Morgunblaðið - 06.08.2016, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. ÁGÚST 2016
VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Forstjóri Mjólkursamsölunnar
leggur áherslu á að fyrirtækið sé
rekið í þágu samfélagsins, til að
hægt sé að selja mjólkurafurðir til
almennings á sem lægstu verði. Að-
gerðir til hagræðingar sem ráðist
hefur verið í á undanförnum árum,
meðal annars með sameiningu og
samstarfi, skili í heild um 30 króna
hagræðingu á lítra og um 2,5 millj-
örðum króna árlega til neytenda.
Hann lýsir sig ósammála ýmsum
fullyrðingum sem fram koma í úr-
skurði Samkeppniseftirlitsins um
meint brot Mjólkursamsölunnar á
samkeppnislögum. Hann segir MS
vilja vinna samkvæmt réttum
reglum og ef endanleg niðurstaða
málsins verði sú að hefðbundin
túlkun mjólkuriðnaðarins á lögum
sé röng verði framkvæmdin löguð.
„Mjólkursamsalan er verkfæri
sem byggist á samvinnu bænda.
Hún hefur það hlutverk að koma af-
urðum til neytenda með sem hag-
kvæmustum hætti,“ segir Ari Ed-
wald og heldur áfram: „MS er ekki
rekið með hagnaðarsjónarmið að
leiðarljósi. Arðsemiskrafan sem við
vinnum eftir væri ekki talin við-
unandi í almennum rekstri. Besta
árið í rekstri Mjólkursamsölunnar,
eftir að hún varð til í núverandi
mynd árið 2007, var 250 milljóna
króna hagnaður sem svarar til 5%
arðsemi eigin fjár. Samanlögð
rekstrarniðurstaða fyrirtækisins á
þessum tíma er 585 milljóna króna
tap fyrir skatta. Sú niðurstaða er
ekki í samræmi við þá mynd sem
dregin er upp af fyrirtæki í einok-
unaraðstöðu með ofurverðlagn-
ingu.“
Verðlækkun skilað
til neytenda
Mjólkuriðnaðurinn hefur sér-
staka heimild í búvörulögum til að
vinna saman. „Sú lagaumgjörð sem
við vinnum innan var ekki sett til
höfuðs neytendum, þvert á móti var
hún sett í þeirra þágu. Það var verið
að reyna að finna lausn á því verk-
efni að koma vörunni á markað með
sem minnstum kostnaði. Hugsunin
var að lækka verð til neytenda.“
Ari telur að það markmið hafi
náðst. „Allar mælingar sýna það.
Afurðastöðvum á vegum Mjólk-
ursamsölunnar og tengdra aðila,
þar sem mjólk er unnin, hefur
fækkað úr átján í fimm. Starfsfólki
MS hefur fækkað úr um 650 í 400.
Þegar skoðað er tímabilið 2003 til
2013, þegar framleiðslan var að
jafnaði um 100 milljónir lítra á ári,
sést að verð á hverjum lítra hefur
lækkað um 20 krónur til neytenda.
Á sama tíma hefur hagur bænda
batnað. Heildarhagræðingin sam-
svarar um 30 krónum á lítra. Verð-
lækkunin til neytenda er um 10% af
heildsöluverði, sem gerir um 2,5
milljarða króna á ári miðað við
veltutölur í dag. Þetta fyrirkomulag
hefur því augljóslega lækkað verð
og bætt hag neytenda.“
Ræður ekki verðlagningu
Meginröksemdin fyrir ákvörðun
Samkeppniseftirlitsins um að
Mjólkursamsalan hafi misnotað
markaðsráðandi stöðu sína er sú að
fyrirtækið hafi selt keppinautum
sínum hrámjólk á óeðlilega háu
verði á sama tíma og MS sjálft og
tengd fyrirtæki hafi fengið sama
hráefni undir kostnaðarverði.
Ari leggur áherslu á það í þessu
sambandi að Mjólkursamsalan ráði
ekki verðlagningu á sínum vörum og
alls ekki verði til annarra mat-
vælaframleiðenda. „Við seljum allar
vörur til annarra framleiðenda á
verði sem ákvarðað er af stjórnvaldi,
verðlagsnefnd búvara. Þannig hefur
það alltaf verið.“
Þegar málið var tekið til rann-
sóknar var ekki ákvarðað sérstakt
verð fyrir ógerilsneydda mjólk og
við sölu á hrámjólk miðaði Mjólk-
ursamsalan við verð á mjólk í lausu
máli. Ari segir að hrámjólkin hafi
ekki verið verðlög sérstaklega
vegna þess að áður en Mjólka fór að
kaupa þessa afurð í mars 2008 hafi
ógerilsneydd mjólk ekki verið seld
frá fyrirtækinu. Þegar aðstæður
breytist lagi verðlagskerfið sig að
nýjum aðstæðum en með tímatöf.
Þannig hafi það verið þegar þetta
kom upp.
„Mjólkursamsalan var í góðri trú
að vinna með það opinbera verð sem
til var. Menn geta spurt að því hver
ætti að hafa frumkvæðisskyldu að
því að láta verðleggja fleiri af-
urðaflokka þegar þörf á því kemur
upp. Staðreyndin er sú að það var
ekki gert fyrr en verðlagsnefndin
ákvað sérstakt verð fyrir hrámjólk í
mars 2014, eftir mikla athugun á því
hvað teldist sanngjarnt. Það verð
hefur síðan verið notað í þessum við-
skiptum, við alla aðila.
Það er hæpin framsetning hjá
Samkeppniseftirlitinu að Mjólk-
ursamsölunni hafi verið í lófa lagið
að selja hrámjólkina á öðru verði.
Það hefði ekki verið í samræmi við
venjur. Mjólkursamsalan selur eng-
in hráefni til annarra framleiðenda á
verði sem hún ákveður sjálf.
Samkeppniseftirlitið talar eins og
verðlagsnefndin sé ekki til og að
Mjólkursamsalan ráði ferðinni.
Þannig segir í áliti eftirlitsins, sem
rök fyrir því að Mjólkursamsalan
hafi gert aðför að Mjólku, að verð til
Mjólku hafi verið hækkað 1. ágúst
2009 en ekki til Kaupfélags Skag-
firðinga. Hér er verið að ræða um
ákvörðun verðlagsnefndar búvara,
ekki Mjólkursamsölunnar. Verð-
lagsnefndin ákvað að hækka verð í
heildsölu en halda verði til bænda
óbreyttu. Um þetta má lesa í frétta-
tilkynningu frá Verðlagsnefnd frá 9.
júlí 2009. Verð á mjólk í lausu máli
var hækkað um 7,6% en verð á ný-
mjólk um 9% og á mjólkurdufti til
iðnaðar um 13,5%, svo dæmi séu
nefnd, en verðhækkanir voru miklar
eftir hrun, alveg óháð aðstæðum á
mjólkurmarkaði. Það leiðir af sjálfu
sér að mjólk sem seld var sam-
kvæmt gjaldskrá nefndarinnar
hækkaði um þá prósentutölu sem
nefndin ákvað en mjólk sem seld var
á bændaverði, eins og til KS, hélst
óbreytt. Orðalag í úrskurði Sam-
keppniseftirlitsins er því óskilj-
anlegt. Ekki er mögulegt að starfs-
menn þess hafi ekki vitað þetta. Því
miður eru mörg fleiri dæmi um slíka
framsetningu í úrskurði og frétta-
tilkynningu Samkeppniseftirlitsins.“
Þurfti að bæta KS upp tap
Samkeppniseftirlitið telur að
þær skýringar Mjólkursamsöl-
unnar á verðlagningu hrámjólkur
til Kaupfélags Skagfirðinga að KS
hafi fallist á að hætta framleiðslu á
framlegðarháum mjólkurvörum til
að einbeita sér að framlegðarlágum
vörum og MS hafi þurft að bæta
fyrirtækinu það upp standist ekki.
Rannsókn þess sýni þvert á móti að
það öndverða hafi gerst. KS hafi
hætt framleiðslu á framlegð-
arlágum vörum og aukið fram-
leiðslu á framlegðarháum vörum,
þar á meðal rifosti. Framlegð KS
hafi verið mun meiri en MS. Ari
segir þessa niðurstöðu ranga. Full-
yrðir að lítil framlegð sé í fram-
leiðslu á ostum enda sé hún í beinni
samkeppni við innflutning. Rifostur
sé áfram framlegðarlágur þegar
búið er að rífa hann niður og pakka.
„Markaðurinn er lítill. Sam-
starfið gengur út á það að þegar af-
urðastöðvum fækkar séu fram-
leiddar sem fæstar tegundir á
hverjum stað. Tilgangurinn er að
ná niður kostnaði. Mjólkursamlagið
á Sauðárkróki er nú það eina í
þessu samstarfi sem ekki er hluti af
Mjólkursamsölunni. Samið var við
KS um að hætta framleiðslu á
vörum sem gáfu mesta framlegð og
færa hana til starfsstöðva Mjólk-
ursamsölunnar og að samlag KS
tæki að sér að framleiða framlegð-
arminni vörur. Við bættum þeim
það upp með hluta af þeim ávinn-
ingi sem þetta skapaði. Það var
gert með því að selja þeim þá við-
MS er verkfæri í þágu
 Forstjóri Mjólkursamsölunnar segir
að samruni og samvinna í mjólkuriðn-
aði hafi skilað miklum ávinningi  MS
vilji starfa eftir réttum reglum og bíði
endanlegrar niðurstöðu í markaðs-
misnotkunarmáli  Ákvörðun Sam-
keppniseftirlitsins hefur verið kærð til
áfrýjunarnefndar samkeppnismála
Úti í haga Kýrnar í Káraneskoti í Kjós njóta útiverunnar. Mikil framleiðsla var fram eftir ári en er nú að minnka.