Norðurslóð - 25.03.1986, Blaðsíða 2

NORÐURSLÓÐ
Útgefendur og ábyrgðarmenn:
Hjörtur E. Þórarinsson, Tjörn, Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvik
Afgreiðsla og innheimta: Sigríður Hafstað, Tjörn
Sími 96-61555
Ljósmyndari: fíögnvaldur Sk. Friðbjörnsson
Prentun: Prentsmiðia Biörns Jónssonar
Hjörðin hefur
misgengist
Það er svolítið erfitt að venja sig við þá tilhugsun, að við
búum ekki lengur í þjóðfélagi verðbólgunnar eftir að hafa
átt þar heima mörgum áratugum saman. Það er hreint
lygilegt, að við skulum mega búast við að verðlag á vörum
og þjónustu verði nokkurnveginn það sama um næstu
áramót og það er nú. Maður var satt að segja hættur að
búast við, að þessir hlutir mundu gerast á okkar dögum.
En fyrst þeir hafa gerst og í þvi trausti að þeir reynist
ekki spilaborg ein, sem hrynur von bráðar, þá er sjálfsagt
að lýsa yfir hjartans ánægju og fyllsta stuðningi við þær
aðgerðir, sem þessu eiga að áorka.
Það hefur nefnilega lengi verið sannfæring okkar, að
verðbólgan sé og hafi verið helsta undirrót margs þess, sem
verst hefur gerst í samfélagi okkar á umliðnum árum,
virðingarleysi fyrir ráðdeild og sparsemi, spilltu siðgæði í
viðskiptum milli manna innbyrðis og milli manna og
samfélagsstofnana og síðast en ekki síst misskipting
lífsins gæða milli manna og stétta.
Hér skal aðeins farið nokkrum orðum um síðasta
atriðið, misskipting lífsgæðanna. Það kallast á góðu sveita-
mannamáli að féð misgangist, þegar fjármennskan tekst
með þeim hætti, að sumar kindurnar þrífast prýðilega og
eru fullar og feitar, en einhver hluti þeirra verður útundan
á garðanum, fær ekki skammtinn sinn af gjöfinni og horast
niður. Þetta hefur alltaf þótt léleg fjármennska og bera
vott um skeytingarleysi og slóðaskap fjármannsins.
Það er nú orðið lýðum ljóst, að einmitt þetta hefur gerst
að undanförnu í þeirri hjörð, sem íslensk þjóð heitir. Hún
hefur misgengist svo, að hörmung er til að vita. Við sjáum
og heyrum daglega dæmi um, hve margir eru fullir ogfeitir
og velta sér í peningum, geta bókstaflega leyft sér allt, sem
þeim dettur i hug. Gott og vel, látum svo vera, ef við
fengjum ekki jafnframt fleiri og fleiri sannanirfyrirþví.að
annar hópur manna, og hann ekki lítill, er í óskaplegum
fjárkröggum og veit ekki sitt rjúkandi ráð, hvernig úr megi
komast.
Það er því miður ómótmælanleg staðreynd að t.d. fólk
sem vinnur verslunarstörf og á ekki kost á aukavinnu, ber
svo lítið úr býtum, að varla hrekkur til hnífs og skeiðar,
hvað þá meira.
Þetta er óviðunandi ástand, það verða allir að
viðurkenna, það hefur verið að versna á undanfömum
árum og það er í nánum tengslum við okkar krónísku
verðbólgu og eyðileggjandi áhrif hennar á alla skynsam-
lega fjármálastjórn í þessu landi, hvort heldur er ríkis,
fyrirtækja eða einstaklinga.
En nú hefur verðbólgan verið siegin niður, eða það
verðum við að vona og leggjast allir á eitt að sú von verði
sér ekki til skammar. Og þá er vonandi lika komin upp sú
staða, að unnt sé að snúa sér að því af alefli, að fara að bæta
við mikla mein, misskiptingu lífsins gæða, bæta kjör
hinna lægst launuðu og afmá fátækt í nýjum stíl hér á
íslandi.
Enginn lætur af ásettu ráði hjörðina misgangast, enda er
það bæði ósæmilegt og heimskulegt og bitnarvon bráðará
hag búskaparins, öllum til skaða og skammar.
H.E.Þ.
Starfsfólk óskast:
Starfsfólk óskast til starfaá bæjarskrifstofu bæði
til sumarafleysinga og til framtíðarstarfa.
Um getur verið að ræða hvort sem er heilsdags-
starf eða hlutastarf.
Umsóknarfrestur er til 5. apríl n.k.
Nánari upplýsingar veitir bæjarritari.
Dalvíkurbær.
Þökkum innilega auösýnda samúð við
andlát og jarðarför
Kristjáns Hólm Jóhannessonar
frá Sandá
Anna Jóhannesdóttir
Sigtryggur Jóhannesson Rósa Björnsdóttir
Arnfríður Jóhannesdóttir
Margrét Jóhannesdóttir Sigvaldi Gunnlaugsson
Arngrímur Jóhannesson Halla Baldvinsdóttir
Halldór Jóhannesson Steinunn Daníelsdóttir
og systkinabörn.
Svarfaðardalur,
söguhólmans prýði,
háfjallasalur,
þig helgar vættir skrýði,
og blessi meðan bárur,
brotna á fjörusandi
og líf er í landi.
Sn. Sigf.
Golubarðið
á Syðra-Hvarfi
„Á suðurbrún svonefnds Höfða
í Syðra-Hvarfi, kallast Golu-
barð. Þegar þar var heyjað þótti
vissara að eiga ekki mikið hey
úti, því að sjaldan brást það, að
á rynni hvassviðri, stundum svo
hart að ekkert náðist af Golu-
barðsheyinu. Var oft frá því
horfið að reyna heyskap þar.
Ekki er kunnugt um sagnir af
atburðum eða einstaklingum í
þessu sambandi." (Jóhannes Óli
Sæmundsson: Örnefnasögur í
handriti).
Votihvammur
á Hjaltastöðum
Hjaltastaðir eru eyðibýli næst
fyrir sunnan Syðra-Hvarf í
Skíðadal. Þar er álagablettur
suður við Sæluána (ytri), sem
nefnist Votihvammur, og mátti
ekki slá hann.
Steingrímur Sigurðsson, s'em
þar var snemma á þessari öld
(l 926-1965), var eitt sinn að
dengja ljá á engjum, og datt í
hug að prófa bitið í ljánum með
því að taka fáein ljáför í Vota-
hvammi. Var ekki að sökum að
spyrja, að eftir það missti hann
nokkrar skepnur, sem kennt var
þessum slætti, þótt ekki væri
hann mikill. (Þetta er eftir sögn
Odds Jónssonar skósmiðs á
Akureyri, sem var vinnumaður
á Hjaltastöðum um þetta leyti
og sá ljáförin).
Forboðniblettur
á Klængshóli
„Engjaskák nokkur, norðanvið
Stóralæk á Klængshóli í Skíða-
dal, heitir Forboðniblettur.
Forn ummæli fylgja blettinum
og má eigi slá hann eða nytja á
nokkurn hátt. Bregði þar útaf
kemur eitthvað uppá með fánað-
arhöld, hjá þeim sem brýtur
fyrirmælin.“ (Jóh. Óli Sæm.:
Bannhelgir staðir, Súlur 5(1):
70).
í Örnefnaskránni er svo eftir-
farandi saga: „Jón hét einn
bóndi á Klængshóli, Oddsson.
Hann sló blett þennan, þrátt
fyrir varnaðarorð ummælanna.
Næsta haust missti hann fimm
kindur. Fórust þær í gili þar
skammt frá, en þar höfðu eigi
áður neinar skepnur farið sér að
voða. Var álögunum auðvitað
um kennt.“ (Jóh. Óli Sæm.:
Örnefni í Eyf., bls. 284). (Jón
Oddsson var bóndi á Klængs-
hóli II, 1832-1843).
Ingimar Óskarsson náttúru-
fræðingur segir athyglisverða
sögu frá æskuárum sínum á
Klængshóli, í bókinni „Úr fylgsn-
um fyrri alda“ (Rvík 1977).
Hann og félagi hans (Siddi),
sem var heldur baldinn strákur,
áttu leið hjá fossgili einu í
grennd við bæinn, þar sem
burnirót óx í breiðum o.fl.
blómjurtir. Tók Siddi upp á því
að skjóta niður burnirótartorf-
urnar með smásteinum og varð
nokkuð ágengt. Skömmu síðar
sofnuðu þeir báðir, og lét Siddi
illa í svefninum, enda sagði
hann að sig hefði dreymt risa
sem tugtaði hann óþyrmilega til
og smástráka sem skutu á hann
eldkúlum o.fi.
Segir Ingimar, að eftir þetta
hafi stráksi sýnt öllum jurta-
gróðri hina mestu tillitssemi, og
hvatt aðra til að gera slíkt hið
sama.
Álög á Gljúfurárkoti
og Krosshóli í Skíðadal
Gljúfurárkot nefnist eyðibýli
innantil i Skíðadal, í tungunni
milli Gljúfurár og Heiðinna-
mannaár. (Fór í eyði 1905).
í sögunni „Krosshólshlátur“,
sem til er í a.m.k. tveimur
gerðum í Þjóðsögum Ólafs
Davíðssonar I: 193-194 og Grímu
5: 165-166, er sagt frá trölli, er
bjó í helli uppi í fjallsöxlinni
fyrir ofan Gljúfurárkot (Heið-
innamannafjalli eða Litlafjalli),
og kallast í sögunum ýmist
Gljúfurárkotshellir eða Heið-
innamannahellir. Er sagt að
hann léti Krosshólsbónda fóðra
fyrir sig kvígu vetrarlangt og
hirti hana svo að vori, og rak þá
upp þann hlátur sem lengi er í
minnum hafður og kallast síðan
„krosshólshlátur“.
í þeirri gerð sögunnar sem
birt er 1 Þjóðsögum Ólafs, og
Þorsteinn Þorkelsson á Syðra-
Hvarfi hefur skráð, segir einnig
frá því, að tröllinu lenti saman
við Gljúfurárkotsbónda, er það
vildi grípa sér sauði frá honum.
Var tröllið þá gamalt orðið, og
telja menn að bóndi gengi að því
dauðu, en áður en það yrði, er
sagt að það mælti svo við
bónda:
„Ég hef verið fáskiptinn við
menn hér, og ekki reynt neitt
nema af tveimur, Krosshóls-
bónda og Gljúfurárkotsbónda.
Krosshólsbóndinn tók af mér
kvíguna, enda mun Krosshóls-
bóndinn sjaldan verða heylaus.
Þú ræðst aftur á mig með ófriði,
og mun sjaldan verða ófriðar-
laust í Gljúfurárkoti.“ „Ýmsum
mönnum þótti ummæli þessi
rætast allt fram á 19. öld“, bætir
söguritari við.
Gíslahaus á Hverhóli
Svo nefnist klöpp nokkur á svo-
nefndum Steinahjalla, sem er
beint upp af Gerðinu, skammt
fyrir sunnan bæinn. Er klöppin
grasi vaxin að ofan og fram á
brún.
„Hefur oft verið sprengt grjót
úr þessari klöpp til veggja-
hleðslu. Lagðist það orð á, að
þær hlöður sem byggðar voru úr
klappargrjóti þaðan, entust illa.
Duttu sumar inn, en þökin fuku
af öðrum, svo að mönnum þótti
ekki einleikið." (Jón. Óli Sæm.:
Örnefni í Eyf., bls. 290).
Óskar Júlíusson fyrrum bóndi
á Kóngsstöðum, kannast vel við
þetta, og segir að Sigfús Siglús-
son, er bjó á Krosshóli 1901-
1910, hafi m.a. fengið að kljúfa
grjót úr Gíslahaus og byggði úr
því hlöðu, sem þótti vönduð
(hlaðin af Vigfúsi á Þverá). Þó
vildi hrynja úr veggjunum, og
þakgrindin fauk oftar en einu
sinni af henni. (Skv. viðtali
8. 8. 1984).
Ofar í hlíðinni á þessum
slóðum er Grásteinn, sem talinn
var huldufólksbústaður, og
skammt frá honum er grasi
vaxinn blettur milli lyngmóa og
skriðugeira, sem er kallaður
Bletturinn; etv. vegna þess að
þar var talinn álagablettur (Jóh.
Óli Sæm.: Örnefni, bls. 290).
Álagablettur
á Kóngsstöðum
Á Kóngsstöðum í Skíðadal er
álagablettur framan í brekkunni
eða árbakkanum neðan við
gamla bæjarstæðið, þar sem
fjárhúsin standa núna. Bakkinn
er þarna allhár og vel grasgefinn,
hið besta slægjuland. Að sögn
Óskars Júlíussonar ersíðast bjó
þar, var bakkinn aldrei sleginn í
hans búskapartíð, en bóndinn
sem þar var á undan honum
(Stefán Árnason) mun hafa
slegið hann einu sinni. Minnti
Óskar að hann hefði orðið fyrir
skepnutjóni. (Skráð eftir sögn
Óskars í Ellih. Dalvíkur, 8.
ágúst 1984).
Álfhóll í Dæli, Skíðadal
I Dæli er sérkennilega hólótt
land, og eru þjóðtrúarsagnir
tengdar sumum hólunum, eink-
um svonefndum Álfhóli, en um
hann segir Margeir Jónsson í
Örnefnaskrá sinni:
„Álfhóll heitir hóll nokkur,
sem stendur neðarlega í túninu,
norðan við bæinn, en milli hans
og bæjar eru tveir aðrir hólar,
Fjóshóll og Langhóll. Álfhóll er
einkennilegur að lögun og ásýnd,
kringlulagaður og kúptur að
ofan. Sunnan í honum vottar
fyrir gömlu garðstæði, en norðan
við hann er sléttur bali, og í jaðri
hans lítil hóljrúfa. Þau álög eru
sögð fylgja Álfhóli, að ef kollur
hans sé sleginn, muni einn naut-
gripanna á bænum verða fyrir
alvarlegum sjúkdómi, og hefur
jafnan þótt til þess leiða, efslíkt
hefur verið gert. Er hóllinn því
alltaf ósleginn og lubbalegur
frh. á bls. 5
Heiðinnamannafjall og Gljúfurárgil. örin vísar á hellinn.
2 - NORÐURSI ÓÐ