Félagsbréf - 01.12.1962, Síða 61

FÉLAGSBRÉF
57
lítillega um vinnubrögð sin og stefnu og
svarað spurningunni: Hvað er bókmennta-
saga? Þá hefði Stefán að öllum likindum
tekið efnið fastari tökum, og velt fyrir sér
því veigamikla atriði, hverjum beri þegnrétt-
Ur í bókmenntasögunni.
Það er Ijóst, að seta á þingi tryggir ekki
aðgang að stjórnmálasögunni né prests-
vígsla rúm í kirkjusögunni. Á sama hátt
öðlast ekki allir þeir, sem hafa látið bók
frá sér fara, vígðan reit í bókmenntasögunni.
Stefán er augljóslega á öðru rnáli, þvi
að hann leggur allt kapp á að láta sem
flest nöfn fljóta með í bók sinni. Jafnvel
allir prófessorar í íslenzkum fræðum eða ís-
lenzkir sendikennarar crlendis eru nafn-
greindir. Þá er otað að lesendum nafnaþul-
um margvíslegum, t.d. hverjir eigi grein í
riti Vísindafélags íslendinga eða i Árbók-
um skálda.
Því skal ekki neitað, að þetta staðreynda-
tal veldur því, að í bók Stefáns er margan
fróðleik að finna. Rit hans verður eins konar
uppsláttarverk, sem handhægt er að gripa
til, og er nafnaskráin til mikilla bóta, jafn-
vel þótt ýmsar misfellur hafi slæðzt inn
í hana. Enn fremur þykir mér full ástæða
að lofa bókaskrána. Þeir, sem telja, að bók-
tnenntasaga sé að meginstofni staðreynda-
tal, mega vel við una. En að minu viti er
þetta stærsti ágalli bókarinnar, því að fróð-
leikurinn beinlinis byrgir fyrir útsýnið,
raskar jafnvæginu, afskræmir. Skal reynt að
finna þessum orðum stað með því að benda
á afleiðingarnar.
Það segir sig sjálft, að skáldin og verk
þeirra hljóta að skipa það rúm í bókmennta-
sögu, sem hæfir áhrifum þeirra og listrænu
gildi. Að sönnu má þrátta um þetta, en
aldrei svo, að verulegu máli skipti. Saman-
burður er hér hentugur til að sýna meðferð
Stefáns eða mat. Gerð er grein fyrir sjálfum
Passiusálmum Hallgríms Péturssonar á hálfri
blaðsiðu eða á sama fleti og t.d. Helga
Hjörvar, Sigurjóni Jónssyni og Kristni
Andréssyni. — Gestur Pálsson er að heita
má lagður að jöfnu (1 bls.) við Árna Magn-
ússon frá Geitastekk, Kristján Albertsson og
Agnar Þórðarson. — Sveinbjörn Egilsson og
Orn Arnarson eru jafnokar Jónasar frá
Hriflu og Gunnars Benediktssonar. — Sig-
urður Breiðfjörð og Bólu-Hjálmar fá um það
bil eina siðu í sinn hlut eða minna en Hannes
Pétursson, sem er maki Steins Steinars eftir
efnislengd að dæma. — Þorsteinn Erlings-
son breppir tvær síður eða litlu meir en
Bjarni Gizzurarson, Richard Beck ámóta og
sjálfur Matthias (um þrjár bls.), og Krist-
mann Guðmundsson svipað og Davíð Stefáns-
son (rúmar tvær bls.). Þannig mætti lengi
telja.
Með öðrum orðum gerir Stefán lítinn mun
þúfna, hóla og fjalla. Afskræmt hlutfall og
aragrúi staðreynda valda því, að perlur bók-
menntanna renna út í sandinn. Fyrir bragðið
er heildarmyndin öll bjöguð.
Það leiðir að likum, að hin fagurfra-ði-
lega lýsing verka og mat þeirra vill fara
forgörðum i þessum hafsjó staðreynda. Vill
þá við brenna, að farið sé áþekkum orðum
um meistaraverk og miðlungsverk. Stefán
gripur iðulega til orða eins og „fagurt“
„gott“, „ágætt“. Þetta er gott og blessað, en
við æskjum að vita hvers vegna og á hvern
hátt. Ég skal nefna dæmi. Um Jónas Hall-
grimsson farast honum m.a. svo orð: „Jónas
átti i mörgu við hörð örlög að búa: fyrst
missti hann föður sinn í Hraunsvatn, ungur
sveinn, þá unnustu sína til annars manns,
og loks heilsuna — en allt þetta fékk útrás
í fögrum kvæðum, sumum átakanlega fögr-
um, eins og „Ferðalok“.“ (301) Þetta er í
upptalningarstil. En í hverju er hið fagra
fólgið? Og vert hefði verið að skýra frá því,
hvernig þessu höfuðskáldi verður við skaða
sínum, hvcrt það leitar huggunar, því að hér
er örstutt að lífsspeki skáldsins.
Erfiljóð Bjarna Thorarensens eru, eins og
kunnugt er, með því albezta, sem ort hefur
verið af þvi tagi á íslenzka tungu. Frá þvi