Morgunblaðið - 08.09.2017, Blaðsíða 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. SEPTEMBER 2017
Það var heljarinnar stemningí salnum á hátíðarfrumsýn-ingu á Undir trénu. Þegarhefur skapast nokkur
spenna fyrir myndinni í kjölfar þess
að hún komst inn í keppnisflokk á
Feneyjakvikmyndahátíðinni, sem er
mikið fagnaðarefni fyrir aðstand-
endur hennar og auðveldar alla dreif-
ingu á myndinni. Svo virðist sem vel
hafi verið staðið að öllu kynningarefni
fyrir myndina, að einu atriði und-
anskildu sem ég kemst ekki hjá að
nefna. Það er plakatið fyrir íslenskan
markað, sem er ekki nærri því eins og
fínt og alþjóðlega plakatið, og end-
urspeglar engan veginn þá fag-
mennsku sem einkennir myndina
sjálfa.
Hafsteinn leikstjóri og flokkur
annarra karla sem gerðu myndina
héldu stuttar ræður fyrir sýningu líkt
og tíðkast. Ræða Hafsteins var afar
góð, stutt og hjartnæm, með örlitlu
viskukorni undir lokin þar sem hann
impraði á því að nú væri mikilvægara
en nokkru sinni fyrr að framleiða
gæðaefni á íslensku. Það kostar pen-
inga að viðhalda tungumáli og við
verðum að gera það að pólitískri
stefnu okkar. Heyr, heyr!
Hófst svo myndin við glymjandi
lófatak. Í upphafi sjást parið Atli og
Agnes, persónur Steinþórs Stein-
þórssonar og Láru Jóhönnu Jóns-
dóttur, fara í háttinn. Það er gefið
sterklega í skyn að sambandið sé
kynferðislega kulnað, þau snúa sér
sitt í hvora áttina og hún setur upp
eyrnatappa. Því bregður manni nokk-
uð við þegar klippt er á senu af nokk-
uð groddalega filmuðu kynlífi, sem
kemur í ljós að er á tölvuskjá sem Atli
er að horfa á. Myndbandið sýnir hann
hafa samræði við aðra konu. Agnes
grípur hann glóðvolgan, sakar hann
um framhjáhald og rekur hann á dyr.
Við tekur kreditlistinn sem endar á
dulúðugum skotum af trénu sem tit-
illinn vísar til og minna helst á eitt-
hvað úr smiðju David Lynch eða
Terrence Malick. Tréð stendur í
garði foreldra Atla, þeirra Ingu og
Baldvins (Edda Björgvinsdóttir og
Sigurður Sigurjónsson). Fólkið í
næsta húsi, Konráð og Eybjörg (Þor-
steinn Bachmann og Selma Björns-
dóttir), hafa lengi krafist þess að tréð
sé snyrt þar sem það skyggir á pall-
inn þeirra. En Inga er heldur betur
ekki á þeim buxunum og virðist hafa
einskæra unun af því að gera ná-
grönnum sínum gramt í geði. Smám
saman er okkur gert ljóst að hegðun
Ingu stafar af einhverju meira og al-
varlegra en að hún sé bara heiftúðug
gömul kerling. Einhverjum árum áð-
ur varð fjölskyldan fyrir hræðilegu
áfalli, sem hefur aldrei verið gert upp
sem skyldi. Þetta atvik hvílir enn
þungt á fjölskyldunni og Ingu mest af
öllum.
Eftir því sem sagan mjakast áfram
stigmagnast nágrannaerjurnar og
þróast út í hrein og bein voðaverk. Á
sama tíma reynir Atli að ræða málin
við Agnesi, sem gengur afar baga-
lega, og það er óvíst að hann fái að
halda forræði yfir Ásu litlu dóttur
þeirra.
Þema myndarinnar er fremur al-
þjóðlegt og hún gerist ekki, andstætt
mörgum myndum sem hafa komið út
nýverið, í séríslenskum aðstæðum
eða umhverfi. Það er lítið sýnt af ís-
lenskum eða reykvískum kennileitum
og myndin gæti átt sér stað hvar sem
er, sem ég tel vera góða ákvörðun þar
sem engin athygli er dregin frá at-
burðarásinni.
Þótt myndin hafi mjög almenna
skírskotun fæst hún við sértækan
kima íslenskrar menningar, þ.e.a.s.
hvernig Íslendingar geta verið heim-
óttarlegir þorparar. Ísland er agnar-
smátt samfélag sem hefur lengst af
verið dreifbýlt. Það er hugsanlega
þess vegna sem svo margir Íslend-
ingar, líka þeir sem hafa búið í borg
áratugum saman, eru óhemju lélegir í
því að umbera nágranna sína. Þetta
endurspeglast í þræðinum um ná-
grannaerjurnar um tréð.
Best af öllu skilar þetta sér þó í at-
riði sem gerist á húsfundi í blokk Atla
og Agnesar. Húsfundurinn er atriði
sem stimplar sig rakleiðis inn í ís-
lenska kvikmyndasögu sem sígilt at-
riði. Það er óborganlega fyndið og
fangar fullkomlega plebbalegt ís-
lenskt samfélag. Þarna er fólk, sem á
ekki nokkurn skapaðan hlut sameig-
inlegan annan en að búa í sama fjöl-
býlishúsi, komið saman til að ræða
drenlögn á meðan formaður hús-
félagsins bölsótast út í ungt par í
blokkinni sem lifir einkar litskrúðugu
ástarlífi, með tilheyrandi látum. Full-
komið atriði.
Undir trénu skiptist á að vera af-
spyrnu fyndin og þrúgandi harmræn
og þessi línudans lukkast einkenni-
lega vel. En hann gerir áhorfand-
anum líka svolítið erfitt fyrir, á köfl-
um veit maður ekki hvernig maður á
að bregðast við og sumum hlutum er
erfitt að taka alvarlega. Áhorfandinn
er alltaf á varðbergi, síspyrjandi hvað
sé grín og hvað ekki. Þetta er bæði
kostur og galli, maður þýtur milli til-
finninga og fyrir vikið er myndin
áhrifaríkari en ella. Þegar svona tví-
skipting er annars vegar hefur maður
engu að síður tilhneigingu til að vilja
meira af öðru hvoru; meira grín eða
meiri djúpköfun í persónurnar og
sorgir þeirra.
Kvikmyndataka og klippingar eru
góðar og henta sögunni vel. Kosið er
að nota meira af handheldum og
hráum tökur í sögulínu Atla og
Agnesar en í nágrannaerjunum er
myndavélin hógværari og notast við
hægt þys og súmm sem magnar upp
spennunna í samskiptum grannanna.
Heildaryfirbragð myndarinnar er
nokkuð grátt, sem er skiljanleg
ákvörðun en þar af leiðandi varð útlit
hennar ögn flatara en ég hefði kosið.
Leikmynd og búingar vekja ekki
mikla athygli en eru afar vel úr garði
gerð og þá gefa búingarnir sér í lagi
sterkar vísbendingar um persónu-
leika karakteranna.
Stjarna myndarinnar er Edda
Björgvinsdóttir, sem gæðir persónu
Ingu ótrúlegri dýpt. Mér þykir Inga
líka vera best skrifaði karakterinn,
hún fær bitastæðustu línurnar. En
það þarf auðvitað sterkan leikara til
að skila þeim eins og vera ber og það
gerir Edda svo sannarlega. Reyndar
sýna allir leikarar myndarinnar góða
frammistöðu, það er helst að Steindi
sé aðeins óöruggari en hinir leik-
ararnir en hann skilar þó fyrirtaks
dagsverki.
Steindi vinnur prýðilega með per-
sónu Atla sem er lúser með mjúkan
kjarna. Framan af telur maður hann
vera algjört óféti en svo reynist meira
í hann spunnið. Hann er í vandasamri
stöðu í forræðismálinu og þar deilir
myndin á núverandi kerfi sem mis-
munar feðrum í skilnaðarmálum.
Hins vegar er málstaður Agnesar líka
tekinn fyrir, sem er ánægulegt, því þá
verða deilur þeirra raunsærri og ekki
bara einsleit barátta góðs og ills þótt
málalyktir séu ofurlítið endasleppar.
Undir trénu er mikil þeysireið, sem
leiðir áhorfendur þvers og kruss um
tilfinningaskalann og þrátt fyrir
stöku hnökra ætti ekki nokkrum
manni að leiðast. Hún er í senn bráð-
fyndin og hádramatísk en fyrst og
fremst margslungin saga um mik-
ilvægi heilbrigðra samskipta. Ef illt
er sífellt goldið með illu er hætt við að
illa fari. Stjarna Edda Björgvinsdóttir er stjarna Undir trénu, gæðir persónu Ingu ótrúlegri dýpt, að mati gagnrýnanda.
Þvers og kruss um tilfinningaskalann
Smárabíó, Háskólabíó, Laug-
arásbíó og Borgarbíó
Undir trénu bbbbn
Leikstjórn: Hafsteinn Gunnar Sigurðs-
son. Handrit: Huldar Breiðfjörð og Haf-
steinn Gunnar Sigurðsson. Kvikmynda-
taka: Monika Lenczewska. Klipping:
Kristján Loðmfjörð. Tónlist: Daníel
Bjarnason. Aðalhlutverk: Steinþór Hró-
ar Steinþórsson, Lára Jóhanna Jóns-
dóttir, Edda Björgvinsdóttir, Sigurður
Sigurjónsson, Selma Björnsdóttir, Þor-
steinn Bachmann. 89 mín. Ísland 2017.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
SÝND KL. 4, 6
SÝND KL. 4
SÝND KL. 8, 10.30SÝND KL. 10.30SÝND KL. 6, 8, 10
SÝND KL. 8SÝND KL. 4, 6
Miðasala og nánari upplýsingar
5%
NÝJAR OG SPENNANDI HAUSTVÖRUR
Opið virka daga frá 10-18, laugardag 11-15.
Faxafeni 14, 108 Reykjavík | Sími 551 6646 | Laura Ashley á Íslandi