Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.2015, Blaðsíða 30

30 Menning
Á
r hvert skellur stórflóð á
bókaþjóðinni. Í jólabóka­
flóðinu alræmda flæða hins
vegar ekki einungis orð,
textar og sögur yfir landann
heldur einnig bókarkápur, myndir,
leturgerðir og umbrot fjölmargra
hönnuða. Þessi órjúfanlegi hluti
bókarinnar fær hins vegar yfirleitt
varla meiri umfjöllun í fjölmiðlum
en sem samkvæmisleikur þar sem
teknar eru saman bestu og verstu
bókarkápurnar.
DV fékk þrjá grafíska hönnuði til
að rýna í bókarkápuflóðið í ár – Lóa
Auðunsdóttir, Snæfríð Þorsteins og
Arnar Freyr Guðmundsson hittust
á kaffihúsinu í bókabúð Eymunds­
son og spjölluðu við blaðamann um
bókahönnun.
Þröngur rammi
Öll hafið þið fengist við bókahönnun,
en kannski helst á stórum bókum og
bókverkum – sem er kannski ólíkt
skáldsögunum.
Hvernig nálgist þið hönnun á
bókum og hvað finnst ykkur vera góð
hönnun á bók?
SÞ: „Mér finnst mikilvægast að
hún hæfi efninu. Þegar maður vinn­
ur að stórum bókum og bókverkum
þá vinnur maður kápuna einnig sem
part af því. Þetta vinnst eiginlega
samhliða, maður fær efni í hendurn­
ar og reynir að finna einhverja leið til
að túlka innihaldið.“
AFG: „Ég held að lykillinn fyrir
hönnuð sé að skilja innihaldið og
ná einhverri tengingu við það. Sjálf­
ur geri ég kápuna yfirleitt síðast. Ég
byrja að hanna innsíðurnar, þá verð­
ur til einhver leikur eða „konsept“
og í kjölfarið kemur kápan eiginlega
af sjálfri sér. Hún er þá bara rökrétt
framhald af því sem er inni í bókinni.“
SÞ: „Maður byrjar að skoða inni­
haldið og setja upp, en smám saman
tekur efnið yfirhöndina og vill fara í
einhvern ákveðinn farveg.“
Fá hönnuðir yfir-
leitt nægan tíma til
að sökkva sér ofan í
efnið?
LA: „Ég held að
það sé mjög mis­
jafnt eftir gerð bóka.
Ég held að það sé oft
lítill tími hjá þeim
sem hanna skáld­
sögurnar. Þar eru líka
oft fyrirfram gefnar
hugmyndir um hvern­
ig tilteknar
tegundir
bóka eigi
að líta út og
hönnuðum
því settur svo­
lítið þröngur
rammi. Það
hafa skapast
ákveðnar
hefðir um út­
litið: „spennu­
sögur eiga að
vera svona
og ævisögur
hinsegin.“ Mig
grunar stund­
um að þessar hefðir séu svo­
lítið strangari hér en erlendis. Ef
maður fer í bókabúðir erlendis,
þá er eins og þar ríki
meira frelsi.“
Frelsi til að
dansa á
„tacky“ línunni
Getið þið eitthvað greint hvernig
þessar óskrifuðu reglur eða útlits-
hefðir eru – til dæmis í spennusögun-
um – þær eru kannski oft svona
myrkar og í dökkum litum?
LA: „Já, og eiga það til að dansa
á einhverri svona „tacky“ línu. Þær
hafa frelsi til þess.“
AFG: „Mér finnst þær oft sýna at­
burð á einhvern óljósan hátt.“
Þær eru þá nánast eins og stilla úr
bíómynd?
LA: „Já, bókarkápan er náttúr­
lega „trailerinn“ fyrir innihaldið.
Það er hennar sögulega
hlutverk, að minnsta kosta
í skáldsögum. Svo eru
ævisögurnar náttúrlega
yfirleitt með þessa hefð­
bundnu andlitsmynd af
viðkomandi
á kápunni.“
Sjáið þið
einhverjar
aðrar línur
eða „trend“
í hönnun-
inni í ár – fyr-
ir utan þessar
hefðbundnu
bókategunda-
línur? Eitt
sem ég var
búinn að taka
eftir og skrifa
um í DV voru
skuggamynd-
ir af andlitum
þar sem nátt-
úrumyndir
fylla í andlitin.
AFG: „Ég
hef tekið eftir
því að það er
svolítið mikið
um svart­
ar kápur með
silfurfólíu – og
ég er sjálfur
sekur! Kannski
er bara eitthvað
í loftinu, en mér
fannst það bara
passa við bókina
[Nína S. eftir Hrafnhildi Schram].
En svo tók ég eftir að það er fullt af
öðrum bókum sem notast við þetta.
Það er líka ákveðin leið, til dæm­
is fyrir þá sem hanna kiljur til að fá
almennilega áferð á hana. Um leið
og það er komið eitthvað annað en
pappírsáferð þá ertu búinn að segja
meira, hún er orðin meira elegant.“
LA: „Annað sem maður tekur eft­
ir er að margir höfundar eru orðnir
að sínu eigin vörumerki, Yrsa og
Jón Kalman til dæmis. Það er komið
ákveðið útlit sem er bara fyllt inn í
með hverri nýrri bók.“
Bókaflokkur Yrsu er kominn með
svo einkennandi útlit að maður sér í
raun ekki nafnið hennar á bókarkáp-
unni en samt þekkir maður hana.
AFG: „En svo er líka áhuga­
vert
augna­
blikið
þegar
nafn höf­
undarins
er orðið
stærra en
titill bók­
arinnar.
Þú sérð
ARNALD­
UR IND­
RIÐASON
áður en
þú veist
hvað bók­
in heitir.“
LA:
„Það er orðið
aukaatriði.“
AFG:
„Það mikilvæga er að þessi bók sé
eftir Arnald.“
Átakalítið bókaflóð
SÞ: „Það er kannski ekki margt
sem stendur upp úr í ár og heilt
yfir línuna finnst mér þetta heldur
átakalítið, en það er samt ekki af
því að hönnuðirnir séu slæmir. Það
eru bara ákveðnar vörður á mörg­
um stöðum á leiðinni sem þarf að
fylgja. Það er komin hefð á ákveðið
útlit á ákveðnar tegundir bóka og
ætlast til að henni sé fylgt, forlögin
eru þá kannski hrædd við að brjóta
það upp. Svo koma bókabúðirnar
og hafa líka sterka rödd í þessu sam­
tali – bækurnar þurfa að passa inn
í þeirra rekka. Það sem fer út fyrir
hina hefðbundnu stærð og umbrot
er óþægilegt fyrir búðirnar. En bóka­
búðirnar eru að fyllast af alls konar
gjafavörubókum og ágætis bókum
að utan. Þannig að mér finnst dá­
lítið skrýtið að þessi mikla bókaþjóð
gangi ekki aðeins lengra almennt í
hönnuninni.“
AFG: „Maður finnur hvernig bók­
verkin eru alltaf að færast aftar og aft­
ar í bókabúðunum. Í Eymundsson í
Austurstræti eru þær til dæmis komn­
ar al­
veg út
í horn:
þú
gengur
alltaf
fyrst í
gegn­
um ís­
lenskt
nammi
og boli
sem á
stendur
„ég tala
ekki ís­
lensku,“
næst
gengur
þú fram­
hjá
venjuleg­
um bókum
og svo loksins stóru bókunum.“
SÞ: „Kannski er heldur ekki mik­
ið af stórum verkum og fræðibók­
um að koma út núna miðað við
undanfarin ár. Kannski er að koma
út meira af bókum sem fara aðeins
út fyrir rammann jafnt yfir árið,
bækur sem eru að koma út í tengsl­
um við sýningar og annað slíkt. Það
er kannski tekinn minni séns á þess­
um árstíma. En manni þætti gaman
ef það væri gengið aðeins lengra í
þessum almennu bókum – að það
sé ekki bara í þessum dýru gjafabók­
um sem er dansað á línunni.“
LA: „Ég hugsa að fólk sé alveg
tilbúið í það og það verði enginn
hræddur. Fólk hefur nú séð ýmis­
legt.“
SÞ: „Það væri bara gaman að sjá
fólk ganga lengra, en spurningin er:
hver varðar leiðina? Það er oft eins
og við séum að eltast við það útlit
sem við höldum að markaðurinn
vilji, frekar en að leyfa þeim sem eru
menntaðir í faginu að hafa aðeins
meira að segja og stýra vinnunni –
aðeins þannig fæðast nýir hlutir.“
LA: „Ég held einmitt að það sé
svolítið mikil klisja að tala um hvað
markaðurinn vill í sambandi við út­
lit á hlutum og eitthvað slíkt. Fólk er
spennt fyrir því að sjá alls konar hluti
og lærir að meta.“
AFG: „Þegar hönnuðir leyfa sér
meira þá vekur það meiri athygli. Oft
sjá verkkaupar eftir á að það er þess
virði að fara aðeins út fyrir normið.“
Kiljur henta tíðarandanum
SÞ: „Það kemur mér svolítið á óvart
hversu mikil áhersla er ennþá á
harðspjaldakápurnar. Mér finnst
kiljurnar ekkert síður spennandi
og góðar að handfjatla. En þarna
kemur markaðurinn kannski aftur
inn, hann segir að það sé við hæfi
að gefa bók með harðspjaldakápu í
jólagjöf. En mér finnst að það mætti
skoða hvað sé við hæfi hverju sinni
– og hvort kiljur henti ekki tíðarand­
anum í dag.
Það þykir kannski merkilegri
upplifun að gefa og lesa harða og
þunga bók?
Jólablað 22.–28. desember 2015
n Grafískir hönnuðir rýna í jólabókaflóðið n Mættum vera djarfari í hönnuninni
jólakápuflóðið
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
Silfurfólía Arnar Freyr bendir á
að svartar kápur með silfurfólíu séu
áberandi í íslenskri bókaútgáfu í ár.
Nafnið er vörumerki Nöfn vinsælustu höfundanna eru
stærri en titlar bókanna
„Það er kannski
ekki margt sem
stendur upp úr í ár og
heilt yfir línuna finnst mér
þetta heldur átakalítið
Snæfríð Þorsteinsdóttir
Rabbað um bókarkápur
Arnar Freyr Guðmundsson,
Lóa Auðunsdóttir og Snæfríð
Þorsteinsdóttir, hönnuðir.