Morgunblaðið - 15.02.2018, Blaðsíða 8

8 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2018VIÐTAL
fólki gleggri mynd af því hvað við er að fást á
þessum markaði hverju sinni.“
Bryndís segir að stundum gæti þess mis-
skilnings að Ríkissáttasemjari komi að öllum
kjaraviðræðum í landinu. Það sé ekki nema hluti
kjaradeilna sem endi á borði embættisins.
„Það er mikilvægt að átta sig á því að megin-
ábyrgðin á því að ná kjarasamningum liggur hjá
viðsemjendum og sem betur fer gengur það
oftast þannig fyrir sig að þeir semji án aðkomu
okkar. Ef þær aðstæður koma hins vegar upp að
aðilar ná ekki saman og samningagerðin strand-
ar þá bjóða stjórnvöld í raun upp á þá þjónustu
sem felst í þessu embætti. Þá gerist það þannig
að samningsaðilar, annaðhvort annar þeirra eða
báðir, vísa deilunni til embættisins. Það felur í
sér beiðni um atbeina embættisins til að taka við
stjórn viðræðnanna í því skyni að reyna að ljúka
samningum.“
Þannig hefur ríkissáttasemjari yfirleitt ekki
frumkvæði að því að stíga inn í deilur á vinnu-
markaði, þótt hann hafi heimild til þess. Þegar
mál koma inn á hans borð fer hins vegar af stað
ákveðið verklag.
„Sáttasemjari er í raun nokkurs konar arki-
tekt að vinnuferlinu við samningagerðina. Hann
Embætti Ríkissáttasemjara er í Höfðaborg og
vistarverurnar eru margar. Hvergi á landinu
standa eins langar fundalotur og einmitt þar.
Stundum er kyrrlátt á svæðinu en svo færist fjör
í leikinn með reglulegu millibili. Þá stendur
Bryndís Hlöðversdóttir vaktina ásamt sam-
starfsfólki sínu. Þar þarf oft að stíga varlega til
jarðar en einnig að halda samninganefndunum
við efnið. Hagsmunirnir sem liggja undir eru
enda gríðarlegir og hafa áhrif á flest svið íslensks
samfélags.
Bryndís segir embætti Ríkissáttasemjara hafa
tekið breytingum í gegnum áratugina en í gróf-
um dráttum sé það nú í sömu mynd og það hefur
verið allt frá upphafi níunda áratugarins.
„Sáttasemjarastarfið sem slíkt rekur í raun
sögu sína aftur til fyrstu áratuga 20. aldar en
embættinu í núverandi mynd var komið á fót árið
1980. Fyrir þann tíma gegndu embættismenn
ríkisins, sem höfðu annan aðalstarfa þessu hlut-
verki en 1. mars 1980 tók Guðlaugur Þorvaldsson
fyrstur manna við embætti Ríkissáttasemjara í
fullu starfi. Það gjörbreytti öllum aðbúnaði sátta-
semjara og reyndar var búið mjög vel að emb-
ættinu í upphafi. Þá voru starfsmenn fleiri en í
dag og auk þess voru starfandi sáttanefndir sem
voru til aðstoðar í törnum. Þetta voru aðstoðar-
menn sáttasemjara sem voru honum innan hand-
ar í erfiðum deilum. Þannig að það var farið af
stað af miklum metnaði með embættið í árdaga
þess.“
Sáttamiðlunin er kjarnahlutverkið
Hlutverk sáttasemjara er víðtækt en lögin um
stéttarfélög og vinnudeilur skilgreina hlutverk
hans, þótt sá sem gegni því á hverjum tíma móti
það að nokkru leyti.
„Meginverkefnið er að veita sáttamiðlun í deil-
um á vinnumarkaði en svo hefur ríkissátta-
semjari einnig það hlutverk að fylgjast með stöðu
og horfum á vinnumarkaði og í atvinnulífi um
land allt eins og það er orðað í lögunum. Einnig
er það hlutverk embættisins að halda skrá yfir
alla gerða kjarasamninga í landinu, hvort sem
þeir eru gerðir með íhlutan embættisins eða ekki.
Þetta felur í raun í sér einskonar vöktunar-
hlutverk gagnvart þessum mikilvæga markaði.
Við sem störfum hjá embættinu höfum í
tengslum við umbótastarf hér innan húss verið að
skoða það hvað þetta þýði í raun og hvaða skyld-
ur þetta leggur á okkar herðar. Meðal þess sem
sú vinna hefur leitt af sér er að við höfum ákveðið
að stórefla miðlun upplýsinga um stöðuna í samn-
ingamálunum og teljum slíka miðlun falla undir
þetta hlutverk. Við höfum í þessu skyni sett á
laggirnar nýja heimasíðu þar sem finna má hald-
góðar upplýsingar um kjarasamningana fram-
undan, lausa samninga, fjölda vinnustöðvana o.fl.
Síðan er enn í þróun en þar er t.d. hægt að sjá
tímalínu yfir lausa kjarasamninga sem gefur
er sjaldnast sá sem kemur með lausnirnar sem
slíkar. Hann hefur fremur það hlutverk að móta
umgjörð og ferli sem leitt getur til þess að farsæl
niðurstaða fáist. Auðvitað getur sáttasemjari oft
komið auga á eitthvað sem getur orðið til að liðka
fyrir lausn viðkomandi deilu en alveg eins og
samningsforræðið er hjá deiluaðilum sjálfum þá
eiga þeir einnig lausnina. Lausnin er sjaldnast
embættisins sem slíks.“
Bryndís segir að þegar mál komi inn á hennar
borð kalli hún alla jafna eftir viðræðuáætlun og
reyni þannig að fá mynd af því hvaða verklagi
deiluaðilar sjái fyrir sér að fylgja.
„Í kjölfarið er boðað til sáttafunda og ríkis-
sáttasemjari stýrir þeim. Við byrjum oft á að
ramma inn niðurstöður fyrri viðræðna og skil-
greina hvað út af stendur í deilunni. Sáttasemjari
heldur skikk á niðurstöðum einstakra funda og
leggur jafnvel verkefni fyrir deiluaðila til að
vinna í fram að næsta fundi. Þannig er hægt að
þoka málum áfram. Það undirstrikar einnig að
það gerist ekki allt á fundunum hjá ríkissátta-
semjara.“
Eftir að deilu er vísað til ríkissáttasemjara ber
honum að boða til funda á tveggja vikna fresti ef
hlutir þokast ekki áfram í viðræðum deilenda.
„Oftast eru fundirnir haldnir örar enda vilji
allra að ná saman. Ef mál eru í góðum farvegi og
augljóslega að þokast áfram þá þarf hins vegar
ekki að kalla saman fund á vettvangi embættisins
á tveggja vikna fresti. Þá gildir að menn séu að
hittast og kasta á milli sín lausnum. Þannig að
það þarf að spila þetta svolítið eftir aðstæðum og
oftast er það gert í góðri sátt við deiluaðila.“
Hefur verkfæri en mætti hafa fleiri
Lög um stéttarfélög og vinnudeilur gera ráð
fyrir að ríkissáttasemjari geti lagt fram svo-
kallaðar miðlunartillögur. Það er verkfæri sem
embættinu er fært í hendur en því er aðeins beitt
í neyð.
Nauðsynlegt að breyta verk
Stefán E. Stefánsson
ses@mbl.is
Bryndís Hlöðversdóttir hefur ekki
setið auðum höndum frá því að hún
var skipuð ríkissáttasemjari í júní
2015. Frá þeim tíma hafa tugir
kjarasamninga verið gerðir undir
handleiðslu embættisins en einnig
hefur verið unnið að ýmsum um-
bótum í starfsemi embættisins. Á
þessu ári og því næsta renna
hundruð kjarasamninga sitt skeið
og staðan því viðkvæm á vinnu-
markaði. Bryndís telur mikilvægt að
aðilar vinnumarkaðarins ásamt
stjórnvöldum leggi sig fram um að
byggja upp traust sín á milli. Hún
bindi vonir við að samtal stjórnvalda
og aðila á vinnumarkaði sem nú
stendur yfir sé skref í þá átt.
”
Annars staðar á Norður-
löndum er hægt að fresta
verkfalli í allt að fimm vikur.
Þá geta sáttasemjarar þar
gripið til fleiri úrræða til að
þoka málum áfram.