Morgunblaðið - 26.05.2016, Qupperneq 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. MAÍ 2016
Á þriðjudag kom upp eldur í nóta-
skipinu Kareliu undan ströndum
Marokkó. Mannbjörg varð en skipið
sökk að því er fregnir herma.
Karelia hét áður Sjávarborg GK.
Skipið var smíðað í Slippstöðinni á
Akureyri árið 1981 og afhent eig-
andanaum, Sjávarborg hf. í Sand-
gerði, í lok janúar 1982.
Smíði skipsins var með nokkuð
sérstökum hætti en skrokkur skips-
ins var smíðaður í Póllandi hjá
Gdynska Stocznia Romontowa í
Gdynia. Skrokk ásamt aðalvélar-
búnaði keypti Slippstöðin hf. frá
Danmörku og kom hann til landsins
í október 1977. Verksali lét síðan
lengja skrokkinn um 6 metra og
byggja yfir aðalþilfar og annaðist
það verk Þorgeir & Ellert hf. á
Akranesi. Í mars 1978 var skrokk-
urinn dreginn til Akureyrar og síð-
an unnið við skipið í ígripum vegna
söluerfiðleika. Í maí 1981 var smíð-
inni lokið miðað við upphaflega
veiðimöguleika og hlaut skipið þá
nafnið Þórunn Hyrna EA-42 og var
í eigu Slippstöðvarinnar hf. Seint á
árinu 1981 samdi fyrirtækið Sjáv-
arborg hf. í Sandgerði um kaup á
skipinu og lét gera breytingar á því
hjá Slippstöðinni.
Sjávarborgin aflaði ágætlega en
engu að síður missti útgerðin skipið
á nauðungaruppboði vorið 1993. Á
uppboðinu bauð enginn yfir þær
350 milljónir sem Fiskveiðasjóður
átti á fyrsta veðrétti. Eignaðist
sjóðurinn því skipið og setti í sölu.
Alls bárust 15 tilboð í skipið en
þeim var öllum hafnað. Svo fór að
lokum að sjóðurinn seldi skipið til
Svíþjóðar en kvóti skipsins, rúm-
lega 1.000 fiskígildistonn, var seldur
innanlands.
Fram kemur í frétt í sjómanna-
blaðinu Ægi árið 1982 að Slipp-
stöðin á Akureyri hafi á þessum ár-
um verið mjög öflug í nýsmíði
skipa. „Á síðustu tæpum sex árum
hefur Slippstöðin hf. afhent átta
stór fiskiskip, þar af sex skuttogara
og tvö nótaveiðiskip,“ segir í frétt-
inni. sisi@mbl.is
Karelia brennur Leki kom að skipinu undan ströndum Marokkó og síðan kviknaði eldur. Skipverjar björguðust.
Slippstöðvarskip
sökk við Marokkó
 Hét áður Sjávarborg GK  Var selt úr landi árið 1993
Sveitarfélög hafa að undanförnu
verið að afgreiða ársreikninga fyrir
seinasta ár og er ljóst að reksturinn
var mörgum þungur. Mun meiri
bjartsýni er hins vegar á árið í ár
heldur en gert var ráð fyrir í út-
komuspám sveit-
arfélaga í fyrra,
skv. upplýsingum
Halldórs Hall-
dórssonar, for-
manns Sambands
íslenskra sveitar-
félaga. „Fjár-
hagsáætlanir
sveitarfélaga eru
gegnumgangandi
mun bjartsýnni
fyrir árið 2016 og
er reiknað með töluverðri tekju-
aukningu í flestum tilvikum,“ segir
hann. Útlit er fyrir að skatttekjur
sveitarsjóða aukist umtalsvert á
þessu ári af hærri launum sem sam-
ið var um í kjarasamningum en
kostnaður þeirra jókst mikið á sein-
asta ári þegar gengið var frá samn-
ingum við starfsmenn. Halldór seg-
ir að launahækkanir í fyrra hafi
orðið miklar ,,og tekjurnar koma
kannski ekki alveg jafn fljótt og við
höfðum vænst en þær eru algerlega
búnar að skila sér og vel það á
árinu 2016,“ segir hann. Þannig
geri t.d. Reykjavíkurborg sem
kvartaði sáran undan miklum
launahækkunum samt sem áður ráð
fyrir mun meiri tekjuaukningu en
sem nemur hækkun launakostnaðar
á yfirstandandi ári.
Heildartekjur hækki um 9%
Í fjármálaáætluninni fyrir árin
2017–2021, sem fjármálaráðherra
lagði fyrir Alþingi í vor, kemur
fram að áætlað er að á síðasta ári
hafi heildarafkoma A–hluta sveitar-
félaga verið neikvæð um 13 millj-
arða.
Á yfirstandandi ári er gert ráð
fyrir að rekstrarafkoman verði já-
kvæð um 3,9 milljarða og að heild-
artekjur sveitarfélaganna verði um
300 milljarðar kr. eða 12,7% af
landsframleiðslu og hækki um rúm-
lega 9% milli ára. omfr@mbl.is
Meiri bjartsýni á
árið í sveitarfélögum
 Tekjur vaxa af
hærri launum og
auknum umsvifum
/
Afkoma Launakostnaður sveitarfé-
laga jókst vegna kjarasamninga.
Halldór
Halldórsson
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Um 10% fullorðinna landsmanna
fóru í ljósabekki í fyrra. Notkun
þeirra hefur minnkað talsvert und-
anfarin ár, en t.d. fóru 30% Íslend-
inga eldri en 18 ára í ljós árið 2004.
Fleiri konur en karlar fóru í
ljósabekki og þær sem helst gerðu
það voru á aldrinum 18-24 ára.
Reykvíkingar fara meira í ljós en
íbúar annars staðar á landinu og
það gildir einnig um þá sem eru
með lægstu tekjurnar. Þá er nokk-
uð um að unglingar á aldrinum 12-
17 ára fari í ljós, þó að aldurs-
takmark í ljósabekki sé 18 ára.
Þetta er meðal þess sem fram
kemur í könnun sem gerð var af
Gallup fyrir samstarfshóp um varn-
ir gegn útfjólubláum geislum, sem í
sitja fulltrúar frá Geislavörnum rík-
isins, Embætti landlæknis, húð-
læknum og Krabbameinsfélaginu.
Hópurinn hefur reglulega látið
kanna ljósabekkjanotkun Íslend-
inga frá árinu 2004
Á þeim 12 árum sem þetta hefur
verið kannað hefur ljósabekkja-
notkun ungmenna minnkað tölu-
vert. Til dæmis notuðu um 38%
ungmenna ljósabekki í einhverjum
mæli árið 2004, en núna er þetta
hlutfall tæp 25%. Árið 2005 fóru um
tveir þriðju stúlkna á aldrinum 18-
24 ára í ljós en í fyrra var þetta
hlutfall komið niður í 55%.
Einstaklingum yngri en 18 ára er
óheimil notkun ljósabekkja í öðrum
tilgangi en læknisfræðilegum, en
lög þess efnis gengu í gildi í byrjun
árs 2011.
Þrátt fyrir það sýnir könnunin að
tæp 11% ungmenna á aldrinum 12-
17 ára fara í ljós, rúm 15% stúlkna
og 6,5% pilta.
Ábendingar um börn í ljósum
Elísabet Dolinda Ólafsdóttir, að-
stoðarforstjóri og gæðastjóri
Geislavarna ríkisins, er í áð-
urnefndum starfshóp og segir að
nokkuð sé um að stofnuninni berist
ábendingar um að sólbaðsstofur
selji börnum yngri en 18 ára ljósa-
tíma. Hún segir að Geislavarnir
hafi lítið svigrúm til að framfylgja
þessu aldurstakmarki. Eftirlit með
sólbaðsstofum sé á hendi heilbrigð-
isfulltrúa og heilbrigðiseftirlits á
viðkomandi stöðum, þeir séu látnir
vita af slíkum tilfellum og þeir fari
þá yfirleitt á staðinn og kanni mál-
ið. Starfsemi sólbaðsstofa er leyf-
isskyld og Elísabet segist ekki vita
til þess að nein stofa hafi misst
starfsleyfi vegna þessa.
Þegar einstakir aldurshópar eru
skoðaðir sést að 30% Íslendinga á
aldrinum 18-24 ára fara í ljós og er
það langfjölmennasti aldurshóp-
urinn. Þá tengist notkun ljósa-
bekkja tekjum, en tekjulágir fara
mest allra tekjuhópa í bekkina. Sá
tekjuhópur sem sækir ljósabekkina
næstmest eru þeir sem eru með
hæstu tekjurnar, milljón á mánuði
eða meira.
Hunsa aldurstakmark í ljósabekki
 Nokkuð um að börn allt niður í 12 ára fari í ljósabekki þrátt fyrir 18 ára aldurstakmark  Dæmi-
gerður ljósabekkjanotandi er 18-24 ára kona sem býr í Reykjavík  Tekjulágir fara mest í ljós
Morgunblaðið/RAX
Í ljósum Verulega hefur dregið úr ljósabekkjanotkun Íslendinga und-
anfarið. Þó sýnir könnun að nokkuð er um að börn og unglingar fari í ljós.
Fullorðnir
10,9%
Stelpur 12-17 ára
15,1%18-24 ára
30%
Reykvíkingar
13%
Meðaltekjur undir
250.000
20%
Grunnskólapróf
16%
Milljón eða meira í
meðaltekjur
13%
Háskólapróf
11%
Strákar 12-17 ára
6,5%
Konur
15%
Karlar
7%
Ljósabekkjanotkun Íslendinga 2015
Þessir fara í ljós:
H
ei
m
ild
:G
al
lu
p
Meðal þess sem spurt var um í
könnun Gallup var hvort og
hversu oft húðin hefði brunnið af
völdum sólar eða ljósabekkja, en
ekki er greint þar á milli. Rúm
25% fullorðinna sögðust hafa
brunnið undanfarna 12 mánuði
og 46% ungmenna á aldrinum
12 - 24 ára. Elísabet segir þetta
koma virkilega á óvart og að
þetta þurfi nánari skoðunar við.
„Stundum hafa þeir sem brenna
í ljósum samband við okkur og
þá skráum við það hjá okkur.
Heilbrigðisfulltrúar á viðkom-
andi svæði eru látnir vita og þeir
fara á vettvang og kanna málið.“
Elísabet segir að ein ástæða
þess að fólk brennur í ljósa-
bekkjum geti verið að í þeim séu
perur sem ekki séu ætlaðar við-
komandi bekk.
Sólbruni er
algengur
46% UNGMENNA BRUNNU