Morgunblaðið - 19.07.2017, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 2017
Rigning Stundum er lífið regndropi á leið niður vota rúðu eins og skáldið Matthías Johannessen orti í Ljóðum á netöld. Og stundum er rigningin góð eins og haft er fyrir satt í þekktum söngtexta.
RAX
Takmörkuð ríkisaf-
skipti, lágir skattar
og frelsi einstaklings-
ins. Fyrir þessu hefur
Sjálfstæðisflokkurinn
alltaf barist og ofið
saman við fjárhags-
legt sjálfstæði ein-
staklinganna og öfl-
ugt velferðarkerfi.
Ekki síst þess vegna
geta þingmenn og
ráðherrar Sjálfstæðisflokksins
ekki lagst á sveif með þeim sem
boða hækkun skatta, aukin rík-
isafskipti eða skert athafnafrelsi.
Ég hef alla tíð litið svo á að fáar
skyldur stjórnmálamanna séu
mikilvægari en að stuðla að fjár-
hagslegu sjálfstæði einstaklinga
og fjölskyldna – að gera sem flest-
um kleift að verða eignamenn.
Fjárhagslegt sjálfstæði ein-
staklinga er einn hornsteina borg-
aralegs samfélags. Það er í anda
Sjálfstæðisflokksins að stuðla að
eignamyndun almennings og þátt-
töku í atvinnulífinu. Þess vegna er
það ljúf skylda að styðja hug-
myndir sem miða að því að auð-
velda almenningi að taka með
beinum hætti þátt í atvinnulífinu
með kaupum á hlutabréfum.
Umbótaverkefni
Magnús Harðarson, for-
stöðumaður viðskiptasviðs Nasdaq
Iceland, skrifaði fyrir nokkru
grein í Vísbendingu þar sem hann
færði rök fyrir nauðsyn þess að
byggja undir hlutabréfamarkaðinn
og auka þátttöku almennings með
skattalegum hvötum. Benti hann á
dæmi frá Svíþjóð þar sem hvatt er
til fjárfestinga almennings í hluta-
bréfum og sjóðum með svoköll-
uðum fjárfestingar-
sparnaðarreikningum.
Reikningarnir fá sér-
staka skattalega með-
ferð. Í samtali við
Morgunblaðið í liðinni
viku sagði Magnús að
þátttaka almennings
á hlutabréfamarkaði
væri „mjög mikilvæg
til að stuðla að góðri
sambúð atvinnulífs og
almennings“. Og það
er kórrétt sem hann
sagði:
„Aukin þátttaka [al-
mennings] er eitt af þeim umbóta-
verkefnum sem blasa við okkur.“
Nálgun Magnúsar minnir óneit-
anlega á baráttu Eyjólfs Konráðs
Jónssonar, ritstjóra og alþing-
ismanns.
Samtök atvinnulífsins hafa tekið
undir hugmyndir Magnúsar
Harðarsonar en því miður bendir
margt til þess að venjulegt launa-
fólk horfi neikvætt til hlutabréfa-
viðskipta. Beinn eignarhlutur ein-
staklinga í skráðum hlutabréfum
er aðeins um 4%.
Andsvar við auðsöfnun
Á komandi ári er hálf öld frá
því að Eyjólfur Konráð Jónsson –
Eykon – gaf úr bókina Alþýða og
athafnalíf, en ég hef áður gert
bókina að umtalsefni í Morgun-
blaðsgreinum. Eykon var sann-
færður um að almenningshluta-
félög og bein þátttaka launafólks í
atvinnulífinu væri andsvar við
auðsöfnun fárra. Með öðrum orð-
um: Hann taldi það stuðla að
meiri jöfnuði að byggja upp öflug
hlutafélög með dreifðu eign-
arhaldi:
„En mergurinn málsins er sá,
að íslenzka þjóðin vill ekki, að
örfáir auðmenn ráði yfir öllum
hennar atvinnurekstri. Auðjöfnun
er hér meiri en annars staðar, og
þess vegna geta ekki fáir menn
komið á fót öflugustu atvinnufyr-
irtækjunum, en hins vegar er fjár-
magn til í höndum fjöldans. Ef
það er virkjað með sameiginlegu
átaki í atvinnurekstri, má lyfta
Grettistaki.“
Eykon taldi nauðsynlegt að sem
mestur hluti þjóðarauðsins dreifð-
ist meðal sem allra flestra borg-
ara landsins, en „safnist hvorki
saman á hendur fárra einstaklinga
né heldur ríkis eða opinberra að-
ila“. Hann var alla tíð trúr sann-
færingu sinni, jafnt sem ritstjóri
og síðar alþingismaður. Í huga
Eyjólfs Konráðs var mikilvægt að
valdið „sem fylgir yfirráðum yfir
fjármagni, dreifist sem mest með-
al landsmanna allra“.
Í umræðum í efri deild Alþingis
um ný lög um hlutafélög árið 1987
sagði Eykon meðal annars:
„Hér höfum við engin öflug al-
menningshlutafélög en það er
grundvallaratriði fyrir velmegun
og framförum í þjóðfélaginu og
réttlæti og réttri eignaskiptingu
að fjármagn dreifist meira á með-
al landsmanna allra og að sem
flestir geti orðið þátttakendur í
meiri háttar félögum, þeir sem þá
ekki reka sín eigin minni félög. Og
auðvitað eiga líka landsmenn allir
að eiga svo og svo mikið af
skuldabréfum, skuldabréfum sem
t.d. ríkið gefur út og jafnvel auðug
bæjarfélög eins og t.d. okkar ríka
borg. Fólkið á auðvitað að geta
aðstoðað við opinbera uppbygg-
ingu með öðrum hætti en þeim að
vera svipt alltaf eignarráðum á
fjármununum. Þeir koma að sama
gagni þótt þeir séu lánaðir til rík-
isvaldsins eða bæjarfélaga eins og
tíðast er erlendis. Þar fjármagna
opinberir aðilar ákveðnar fram-
kvæmdir, ekki með því að svipta
fólk eignarráðum með ofur-
þungum sköttum, heldur með því
að leyfa mönnum að halda eign-
arráðunum eða að þessar stofn-
anir borgaranna sjálfra fái ákveð-
in yfirráð yfir peningunum á
meðan þeirra er þörf og gefi þó
ávísanir á þann gífurlega auð sem
er auðvitað á opinberum höndum,
bæði hér á landi og annars stað-
ar.“
Þessi orð þurfum við þingmenn
Sjálfstæðisflokksins að hafa í
huga.
Skattaafsláttur virkaði
Árið 1984 var einstaklingum
heimilað að draga kaup á hluta-
bréfum upp að vissu hámarki frá
tekjuskattsstofni. Hlutabréfakaup
urðu álitlegur kostur fyrir al-
menning. Heimildin gilti aðeins
um hlutabréf í fyrirtækjum sem
uppfylltu ákveðnar kröfur, m.a.
um hlutafé, fjölda hluthafa og að
engar hömlur væru á viðskiptum
með bréfin. Þá var hlutafélög-
unum gert skylt að tryggja að
ársreikningar væru öllum að-
gengilegir.
Það tók Íslendinga nokkur ár að
nýta sér hlutabréfaafsláttinn en
hægt og bítandi fjölgaði þeim sem
keyptu hlutabréf. Í árslok 1987
var fjöldi hlutabréfaeigenda (ein-
staklinga og/eða hjóna) rétt rúm-
lega 21 þúsund. Næstu árin fjölg-
aði þeim verulega og í lok árs
2002 áttu nær 53 þúsund fjöl-
skyldur hlutabréf samkvæmt
skattframtölum. Þá áttu tæplega
87 þúsund fasteign. Hlutabréfa-
eigendur voru því um 60% af þeim
fjölda sem átti fasteign. Þetta
sama ár nutu yfir 38 þúsund fjöl-
skyldur arðgreiðslna af hlutabréf-
um.
Í takt við grunntón
Það er í takt við grunntón í
stefnu Sjálfstæðisflokksins að
beita sér fyrir því að innleiða að
nýju skattalega hvata til hluta-
bréfakaupa. Hin einfalda leið er
að veita heimild til að draga frá
tekjuskattsstofni ákveðna fjárhæð
vegna hlutabréfakaupa líkt og áð-
ur, eða innleiða svipaða reglu og
gildir í Svíþjóð.
Það væri við hæfi að slíkur af-
sláttur tæki gildi á komandi ári
þegar hálf öld er frá því að Eyj-
ólfur Konráð Jónsson kynnti hug-
myndir sínar í áðurnefndri bók.
Hlutabréfaafsláttur og almenn-
ingsvæðing bankakerfisins er í
anda Eykons. Ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokks, Viðreisnar og
Bjartrar framtíðar hefur gefið
fyrirheit um almenningsvæð-
inguna. Við sjálfstæðismenn gáf-
um kjósendum loforð um að lands-
menn eignist beinan hlut í
bönkunum. Með almenningsvæð-
ingu eykst aðhald að fjármálakerf-
inu, tortryggni minnkar, hluta-
bréfamarkaður styrkist og
eignastaða heimilanna styrkist
enn frekar. Hið sama á við um
aukna þátttöku launafólks í at-
vinnulífinu.
Almenningsvæðing og hluta-
bréfaafsláttur eru leið til aukinnar
valddreifingar, líkt og Eykon
barðist fyrir og um leið eykst
jöfnuður þegar tugþúsundir Ís-
lendinga verða eignamenn.
Eftir Óla Björn
Kárason » Það er ljúf skylda að
styðja hugmyndir
sem miða að því að auð-
velda almenningi að
taka með beinum hætti
þátt í atvinnulífinu með
kaupum á hlutabréfum.
Óli Björn Kárason
Höfundur er þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins.
Umbótaverkefni, skattar og fyrirheit Sjálfstæðisflokksins