Kvennaframboðið - 01.03.1982, Síða 7

MARS 1982
SIÐA 7
Hvaö meö þann félagsskap sem
konur hafa tekiö þátt I, nota þær
aörar aöferðir innan þeirra eöa er
innihaldið frábrugöiö félögum
karla?
E.: „Þaö er ekki óeölilegt aö
konur hafi áhuga á öörum málum
þar sem þær hafa aöra reynslu,
en karlmenn. Þær hafa hingaö til
hugsaö um börn, gamalt fólk og
sjúklinga. En auövitað er það
nauðsynlegt aö þær hugsi um
aðra málaflokka.”
G.: „Hafa konur ekki veriö of
auðsveipar við að láta ýta sér úti
þessa málaflokka sem eru heldur
hvimleiðir i augum margra
karla, vegna þess að þeir kosta
peninga og eru óarðbærir”.
E.: „Ef þær hefðu ekki sinnt
þessum málum þ& sætu þau á
hakanum”.
M.: „Konur eru nú á timum
farnar i auknum mæli að sækja
inn á hefðbundin sviö karla. Kyn-
hlutverkin eru ekki eins fast-
skorðuð og þau voru, þótt það taki
langan tima að breyta þeim. En
við megum passa okkur á þvi að
kenna karlmönnum einum um.
Hvaö olli þessum hugarfars-
breytingum ?
M.: „Þær eru fyrst og fremst
afleiðing breyttra atvinnuhátta,
breytinga sem úrelda hefðbundna
hlutverkaskiptingu kynjanna og
þar með þau viðhorf sem þeim
tengjast. Það er þvi engin til-
viljun að kvenfrelsisbarátta hefst
hér á Islandi upp úr siðustu alda-
mótum.
E.: „Það er alveg rfett og
viðtækari reynsla og menntun
kvenna hefur vissulega breytt
miklu.”
Hvaö er ávinningur siðustu
áratuga i jafnréttisátt?
E.: „Það kemst ekki skriða á
málin fyrr en um 1970 þegar kon-
urnar ruddust fram eftir áratuga
uppsöfnun biturra vonbrigða. Sið-
astliðin 10 ár hefur loksins eitt-
hvað gerst og það sem mestu máli
skiptir, — i meðvitund kvennanna
sjálfra.
G.: „Hluta kvenna”.
M.: „Ef til vill mest þeirra
kvenna sem hafa góða stöðu og
góða menntun, en þær eru þvi
miður allt of fáar.”
G.: „Formgerð löggjafarinnar
er svosem i lagi, en inntak hennar
virkar þvi miður ekki i reynd.
Mér finnst sáralitill munur á
jafnréttinu frá þvi að ég fór að
vinna úti ’57. Þær konur sem ég
þekki, fara að vinna úti um
ákveðinn tima, með það að tak-
marki að koma sér upp húsnæði
t.d., en slðan fara þær heim aftur.
Við þorum ekki að lita á úti-
vinnuna sem hluta af ævi okkar.”
Væri þá ekki gaman aö ræða
fyrirvinnuhlutverkið aöeins?
M.: „Sjálfsimynd karlmanna
hefur held ég litið breyst. Þeir lita
ennþá á sig sem aðalframfær-
endur heimilanna, þótt þeir séu
margir hverjir farnir að hjálpa til
við uppvaskið, a.m.k. þegar vel
liggur á þeim.”
E.: „Ég held að viðhorf karl-
manna og þar með staða þeirra
hafi töluvert breyst vegna þess að
hræringar á borð við þær sem
konur hafa gengið I gegnum
snertir þá auðvitað lika og kallar
á viðbrögð og breytta reynslu t.d.
sinna karlmenn barnauppeldi
mun meira nú en áður. Konurnar
bera hins vegar enn hita og þunga
af heimilishaldinu.”
G.: „Og meö endanlega ábyrgð
á heimilinu.”
E.: „Þær velja sér enn störf og
menntun með tilliti til þess að
þurfa jafnframt að bera ábyrgð á
umönnun heimilis, en það gera
karlmenn ekki á sama hátt.”
G.: „Við höfum látið hlunnfara
okkur. Við leitum út á vinnu-
markaðinn og öflum okkur
menntunar, en sitjum enn uppi
með alla sömu ábyrgðina og for-
mæður okkar höfðu.”
M.: „Þarna held ég að við
verðum að lita á hlut hins opin-
bera. Það hefur ekki aðlagað
þjónustu sina að breyttu þjóö-
félagi, þar sem meiri hluti
kvenna tekur þátt i atvinnulifinu.
Kröfur um næg barnaheimili,
skóladagheimili, mötuneyti I
skólum og æskulýðsmiðstöðvar
eru smámunir miðað við þá sóun
sem viðgengst i efnahagskerfinu.
Þannig hefur úr lánasjóðum
þjóðarinnar verið keyptur fiski-
skipastóll sem er þriðjungi of
stór, við töpuðum 11 milljónum
dollara á raforkusölu til Álversins
1981, greiðum 160 milljónir með
lambaketi oni útlendinga árið
1982, höldum úti 900 heildsölum i
landinu og svona mætti lengi
telja. Við verðum að skoða þessi
mál i samfélagslegu samhengi og
sjá hvernig hlutunum er raðað i
forgangsröð.”
G.: „Samfélagið ýtir allri
ábyrgð til einstaklinga og fjöl-
skyldna. Við gerum öll vandamál
að einkamálum, vandamál sem
eru raunverulega samfélags-
vandamál.”
E.: „Ég get tekið undir þetta.
Það hefur vantað stefnu hjá
stjórnvöldum sem tekur afger-
andi mið að þörfum fjölskýldna,
uppeldismálum og ýmsum mann-
lifsþáttum þegar ákvarðanir eru
teknar um t.d. atvinnumál, skipu-
lag bæja og útivistarsvæða,
vinnutima o.s.frv. Þó hefur orðið
vart áhuga á þessum málum hjá
stjórnmálaflokkunum á siðustu
árum, fyrst og fremst fyrir til-
stilli kvennanna. En þessu þarf að
fylgja fast eftir.”
G.: „Hvaða stefnu viljum við
móta? Viljum við færa uppeldið
inn á stofnanir? Til hvers er þá
fjölskyldan? Er heimili bara
staður þar sem fjölskyldan
borðar saman einu sinni á dag og
sefur undir sama þaki? Eða er
fjölskyldan kannski orðin úrelt?
Við styrkjum ekki fjölskylduna
með þvi að uppeldið hverfi til
opinberra aðila. Og það er hart að
á timum tæknivæðingar sé ekki
hægt að þoka til vinnutimanum
eða borga mannsæmandi laun.”
E.: „Við þurfum að stefna að
þvi að hver einstklingur hafi sem
mesta möguleika og geti hagað
lifi sinu eftir eigin óskum burtséð
frá hvers kyns fólk er, fatlaö,
ungt eða gamalt. Börnin og ung-
lingarnir þurfa náin tengsl við
einhverja, helst báða foreldra ef
mögulegt er og ég held að við
þurfum slika einingu sem fjöl-
skyldan er, áfram.”
M.: „Ég er sammála þvi að
sambýli og náin tengsl tveggja
einstaklinga eða fleiri virðast
langflestu fólki nauðsyn. En við
verðum að skoða slik sambýli i
tengslum við þjóðfélagið fyrir
utan. Þannig tel ég að skynsam-
leg og réttlát skipulagning þjóð-
félagsins sé forsenda farsæls
einkalifs. Mitt framlag til þess er
að starfa I Alþýðubandalaginu.”
G.: „Ég var einu sinni flokks-
bundin I tvö ár. Það kerfi hentaði
mér ekki, sem segir kannski
meira um mig en flokkinn. Flokk-
arnir hvaða nöfnum sem þeir
nefnast, setja fram ákveðna
stefnu sem þeir eru siðan tilbúnir
til að stroka út og ganga á án þess
að blikná. Kjarabarátta einkenn-
ist af þvi hverjir sitja i forystu
verkalýðs- og launþega sam-
tökum hverju sinni, þ.e. I hvaða
flokkum þeir eru, en ekki af raun-
verulegum hagsmunum launþeg-
anna. Það eru litlir möguleikar á
þvi að vera á annari skoðun en
flokksforystan.”
E.: „Þegar unnið er að góðum
málum stefnir maöur að þvi að
vinna að þeim fyrir alla. Að allir
geti t.d. notið menntunar og góðs
umhverfis og átt sin tækifæri.
Spurningin er hvernigvið vinnum
aö þessum málum, en á þeim
punkti skiptum við okkur upp i
stjórnmálaflokka.”
Hvernig eigum við að berjast
og á hvaða vigstöðvum?
E.: „Við sitjum uppi með
gömul viðhorf sem erfitt er að
uppræta. Ég held að það sé kostur
að hlutirnir gerist ekki of hratt.
Jafnrétti kynjanna er vissulega
flókið mál. Við erum reiðar og
óþolinmóðar, — þaö eigum við
lika að vera, annars breytist
ekkert t.d. I átt til fjárhagslegs
sjálfstæðis sem skiptir miklu
máli. En við viljum lika lifa og
vera hamingjusamar, aö karl-
arnir okkar lifi og séu hamingju-
samiren þáerumleiðkrafistviss
æðruleysis og aðlögunar.
M.: „Það er mikilvægt að gera
sér grein fyrir að hvaða marki
maöur vill stefna og leita sér
samherja út frá þvi.”
Höfum við þá bara flokkana?
M.: „Nei, nei við höfum ótal
„Félagsstaða er
almenn skýring
á virkni fólks
i stjórnmála-
flokkum”
„Konur verða
fyrir meiri
gagnrýni
en karlmenn”
•
„Hver og ein
þarf að svara
til saka fyrir
allt kvenkynið
i heild”
„Hugarfars-
hreytingar fyrst
og fremst
afleiðing
breyttra
atvinnuhátta”
„Við þorum ekki
að lita á
útivinnuna
sem hluta af
ævi okkar”
•
„Er fjölskyldan
orðin úrelt? ”
•
„Við viljum lika
lifa og
vera hamingju-
samar”
samtök sem vinna aö breytingum
á samfélaginu. Og ef maöur
finnur ekki réttu samtökin, þá
bara stofnar maður þau eins og
þið i Kvennaframboðinu hafið
gert. Aðalatriðið er að fólk reyni
að vera gerendur sögunnar, ekki
þolendur. Ég held að þaö sé rétt
hjá Kvennaframboðskonum að
mörg mál sem brenna á konum
séu ekki forgangs mál hjá stjórn-
málaflokkunum, e.t.v. sökum
þess að konur sjálfar vinna svo
litið I flokkunum. Þeir sem málin
varða þurfa sjálfir aö berjast
fyrý>þeim, og þeir vita best hvar
skðinn kreppir aö.”
E.: „Það er mjög skiljanlegt að
Kvennaframboð hafi komið fram,
þvi flokkarnir hafa staðið sig illa I
þeim málaflokkum sem konur
hafa almennt áhuga fyrir og eins
hefur barátta kvenna til áhrifa
innan flokkanna ekki borið þann
árangur sem vonast hefur veriö
eftir á siðustu árum. Ógnunin
sem Kvennaframboðið skapaði
hefur breytt miklu hjá öllum
pólitisku flokkunum. Nú skiptir
það verulegu máli að hafa konur i
áhrifastöðum á listunum i þvi
skyni að ná i kjósendur. Flokk-
arnir eru gamalgrónar valda-
stofnanir og innan vébanda
þeirra má hafa veruleg áhrif á
gang mála i þjóðfélaginu. Ég velti
t.d. fyrir mér kvennaframboðinu
sem valkosti en komst að þeirri
niðurstööu að á lista Sjálfstæðis-
flokksins gæti ég unnið aö minum
áhugasviðum út frá reynsluheimi
kvenna, og um leið átt samstöðu
með fólki um ýmis önnur mál,
sem mér finnst skipta miklu fyrir
alla. Það er t.d. ekki siður hags-
munamál fyrir konur en karla aö
verðmætasköpun eigi sér stað I
landinu og að atvinnutækjum sé
dreift á hendur margra til þess að
skapa aðhald og samkeppni, bæði
i vöruframboði og aðstöðu á
vinnustöðum. Mér finnst auk þess
nauðsynlegt að vinna með karl-
mönnum og að þau mál sem við
konur berum fyrir brjósti ein-
angrist ekki heldur séu samofin
öllum öðrum þáttum.
M.: Ég vil nú ekki tala um
árangur ennþá, þaö er ekki nóg að
hafa konur á listum. 1 Alþýðu-
bandalaginu hefur hlutur kvenna
á listum og I valdastofnunum
flokksins undanfarið veriö ail-
góður.samt er eins og það skili sér
ekki nógu vel inn I málefna-
áherslu hans, og þar vil ég kenna
okkur konunum sjálfum um. Við
höfum ekki unniö nógu markvisst
eöa samhent, en þvi er hægt að
breyta. Ég tala nú ekki um, ef við
fengjum ykkur Kvennaframboðs-
konur I lið með okkur innan
flokksins.”
G.: „Mér finnst uppröðunin á
framboöslistana oft bera keim af
þvi að ákveðnir aðilar svo sem
konur eru settir á þá til þess að
punta upp á.”
M.: „Þaö er þá alveg eins
okkur að kenna, ef hægt er að
hafa okkur bara upp á punt.”
G.: „Já, það hlýtur að vera ein-
hver skýring á þvi.”
E.: „Flokkarnir eru samansafn
þeirra, sem að þeim standa og sú
stefna sem tekin er hverju sinni
ákvarðast að miklu leyti af þeim
starfa innan þeirra. Séu konur
ekki virkir þátttakendur er litil
von á breytingum þeim til
handa.”
G.: „Flokkarnir eru nú meira
en það, þeir eru eitt sterkasta
valdatæki i þjóðfélaginu. Þá
komum við aftur aö þvi sem við
vorum að tala um i upphafi, hvað
kjósandinn er viðsfjarri I ákvarö-
anatöku. Ég er ef til vill óþolin-
móð. Mér finnst skrefin I átt aö
jafnrétti stutt og jafnvel vera
stigin aftur á bak. Ég gekk i
kvennaframboð viö stofnun þess,
þvi mér fannst það vettvangur,
sem höfðaði til breiðs hóps. Hver
og einn sem nennir og vill getur
látið I sér heyra og jafnvel haft
áhrif. Þaö tel ég vera ástæðuna
fyrir þvi, að kvennaframboðiö er
komið þetta langt, miöað við það
hversu stutt er siðan það var
stofnað. Ég get sagt ykkur það að
90% af öllum félögunum eru
virkir. Kvennaframboðiö hefur
þegar haft áhrif inn I flokkana
með þvl einu að vera til.”
M.: „Ég vil bara hér undir-
strika það sem ég sagði áöan um
að fólk ætti aö vera gerendur, en
ekki þolendur sögunnar og út frá
þvi er ekki nema gott eitt að segja
um kvennaframboö, ég er hins-
vegar ósammála þvi mati, aö
engu verði þokað innan þeirra
flokka sem fyrir eru. Við eigum
hinsvegar eftir að sjá hvort auk-
inn hlutur kvenna i borgarstjórn
skili sér I breyttri pólitik.”
E.: „Kvennaframboðiö hefur
gert verulegt gagn, þess sjást nú
þegar merki. Ef til vill má varpa
fram þeirri spurningu, hvort
mestum árangri þess sé þegar
náð. Það skiptir miklu máli að
konur séu margar I áhrifasætum i
stjórnmálum og opinberu lifi, þvi
reynsla þeirra og áhugasvið hefur
alveg vantað inn i stjömmálaum-
ræðuna og ákvarðanatöku á öll-
um sviðum þjöðlifsins.