægja, að vegabréf þeirra útlendinga,
sem koma til Norðurlanda skyldi
skoða á landamærum þess af Norður-
löndum, er þeir kæmu til fyrst, en síðan
væri þeim frjálst að ferðast milli hinna
Norðurlandanna. 1954 var gerður samn-
ingur um sameiginlegan vinnumarkað,
— en ísland er þó enn ekki aðili
að honum. Um 250 þús. Norðurlanda-
búar starfa nú í nágrannalandi án
atvinnuleyfis eða formsatriða og njóta
allra réttinda í sínu nýja landi — þó
enn sem komið er án kosningaréttar og