Norðurslóð - 25.03.1986, Side 5

Dalvíkingum fækkar
.... v. -4**«**?®^ *

Alla 20. öldina hefur íbúum Dalvíkur fjölgað ár frá ári, stundum
meira, stundum minna, en alltaf hefur miðað nokkuð á leið. Það er
að segja þangað til 1984, þá snerist dæmið við og skráðum íbúum
fækkaði um 6. Meira hallaðist þó á síðastliðnu ári, því þá varð
fækkunin þrefalt meiri, samkvæmt bráðabirgðatölum að vísu. Hér
verður sýnt fróðleg tafla tekin úr manntali Dalvíkur 1. des. 1984 og
85.
aldur 1984 alls konur karlar alls 1985 konur karlar
0 - 6 185 85 100 168 84 86
7 - 14 212 102 110 206 100 106
15 30 17 13 24 8 16
16 - 18 79 31 48 72 34 38
19 - 66 731 356 378 745 354 389
67 og eldri 128 63 65 134 68 66
Samt. 1368 654 714 1349 648 701
Það er býsna margt. sem lesa
má út úr þessum fáu ogeinföldu
tölum. í fyrsta lagi fáum við
þarna enn eina staðfestinguna á
þeirri almennu meginreglu, að
það fæðast fleiri sveinbörn en
meybörn (hið viðurkennda hlut-
fall er 103: 100). Þetta kemur vel
fram á tölunum um 14 yngstu
árgangana. Undantekningin, 15
ára börnin 1984, er aðeins til að
sanna meginregluna.
í öðru lagi sést, aðfyrir 14-15
árum var hér „eðlileg“ viðkoma,
þ.e. ca. 25 barnsfæðingar á ári. I
fyrra munu hinsvegar hafa
fæðst 10 eða 11 börn á Dalvík,
bæ sem er nú fjórðungi fjöl-
mennari en hann var fyrir 15
árum síðan. Hvaða ályktun má
draga af þessari staðreynd?
í þriðja lagi birtist sú gamal-
kunna regla, að karlarnir fara
fyrr að týna tölunni heldur en
kvenþjóðin. Það sést á því að í
stóra hópnum, fólkinu á venju-
legum starfsaldri, eru hlutföllin
orðin mjög jöfn. Og- að lokum
sést, að í hópi hinna öldruðu eru
konurnar orðnar jafnmargar
eða fleiri. Allt er þetta í
samræmi við meginreglur og
ekkert sérstakt fyrir Dalvík.
Hitt er athyglisverðara og
hlýtur að valda áhyggjum, að
íbúunum skuli fara fækkandi
mitt í allri atvinnunni og vel-
meguninni, sem þrátt fyrir allt
ríkir í hinum svarfdælska höfuð-
stað. Það er auðvitað ekki við
því að búast, að Dalvíkingum
haldi áfram að fjölga jafnört og
var fyrstu 10 ár kaupstaðarins.
Þá fjölgaði þeim um 22% á
meðan íbúum landsins alls
fjölgaði aðeins 11%. Og sjálf-
sagt þarf ekki að vænta þess að
Dalvík verði 2000 manna bær á
þessari öld, eins og leit út fyrst
Blíðuvetur ís og hjarn
Mikil er blessuð veðurblíðan um
þessar mundir hér á norður-
slóð. Það er sama, hvað á gengur
annarstaðar í heiminum, jafn-
vel náttúruhamfarir á höfuð-
borgarsvæðinu með tilheyrandi
stórvandræðum til sjós og lands,
alltaf helst blíðan hér svo bera
má logandi kerti milli bæja
flesta daga á góu og þorra.
Það er til merkis um veður-
farið, að úrkoman á Tjörn í
febrúar, þessum kaldranaleg-
asta og oft úrkomusamasta
mánuði ársins var 0,6 mm
þ.e.a.s. það komu fáein snjó-
korn úr loftinu 2. og 4. dag
mánaðarins. Síðan ekki eitt
einasta snjókorn eða regndropi
fyrr en síðasta dag mánaðarins,
þann 28. Þá rigndi nokkrum
millimetrum, en sú úrkoma
færist ekki til bókar fyrr en 1.
mars.
Aðeins einu sinni á 15 árum
hefur verið þurrari mánuður
hér. Það var maímánuður fyrir
8-10 árum síðan. Þá mældist
engin úrkoma á Tjörn allan
þann mánuð.
Kalhætta
„Ekki má yfir öllu hlakka“ segir
skáldið. Fyrr í vetur gerði
reyndar talsverðan snjó, eins og
menn rekur minni til. Sá snjór
hefur síðan breyst í skarpahjarn
og klakabrynju, sem liggur hér á
öllu láglendi. Ef þessi brynja
liggur á landinu fram eftir öllum
vetri er nærri handvíst, að
afleiðingin verður stórfellt kal í
túnum hér um slóðir.
En ekki er rétt að vera með
miklar hrakspár. Enn kunna
kraftaverk að geta gerst. Við
bíðum og vonum.
Talandi um hjarnið er gaman
að láta þess getið og koma því á
þrykk, að svo harður var
snjórinn, að menn gátu ekið
bílum sínum og dráttarvélum
hvert sem fara vildi lengst af á
þorranum og jafnvel ennþá.
Þannig bauð Hermann bóndi á
Klængshóli fólki sínu í skemmti-
ferð á heimilisbílnum fram fyrir
Stafn í Skíðadal og munu
bifreiðar varla hafa ekið þar
fyrr.
„Aldrei má maður
segja neitt“
Varla höfðu þessi orð verið fest á
blað þegar veður breyttist og
hann byrjaði að snjóa. Og nú,
24. mars, þegar blaðið kemur á
þrykk, er komið þæfingsfærð hér
í sveitinni og á Akureyrarleið.
Ekki má maður kvarta mikið
undan því eftir allt meðlætið. En
merkilegt er það, hvað lítið má
segja svo veðurguðinn þykkjist
ekki við og þykist þurfa að sýna,
hver það er, sem ræður.
um skeið, fyrst þessi þjóð er
hætt að vilja eiga börn.
Hinsvegar er það eitthvað
meira en lítið undarlegt, ef
bærinn getur ekki haldið hlut
sínum. Kannske snýst myndin
aftur við á þessu ári. Það ganga
sögur af mörgum framsettum
konum.
Litli bróðir -
Svarfaðardalshreppur
Lítum aðeins á seitina til
samanburðar. Þar voru íbúar 1.
des. 1985 278. Karlar voru 140,
en konur 138 og er næsta
óvenjulegt, að sveitahreppi
haldist svona vel á kvenfólkinu.
Það stafar reyndar sumparts af
því, að í barna- og unglinga-
hópunum, upp í 15 ára aldur,
eru stúlkurnar miklu íleiri en
drengirnir, gagnstætt megin-
reglunni.
Annars er ekki margar álykt-
anir að draga af tölunum. Það
hefur ekki orðið verulegur brott-
ílutningur úr sveitinni, fáar fjöl-
skyldur flutt burtu á undan-
förnum árum og þá aðrar flust
inn á móti. Aftur á móti óttast
sumir, að nú kunni að síga á
ógæfuhliðina í þessu efni vegna
alkunnra og mikið umræddra
framleiðslutakmarkana í land-
búnaði.
Ekki vill Norðurslóð taka
undir neinar hrakspár í þá veru.
Menn skyldu vera bjartsýnir, en
æðrast heldur ekki, þótt svo
kunni að fara, að ein eða önnur
jörð falli úr byggð í bráðina.
I byrjun þorra opnaði Petrína Óskarsdóttir hárgreiðslustofu
að Dalbraut 6 á Dalvík. Sagt er, að Dalvíkingar af báðum
kynjum hafi lagast mikið til höfuðsins eftir að stofan tók til
starfa. Á myndinni sést Vignir Hallgrímsson í klössun.
Álfhóll í Dœli.
Álagastaðir
ásýndum." (Gríma hin nýja, I,
bls. 24).
Síðan þetta var ritað hefur
bærinn líklega verið færður, því
Álfhóllinn er nú örskammt fyrir
utan hann, og rétt fyrir neðan
veginn, sem liggur í gegnum
túnið, sem nú hefur verið
stækkað niður á árbakkann.
Ekki hefur neitt verið hróflað
við hólnum, og enn fær kollur
hans að vera ósleginn hvert
sumar, þótt slegið sé umhverfis
hann og balinn og hólþúfan
norðan við, enda gilda álögin
aðeins um kollinnsemfyrrsegir.
Snemma á búskaparárum
mínum í Dæli bar svo við eitt
sinn, að kaupamenn mínir, sem
þá voru tveir, slógu Álfhólinn.
Ég var ekki heima, og mér hafði
láðst að vara þá við þessu, því að
álög hvíla á hólnum, og varðar
það tjóni á skepnum bónda, ef
út af er brugðið Morguninn
eftir var ein kýrin mín fárveik,
hausinn á henni bólginn og hálf-
sokkin augun. Hafðist kýrin
ekki á fætur fyrr en seint um
kvöldið og ekki batnaði henni til
fulls fyrr en eftir nokkra daga.
Annar kaupamaðurinn var
Halldór Kr. Jónsson, síðar
dýralæknir. Nefndi hann sjúk-
dóminn Álfabruna. Eftir þetta
frh. af bls. 2
var hóllinn aldrei sleginn og
farið að öllu varlega kringum
hann.
Súlna:
Gunnar, sonur Rögnvaldar,
sem nú (1984) er bóndi í Dæli,
kannaðist vel við þennan atburð,
en minnti að kýrin hefði fót-
brotnað. Hann er ekki í vafa um
gildi álaganna á hólnum, og
segist aldrei hafa brotið sláttu-
bannið.
(Heitið „álfabruni" er annars
haft um ýmiss konar útbrot og
bólgur sem skyndilega koma á
skepnur, án þess að menn skilji
orsök þess. Sjá Dýralækninga-
bók Magnúsar Einarssonar
Rvík 19 bls. o.fl. heim-
ildir).
Álagablettur í Koti
(Svarfaðardal fram)
Kot er nú fremsti (innsti) byggði
bærinn í Svarfaðardal að sunnan-
verðu, og er þaðan hin alkunna
leið yfir Heljardalsheiði til Skaga-
fjarðar. í Koti er vitað um þrjá
álagastaði, að sögn Jónasar
Þorleifssonar bónda þar, sem
nýlega er látinn, 84 ára.
Víðivallalág nefnist grösug og
dálítið mýrlend lág í mynni
Vatnsdals, utan og ofan við
Vatnsdalshólana, sem liggja
þarna þvert yfir dalinn, og stífla
upp Skeiðsvatn. Þótti gott engi í
láginni, en því fylgja þau álög að
Kotsbóndi má ekki slá það
sjálfur, en hins vegar má hann
lána það öðrum til heyskapar.
Er hér ekki kunnugt um slík
ákvæði annarstaðar.
(Samkvæmt Svarfdæla^ sögu
fæddust þeir tvíburar, Ólafur
völubrjótur og Þorleifur jarla-
skáld, bræður Yngvildar fögur-
kinnar þarna í Vatnsdalshólun-
um, nánar tiltekið í Víðihólum).
Mjaðurtarstóðið. Rétt við
Kotsbæinn (núverandi) er lítill
ferkantaður blettur eða reitur,
þéttvaxinn af mjaðurt, og virðist
vera umluktur slitróttum torf-
garði. Til eru óljós munnmæli,
um að þar hafi systkini verið
grafin endur fyrir löngu.
Reiturinn er álagablettur og
má hvorki slá hann né taka
hnausa úr honum, með mjaðurt-
inni, en á það hefur nokkuð
verið sótt, því að mjaðurt vex
hvergi villt annarsstaðar í daln-
um eða í útsveitum Eyjafjarðar.
Nefndi Jónas dæmi þess að fyrir
það hefndist.
Geta má þess til gamans, að
Ingimar Óskarsson grasafræð-
ingur getur þessa mjaðurtarstóðs
í ritgerð sinni um háplöntuflóru
Svarfaðardals (Botanisk Tids-
skrift 44 (2): 177), og segir hana
hafa vaxið þar a.m.k. síðan í
byrjun 19. aldar, og verði hún
óvenju há og vöxtugleg þarna,
eða allt að 140 sm, en það sé
mun meiri hæð en getið sé
annarstaðar, bæði hérlendis og
erlendis.
Rokbletturinn. Innan við túnið
í Koti er afmarkaður túnblettur,
þar sem áður var engi frá eyði-
býlinu Vífilsstöðum. Þykir það
ekki bregðast að rok skelli á,
þegar þessi túnblettur er sleg-
inn, og segist Jónas hafa marg-
reynt það.
(Ritað eftir þeim hjónum
Jónasi Þorleifssyni og Guðrúnu
Magnúsdóttur í Koti, 8. ágúst
1984).
NORÐURSl ÓÐ - 5