Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.12.2017, Side 35

með ráðherrasætum. Klofningsbrotið það hafði aldrei
virt ákvarðanir mikils meirihluta síns gamla flokks í
ESB-málum og talið sig hafa dularfullan rétt til þess
að þvinga 8⁄9 af flokknum til að beygja sig fyrir sér-
sinnum, sem tekið höfðu upp einsmálsstefnu Sam-
fylkingar, án þess að sýna þá kurteisi að koma sér
þangað.
En varðandi Framsóknarflokkinn og átökin þar
horfir málið öðruvísi við. Miðflokkurinn er ekki flís úr
flokknum. Hann fékk meira fylgi í kosningunum en
móðurflokkurinn, þótt atkvæði hans féllu betur að
kosningareglunum. Vissulega er ekki allt það fylgi
sem flokkur Sigmundar Davíðs fékk runnið frá Fram-
sókn. En það breytir ekki því, að svo lengi sem núver-
andi ástand varir verður Framsóknarflokkurinn smá-
flokkur. Það er ekki æskilegt.
Haft var eftir formanni flokksins að um leið og fjöl-
miðlar höfðu eftir, að formennirnir tveir hefðu rætt
saman og ekki í illu, hafi allt logað í flokki Sigurðar
Inga. Ekkert af því barst þó til fjölmiðla né sáust
marktæk sýnishorn um þetta í netumræðu.
Hitt er því sennilegra að það hafi verið „kalt mat“
Sigurðar að flokkur Sigmundar Davíðs þyrfti að hafa
meira fyrir lífinu í stjórnarandstöðu, og óþarft að ýta
undir framhaldslíf hans með aðild að ríkisstjórn. Úr-
slit þessa velta á því hvernig núverandi ríkisstjórn
muni farnast. Þar er miklu fleira laust í hendi en
margur ætlar nú.
Tíðindi, sögulegar sættir
eða vopnahlé
Það þykir sæta tíðindum að Sjálfstæðisflokkur og VG
skuli saman í ríkisstjórn. Það skrítna er að sjálfsagt
þykir að það sé Sjálfstæðisflokkurinn sem þurfi að
kaupa samstarfið dýru verði, fremur en hinn, sem
fær þó í sinn hlut bæði forsætisráðherrann og forseta
þingsins, tvö helstu virðingarsæti íslenskra stjórn-
mála.
Ýmsir tala um söguleg tíðindi í þessu sambandi og
vitna til þreifinga frá árunum 1978 en þó einkum frá
haustdögum 1979. Morgunblaðið, sem þá var mjög
handgengið Geir Hallgrímssyni, formanni Sjálfstæð-
isflokksins, ræddi hugsanlegar „sögulegar sættir“ á
síðum sínum og fóru þar helstu stjórnmálaskríbentar
þess, þeir Styrmir Gunnarsson og Björn Bjarnason.
Fullyrt var að Geir hefði ekki verið frábitinn þess-
um áherslum blaðsins, þótt hann teldi rétt að halda
sig til hlés. Sennilega hefði verið nær að tala þá um
sögulegt vopnahlé en sættir, sem eru hugsaðar til
lengri tíma.
Sovétríkin voru enn að þegar þetta var. Tengsl Al-
þýðubandalags og áður Sósíalistaflokks við Kreml-
verja voru ekki þau sömu og var. Ungverjaland og
síðar Tékkóslóvakía skiptu miklu og almenn þróun
einnig. Engu að síður féllu stefna og erindisrekstur
íslensku foringjanna í utanríkis- og varnarmálum
landsins enn að hagsmunum Sovétríkjanna. Látið var
eins og sú staðreynd væri í besta falli aðeins tilviljun.
Flokkurinn lagðist hart gegn veru varnarliðs í Kefla-
vík og jafnvel aðild Íslands að NATO.
Vopnahléð hið fyrsta
En það höfðu áður náðst „sögulegar sættir“ eða
vopnahlé á milli þessara höfuðandstæðinga fjór-
flokkakerfisins, og það þegar harkan var miklu meiri
en þegar þarna var komið. Fyrsta stjórn íslenska lýð-
veldisins, sem var á ábyrgð þingsins, hafði báða þessa
flokka innanborðs, auk Alþýðuflokksins, en þá var
síst betra ástand á milli hans og sósíalista. Dæmin um
það eru mörg, en nægjanlegt að nefna aðild að NATO
og atlöguna að Alþingi Íslendinga árið 1949. Nýsköp-
unarstjórnin (eins og hún var kölluð) sat í tvö ár. Hún
hélt að auki áfram í rétt tæpa fjóra mánuði sem
starfsstjórn. Það er eftirtektarvert, vegna umræð-
unnar nú, að sú starfsstjórn sat frá 10. október 1946
og allt þar til ný ríkisstjórn var mynduð 4. febrúar
1947.
Ólafur Thors vildi gjarnan rjúfa einokun Fram-
sóknar á því að vinna til beggja átta. Tvennt auðveld-
aði honum sennilega að setja stjórn þessara flokka á í
það sinn. Það fyrra var að Sovétmenn voru þá vopna-
bræður Bandaríkjamanna og Breta. Hitt var að mik-
ill stríðsgróði hafði safnast upp í landinu, svo það var
mun léttara fyrir fæti en verið hafði t.d. áratuginn á
undan, þegar mjög þröngt var í þjóðarbúinu. Þannig
vill til að þetta síðara atriði á einnig við núna og bend-
ir mjög margt til þess að núverandi stjórnarflokkar
ætli sér að ganga fremur óvarlega um hinn opinbera
fjárhag og jafnvel nota fjármuni sem ekki munu falla
til aftur. Virðist vera hvað best samkomulag um
þetta.
Gera má ráð fyrir því, þótt það sé ekki fallega sagt
á þessari stundu, að timburmenn muni fyrr en síðar
verða tilþrifamiklir og ógurlegastir þegar verst gegn-
ir.
Timburmenn eru næmari en flestir aðrir og kvikir
mjög, og þekkja það sumir af sjálfum sér og sumir af
öðrum.
Verða þá margir illir af litlu.
Nú er vitað fyrir víst að ekki er öll framtíð Björt.
Því er rétt að farga ekki kjörkössunum.
Ekki í bráð.
Morgunblaðið/RAX
3.12. 2017 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 35