Fréttatíminn - 24.03.2017, Blaðsíða 10

10 | FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 24. MARS 2017
Mismunun innan kerfisins
Þetta tvöfalda kerfi gerir það að
verkum að fólk sem er tryggt í al-
mannatryggingakerfinu og fólk
sem er með tryggingu hjá einka-
fyrirtækjum þarf kannski að sækja
sér heilbrigðisþjónustu hjá sama
aðilanum, einkareknum heilbrigð-
isfyrirtækjum sem eru fjármögn-
uð af opinberum aðilum í Svíþjóð.
Þessi einkareknu fyrirtæki geti
valið að taka þá sem eru með heil-
brigðistryggingu hjá einkafyrir-
tækjum fram yfir þá sem eru með
heilbrigðistryggingu hjá opinber-
um aðilum í biðröðinni eftir að-
gerðum hjá fyrirtækjunum. Einn
hvati fyrir einkareknu heilbrigðis-
fyrirtækin til að velja viðskiptavini
sem eru sjúkratryggðir hjá einka-
fyrirtækjum fram yfir þá sem eru
með opinbera tryggingu er að fyr-
irtæki þeirra fá hærri greiðslur
fyrir að þjónusta þá sem eru með
tryggingu hjá einkafyrirtækjum.
Ástæðan er sú að þeir sem eru
með heilbrigðistryggingu frá
einkafyrirtæki er mörgum hverj-
um tryggð heilbrigðisþjónusta
innan 20 daga frá því beðið er
um hana á meðan engin slík tíma-
mörk gilda fyrir þá sem eru sjúkra-
tryggðir í gegnum opinbera kerf-
ið í Svíþjóð. Einstaklingur sem er
sjúkratryggður hjá einkafyrirtæki
getur því fengið heilbrigðisþjón-
ustu á innan við 20 dögum hjá
einkareknu lækningafyrirtæki sem
öðrum þræði, og kannski að mestu
leyti, er fjármagnað með opinberu
fé í gegnum sjúkratryggingar Sví-
þjóðar á meðan einstaklingur sem
er með sjúkratryggingu hjá hinu
opinbera þarf að bíða áfram.
Með lagabreytingu ríkisstjórn-
ar Stefans Löfvens er tilgreint að
veita eigi heilbrigðisþjónustu sem
byggir á því að allir séu álitnir jafn
mikils virði að lögum og að horfa
eigi til þess hver þurfi mest á heil-
brigðisþjónustu að halda þegar slík
þjónusta er veitt. Þau einkafyrir-
tæki í heilbrigðisgeiranum sem
eru fjármögnuð með opinberu fé
munu ekki geta tekið fólk sem er
með sjúkratryggingu hjá einkafyr-
irtæki fram yfir þá sem eru með
opinbera sjúkratryggingu í biðröð-
inni eftir heilbrigðisþjónustu.
Háskólasjúkrahús ekki einkarekin
Í sömu lögum, sem taka gildi 1. júlí
2017, verður ákvæði sem bannar
að starfsemi háskólasjúkrahúsa
verði boðin út til einkaaðila. Tals-
verð umræða fer nú fram í Svíþjóð
um hvernig hægt sé að minnka
biðlista eftir aðgerðum á sænskum
sjúkrahúsum og er ein hugmyndin
sú að setja fleiri sjúkrahús í Svíþjóð
í einkarekstur. Fyrir í landinu eru
einkarekin sjúkrahús eins og St
Göran ś í Stokkhólmi sem er í eigu
fjárfestingarsjóða á lágskattasvæð-
inu Jersey í gegnum einkarekna
heilbrigðisfyrirtækið Capio. Þetta
er meðal þess sem formaður Frjáls-
lynda flokksins (Liberalerna), Jan
Björklund, hefur lagt til en hann
vill að fimm sjúkrahús í landinu til
viðbótar verði boðin út til einkað-
ila.
Ísland horfir til Svíþjóðar
Umræða um grundvallaratriði í
sænska heilbrigðiskerfinu fer því
fram á sama tíma og slík umræða á
sér stað á Íslandi. Ísland horfir tals-
vert til Svíþjóðar sem fyrirmynd-
ar í heilbrigðismálum, þar opnaði
fyrsta einkarekna sjúkrahúsið fyrir
tæpum 20 árum, árið 1999. Óttarr
Proppé heilbrigðisráðherra ræður
nú ráðum sínum um hvort hann
eigi að heimila opnun einkarekins
sjúkrahúss á Íslandi sem kostað
verður í gegnum Sjúkratryggingar
Íslands. Fyrirtækið Klíníkin í Ár-
múlanum vill fá að opna slíkt
sjúkrahús og gera þar aðgerðir
eins og mjaðmaskipti sem hingað
til hafa aðeins verið gerðar á rík-
isreknum sjúkrahúsum á Íslandi.
Fjölmörg einkarekin lækninga-
fyrirtæki eru auk þess í Svíþjóð
þar sem kostnaðurinn við þjónustu
þeirra er greiddur af sænska ríkinu
fyrir sjúkratryggða einstaklinga.
Sú þróun að læknar séu í stofu-
rekstri, jafnvel samhliða störfum
á ríkisreknum sjúkrahúsum, hef-
ur einnig átt sér stað á Íslandi og
er sérstakur samningur íslenskra
lækna við Sjúkratryggingar Íslands
sem gildir um slíka starfsemi.
Í skýrslu ráðgjafafyrirtækisins
McKinsey um starfsemi Landspít-
alans í fyrra var bent á að að hlut-
fall sérfræðilækna í hlutastörfum
á Landspítalanum væri talsvert
hærra en í löndum sem Ísland ber
sig saman við - 30 prósent miðað
við 3 prósent á Karolinska-sjúkra-
húsinu í Stokkhólmi. Ástæðan er sú
að laun sérfræðilækna geta verið
hærri í einkarekstri og vinnutím-
inn sveigjanlegri. Ein af niðurstöð-
um skýrslunnar var að fjölga þyrfti
sérfræðingum í fullu starfi á spítal-
anum. „Landspítalinn þarf að hafa
fleiri sérfræðilækna í fullu starfi.“
Mikill og aukinn einkarekstur í
heilbrigðiskerfinu á Íslandi grefur
hins vegar undan þessu markmiði
sem McKinsey nefnir. Þar af leið-
andi gefur einkareksturinn einnig
undan Landspítalanum.
Í Svíþjóð er auk þess svokallað
heilsugæsluval (vårdval) þar sem
sjúkratryggðir einstaklingar geta
ráðið til hvaða heilsugæslustöðva
þeir leita og flyst fjármagnið frá
sænskum sjúkratryggingunum
með þeim á milli heilsugæslu-
stöðva ef svo ber undir. Á síðasta
kjörtímabili ákvað Kristján Þór Júl-
íusson, þáverandi heilbrigðisráð-
herra, að innleiða hugmyndina um
heilsugæsluval í heilsugæsluna á
höfuðborgarsvæðinu samhliða því
að samið var um opnun þriggja
nýrra heilsugæslustöðva. Innan
heilsugæslunnar á Íslandi er þró-
unin því einnig í einkarekstrarátt.
Kynnt á næstu dögum
Unnsteinn Jóhannsson, aðstoðar-
maður Óttarrs Proppé heilbrigðis-
ráðherra, segir að ákvörðun Óttarrs
verði kynnt á næstu dögum. Hann
segir að ákvörðunin verði tilkynnt
fjölmiðlum með fréttatilkynningu
á föstudaginn 24. mars eða eftir
helgi, dagana 27. til 29. mars. Hver
ákvörðunin verður fæst eðlilega
ekki uppgefið að sinni.
Eitt af því sem er alveg ljóst út
frá reynslu Svía er að skref í átt til
aukinnar einkavæðingar leiða yf-
irleitt svo til frekari skrefa í átt til
aukinnar einkavæðingar. Dæmi
um þetta eru sjúkratryggingarn-
ar frá einkafyrirtækjum þar sem
dýrari þjónusta leiðir til þess að
fólk sem er tryggt af einkafyr-
irtækjum þarf ekki að bíða eins
lengi eftir heilbrigðisþjónustu og
aðrir í vissum tilfellum. Þetta á
vitanlega ekki við um þjónustu á
ríkisreknum spítölum heldur að-
eins hjá einkafyrirtækjum á heil-
brigðissviði. En vegna þess hversu
langt Svíar eru komnir í einka-
rekstrarátt í heilbrigðismálum þá
framkvæma einkafyrirtæki mjög
margar aðgerðir, til dæmis þyngri
bæklunarskurðaðgerðir eins og
mjaðmaskiptaaðgerðir. Þannig
getur fólk með sjúkratryggingar
hjá einkafyrirtækjum, kerfi sem
er afleiðing aukinnar einkavæð-
ingar í heilbrigðiskerfinu, komist
fyrr í aðgerðir hjá fleiri og fleiri
einkareknum heilbrigðisfyrirtækj-
um sem hafa tekið til starfa vegna
þeirrar þróunar sem verið hefur í
sænsku samfélagi að einkarekstur
í heilbrigðiskerfinu sé af hinu góða.
Þannig komast alltaf fleiri og fleiri
framhjá opinberu biðröðinni eftir
ólíkum aðgerðum.
Af hverju ætti rekstur Klíník-
urinnar í framtíðinni til dæmis að
einkskorðast við þær aðgerðir sem
Óttarr Proppé mun samþykkja - ef
hann gerir það - að heimila fyrir-
tækinu að gera með fjármunum
frá Sjúkratryggingum Íslands?
Árin 2014 og 2015 reyndi Klíník-
in til dæmis að fá leyfi þáverandi
heilbrigðisráðherra, Kristjáns Þórs
Júlíussonar, til að gera brjóstak-
urðaðgerðir á krabbameinssjúk-
um konum, aðgerðir sem hingað
til hafa aðeins verið gerðar á rík-
isreknum sjúkrahúsum á Íslandi.
Kristján Þór sagði nei þá. En ef
Óttarr segir já nú verður komið
fordæmi fyrir því að sjúkrahús-
þjónusta sé veitt í einkarekstri á
Íslandi. Af hverju þá ekki hjarta-
aðgerðir, brjóstaskurðaðgerðir,
heilaskurðaðgerðir eða ígræðslur
á nýra eða lifur? Þess vegna er for-
dæmið sem ákvörðun Óttars hefur
svo mikið: Ákvörðunin er fordæm-
isgefandi.
Ísland horfir talsvert til Svíþjóðar sem fyrirmyndar
í heilbrigðismálum, þar opnaði fyrsta einkarekna
sjúkrahúsið fyrir tæpum 20 árum, árið 1999.
Fordæmisgildi ákvörðunar Óttarrs Proppé er mikið og hafa þess konar aðgerðir
og Klíníkin vill nú fá að gera með kostun Sjúkratrygginga Íslands ekki áður verið
gerðar utan ríkisrekinna sjúkrahúsa. Mynd | Hari
Stefan Löfven, for-
sætisráðherra Sví-
þjóðar, vill nú reyna
að vinna gegn einka-
rekstrarvæðingunni
í landinu með því að
banna einkareknum
heilbrigðisfyrirtækj-
um sem fá opinbert
fé að taka fólk með
sjúkratryggingu frá
einkafyrirtækjum
fram fyrir í röðinni.
EINKAVÆÐING HEILBRIGÐISKERFISINS