Morgunblaðið - 18.01.2018, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 2018 13SJÓNARHÓLL
BÓKIN
Það er ágætt að minna lesendur á,
eins og David Pilling gerir, að verg
landsframleiðsla er ekki gallalaus
mælikvarði á velmegun þjóða. Pill-
ing, sem er ritstjóri
Afríkudeildar Fin-
ancial Times, er höf-
undur bókarinnar
The Growth De-
lusion: The Wealth
and Well-Being of
Nations , og fer hann
þar í saumana á
veikleikum og styrk-
leikum þessa vinsæla
verkfæris hagfræð-
inga og stjórnmála-
manna og skoðar
áhugaverðar til-
raunir til að mæla
hagsæld og lífsgæði þjóða á betri
hátt.
Pilling bendir t.d. á að eins og svo
mörg mælitæki þá hafi verg lands-
framleiðsla verið fundin upp til að
þjóna ákveðnum hagsmunum. Má
rekja fyrstu mælingar landsfram-
leiðslu til hagfræðingsins Simons
Kuznets sem notaði útreikninga
sína til að réttlæta stóraukin umsvif
hins opinbera í Bandaríkjunum á
fjórða áratugnum. Bresku fræði-
mennirnir Richard Stone og James
Meade þróuðu mælitækið enn frek-
ar til að hámarka nýtingu aðfanga í
Bretlandi í seinni heimsstyrjöldinni.
Vergri landsfram-
leiðslu var því ekki
beinlínis ætlað að
vera mælikvarði á
hversu góðu lífi fólk
lifir eða hversu þró-
að atvinnulífið væri
orðið.
Reyndar er fylgni
á milli landsfram-
leiðslu og ýmissa
eftirsóknarverðra
þátta, og yfirleitt
betra ef lands-
framleiðslan er meiri
frekar en minni, en
Pilling segir að það sé ágætt að
hafa hugfast að verg landsfram-
leiðsla gefur okkur aðeins takmark-
aða sýn á það hvert samfélagið
stefnir, og ekki galið að nota oftar
önnur mælitæki sem t.d. bera sam-
an hamingjustig þjóða eða gefa
menntun, lífslíkum og landsfram-
leiðslu á mann meira vægi.
ai@mbl.is
Landsframleiðsla
segir ekki alla söguna
Það verður okkur sífellt ljósara að gæði náttúrunn-ar eru ekki ótakmörkuð og flestir farnir að reynaað takmarka sín persónulegu áhrif á umhverfið.
Sífellt fleiri fyrirtæki eru að gera slíkt hið sama og setja
sér markmið um sjálfbærni og umhverfisvernd, oft til
margra ára eða jafnvel áratuga. Stjórnendur og starfs-
fólk fyrirtækja vilja í auknum mæli skila náttúrunni og
samfélagslegum verðmætum á við lýðræði, þekkingu og
öryggi í sama eða betra ástandi til komandi kynslóða.
Þetta gera þau ekki til að fórna fjárhagslegum hagnaði
fyrir samfélagið. Þvert á móti flétta þau samfélagsábyrgð
inn í viðskiptastefnu sína svo að reksturinn gangi betur
til lengri tíma á, sama tíma og þau vilja bæta samfélagið.
Neytendur verða jú sífellt meðvitaðri og kröfur um sjálf-
bærar vörur og þjónustu háværari með hverju ári.
Árið 2012 setti IKEA sér framtíðarsýn til ársins 2020
að vera farið að framleiða meira af endurnýtanlegri orku
en þá sem fyrirtækið notar sjálft
við framleiðslu og í verslunum sín-
um um allan heim. Auk þess ætlar
IKEA að auðvelda heimilum að
verða sjálfbær og tryggja ábyrgð
sína í virðiskeðjunni svo ekki sé
brotið á verkafólki til að mynda
með því að nota einungis timbur
sem ræktað er með sjálfbærum
hætti.
Snyrtivörurisinn L’Oréal setti
sér á svipuðum tíma þá framtíð-
arsýn fyrir árið 2020 að gera „feg-
urð sjálfbæra og sjálfbærni fal-
lega“. Fyrirtækið hefur náð markverðum árangri í að
auka hlutfall endurnýtanlegra hráefna í vörum sínum og
pakka þeim inn í umhverfisvænni umbúðir.
Íslensk fyrirtæki hafa líka stigið skref í átt að sam-
félagsábyrgð. HB Grandi hefur t.d. unnið markvisst und-
anfarin ár í auka sjálfbærni í starfsemi sinni, stigið stór
skref til að umgangast lífríki sjávar af virðingu svo kom-
andi kynslóðir geti notið hennar áfram. Svipaða sögu má
segja um mörg þau íslensku fyrirtæki sem undanfarin
misseri hafa sett sér loftslagsmarkmið um að minnka los-
un gróðurhúsalofttegunda og úrgangs, eða ferðaþjón-
ustufyrirtæki sem sett hafa mælanleg markmið um
ábyrga ferðaþjónustu.
Önnur dæmi um samfélagsábyrgð eru þegar fyrirtæki
ráðist á félagslegar áskoranir svo sem að bæta aðbúnað
starfsfólks, auka jafnrétti, bæta mannréttindi í virðis-
keðju sinni eða leggja nærsamfélagi sínu lið. Undanfarin
misseri hafa Íslandsbanki, Vodafone og Orkuveita
Reykjavíkur fengið viðurkenningar fyrir markvisst jafn-
réttisstarf. Rökin eru bæði siðferðisleg en einnig rekstr-
arleg. Það skilar einfaldlega betri árangri til lengri tíma
þegar starfshópar eru kynjablandaðir. Slíkar breytingar
gerast ekki af sjálfu sér. „Það þarf að fremja jafnréttið,“
segir forstjóri Orkuveitunnar.
Einkaframtakið og sá kraftur sem fylgir nýsköpun í
fyrirtækjarekstri getur leyst margar aðkallandi um-
hverfislegar og samfélagslegar áskoranir. Við sjáum
dæmi um fyrirtæki eins og Tesla sem er að breyta raf-
orkuiðnaðinum í Ástralíu með því að framleiða og setja
upp rafhlöðubúgarða með endurnýtanlegri orku í stað
mengandi kolaraforkuver. Össur er annað dæmi um
einkafyrirtæki sem hefur það markmið að bæta hreyf-
anleika fólks sem hefur lík-
amlega fötlun. Það má halda því
fram að öll fyrirtæki ættu að vera
starfrækt í þeim tilgangi að gera
samfélaginu gagn. Hlutverk
stjórnenda er að draga þennan
tilgang fram og gera hann sýni-
legan.
Í fyrirtækjarekstri er erfitt að
gera langtímaáætlanir. Það er
nógu vandasamt að spá um nán-
ustu framtíð hvað þá tuttugu ár
fram í tímann. Breytingar á
rekstraraðstæðum verða sífellt
örari en einnig er innbyggt í fjármálakerfið að mæla ár-
angur fyrirtækja ársfjórðungslega. Þannig er athygli for-
svarsfólks fyrirtækja beint að næstu mánuðum fremur
en velgengni til lengri tíma.
Dæmin sýna að fyrirtæki sem setja sér raunhæf en
metnaðarfull langtímamarkmið um sjálfbærni og sam-
félagsábyrgð, sem fléttuð eru saman við kjarnahæfni
þeirra, geta haft mikil og góð áhrif á náttúruna og fólkið
sem starfsemin snertir. Þetta gera þau án þess að fórna
fjárhagslegum markmiðum sínum.
Raunar er það svo að í vaxandi alþjóðlegri samkeppni
þar sem neytendur gera sífellt meiri kröfur þá eru raun-
verulegar aðgerðir í átt að samfélagsábyrgð og sjálf-
bærni ekki val heldur nauðsyn til að fyrirtæki geti náð
fjárhagslegum árangri.
Ábyrgð fyrirtækja er mikil
SAMFÉLAGSÁBYRGÐ
Ketill B. Magnússon,
framkvæmdastjóri Festu –
miðstöðvar um samfélagsábyrgð.
”
Í vaxandi alþjóðlegri
samkeppni þar sem
neytendur gera sífellt
meiri kröfur þá eru
raunverulegar aðgerðir í
átt að samfélagsábyrgð
og sjálfbærni ekki val
heldur nauðsyn.
Smiðjuvegi 4C | 200 Kópavogur | Sími 587 2202 | hagblikk@hagblikk.is | hagblikk.is
HAGBLIKK
Álþakrennur
& niðurföll
Þakrennurnar eru frá GRÖVIK VERK í Noregi
Þær eru einfaldar í uppsetningu
HAGBLIKK
Ryðga ekki
Brotna ekki
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt
silfurgrátt og dökkgrátt