Morgunblaðið - 08.05.2018, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. MAÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Greint varfrá því íMorg-
unblaðinu í gær
að ríkisstjórnin
hygðist verja 200
milljónum króna aukalega á
ári til bættrar hags-
munagæslu Íslands gagn-
vart EES-samningnum og
þeim gerðum Evrópusam-
bandsins sem teknar eru
upp í hann. Í því felst meðal
annars að starfsfólki ráðu-
neytanna verði fjölgað í
sendiráðinu í Brussel, svo
að það geti reynt að hafa
áhrif á gerðirnar áður en
Evrópusambandið sam-
þykkir þær og lætur taka
upp í samninginn.
Það að Ísland þurfi að
reyna að verja hagsmuni
sína eins og það frekast
getur ætti að liggja í augum
uppi, en engu að síður kom
fram í máli Guðlaugs Þórs
Þórðarsonar utanríkis-
ráðherra í þjóðmálaþætt-
inum Þingvöllum á K100
síðastliðinn sunnudag, að
þegar farið var út í aðildar-
umsóknina í ESB hefðu
stjórnvöld ákveðið að taka
niður „það fyrirkomulag
sem var hvernig við gætt-
um okkar hagsmuna, sem
fólst meðal annars í því að
við vorum með meiri
mannafla úr fagráðuneyt-
um inni í Brussel“, sem aft-
ur reyndi þá að hafa áhrif á
þessi mál á fyrstu stigum
þess.
Guðlaugur vísaði einnig
til nýlegrar skýrslu utan-
ríkisráðuneytisins um
bætta framkvæmd EES-
samningsins, en þar var það
tiltekið, að af þeim 67.158
gerðum sem Evrópusam-
bandið hefur tekið upp frá
því að EES-samningurinn
var gerður hefðu 9.028 ver-
ið teknar upp í gegnum
samninginn í íslenska lög-
gjöf, eða um 13,4%. Stuðn-
ingsmenn Evrópusam-
bandsins hér á landi hafa
oftar en ekki beitt því sem
rökum fyrir inngöngu Ís-
lands, að þetta hlutfall sé
mun hærra, jafnvel um 80-
90%, og að þess vegna væri
betra fyrir Ísland að hafa
áhrif á löggjöfina innan frá,
frekar en að þurfa að þiggja
löggjöf Evrópusambands-
ins án athugasemda.
Nú fer það eftir mismun-
andi sjónarmiðum hvort
13,4% teljist
mikið eða lítið,
þegar magnið
sem stendur að
baki því hlutfalli
er svo mikið sem
raun er. Engu að síður virð-
ist það ljóst, að gengi Ísland
inn í Evrópusambandið
þyrfti það einnig að sporð-
renna hinum 58.130 gerðum
allra stofnana sambandsins,
og það án þess að mögla,
þar sem engar varanlegar
undanþágur eru mögulegar
frá hinu umsvifamikla
reglugerðarbákni.
Sú ákvörðun að draga úr
hagsmunagæslu Íslands
gagnvart EES-samn-
ingnum vegna þess feigðar-
flans sem aðildarumsóknin
var hefur reynst dýrkeypt á
fleiri en einn veg. Ein af-
leiðing þessa varð sú, að Ís-
land fór að dragast aftur úr
með innleiðingu þeirra
gerða sem teknar voru upp í
samninginn, með þeim af-
leiðingum að talsverður
málskostnaður hefur farið í
samningsbrotamál Eft-
irlitsstofnunar EFTA,
ESA, á hendur ríkinu. Þá er
ekki einu sinni minnst á þá
augljósu staðreynd að þær
gerðir sem teknar hafa ver-
ið upp í millitíðinni hafa þá
ekki endilega verið útfærð-
ar með sem hagfelldustum
hætti fyrir landið, fyrst ekki
var hirt um að reyna að hafa
áhrif á þær þegar hægast
var.
Þessi angi aðildar-
umsóknarinnar, þar sem
hagsmunagæsla Íslands
gagnvart EES-samn-
ingnum var fyrir borð bor-
in, gæti því þegar hafa vald-
ið skaða sem ekki verður
svo auðvelt að lagfæra. Þá
verður að telja það óskilj-
anlegt, að svo langan tíma
hafi tekið að taka upp á ný
það fyrirkomulag sem var
við lýði áður, jafnvel löngu
eftir að hörðustu aðild-
arsinnum mátti vera það
ljóst, að umsókn Íslands
væri í raun sjálfhætt.
Ísland mun aldrei geta
fengið allt sitt fram alltaf,
sér í lagi í samskiptum við
bákn eins og Evrópusam-
bandið. Þess vegna er það
jafnvel enn brýnna, þegar
tækifæri gefast til þess að
halda hagsmunum Íslands
fram, að þau séu nýtt til
hins ýtrasta.
Aðlögunarviðræð-
urnar draga enn dilk
á eftir sér}
Nauðsynleg
hagsmunagæsla
N
ú er stutt í enn einar kosningar.
Sveitarstjórnarkosningar í
þetta skiptið og Píratar bjóða
þar fram í annað skiptið. Það
hafa orðið ansi miklar svipt-
ingar í pólitíkinni á undanförnum árum, fall rík-
isstjórna, óvæntar kosningar og nýir flokkar.
Það er hægt að teygja óstöðugleikann alveg frá
því fyrir hrun þegar ásækni í völd bjó til allt of
marga borgarstjóra á einu kjörtímabili. Í meira
en 10 ár höfum við þurft að upplifa afleiðingar
þess að stjórnmálamenn setja völd í fyrsta sæt-
ið, allt annað mætir afgangi. Húsnæði, heil-
brigðiskerfi, samgöngur, unga fólkið, eldra
fólkið, öryrkjar, menntakerfi eru meðal mál-
efna sem þarfnast athygli stjórnmálamanna.
Verkefnin eru hvorki auðveld né ódýr og rétt-
ara sagt væri hægt að segja að við höfum ekki
efni á þeim öllum eins og er. Að minnsta kosti geta ekki
allir fengið það sem þeir vilja.
En af hverju hækkum við þá laun kjararáðs um 7,3%, í
takt við launavísitölu, og segjum svo öllum öðrum að þeir
geti ekki fengið það sama. Af hverju erum við að hækka
laun stjórnenda á meðan laun starfsmanna eru lækkuð?
Af hverju er sagt að prósentuhækkun sé sanngjörnust
þegar hún leiðir til hærri krónutöluhækkunar fyrir þá sem
fá meira? Af hverju hækkum við laun þeirra sem fá meira
um hærri prósentu en þeirra sem fá minna? Af hverju efl-
um við þá sem hafa valdið?
Eins mikilvæg og öll þessi málefni sem ég taldi upp áð-
an eru þá er baráttan gegn valdinu einnig gríð-
arlega mikilvæg. Baráttan sést til dæmis í and-
stöðu við breytingar á kosningakerfinu.
Kosningakerfinu sem skilaði minnihluta at-
kvæða meirihluta þingsæta. Kosningakerfinu
sem skilar stórum flokkum fleiri fulltrúum en
atkvæði þeirra segja til um. Fyrir páska var til
dæmis merkileg andstaða við lækkun kosn-
ingaaldurs. Það voru næstum því allir sam-
mála því að það ætti að lækka kosningaaldur,
það var bara eitt atkvæði sem greiddi atkvæði
gegn breytingunni. Einhverra hluta vegna
voru hins vegar margir andsnúnir því að
breytingin mætti gerast núna. Það var alltaf
vísað í einhverja hræðslu við að eitthvað gæti
farið úrskeiðis. Það var hins vegar aldrei út-
skýrt hvað það gæti verið. Það voru nákvæm-
lega engin efnisleg rök fyrir því að það mætti
ekki lækka kosningaaldurinn, bara hræðsluáróður. Hvað
gæti farið úrskeiðis? Enginn gat sagt það. Ég get hins
vegar sagt hvað gæti heppnast, Fjöldi fólks fengi tækifæri
til þess að láta í ljós skoðun sína með atkvæði. Skoðun sem
það á rétt á að sé tekið tillit til. En einhverjir voru hrædd-
ir, við eitthvað, og lýðræðið er fátækara fyrir vikið.
Í komandi sveitarstjórnarkosningum, veldu þá sem eru
ekki hræddir við valdið. Veldu þá sem bjóða því birginn.
Veldu þá sem spyrja óþægilegu spurninganna og benda á
óþægilegu staðreyndirnar. Veldu Pírata.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Óþægilegar spurningar og staðreyndir
Höfundur er þingmaður Pírata. bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Nýja fjármálaáætlun rík-isstjórnarinnar er byggðá mikilli bjartsýni, treyster á samfelldan hagvöxt
fram til ársins 2023 og að hér verði
því óslitinn hagvöxtur í 13 ár. Ef sú
verður raunin yrði það einsdæmi í ís-
lenskri hagsögu. Samtök atvinnulífs-
ins benda á þetta og vara við of mikilli
bjartsýni í umsögn við fjármálaáætl-
unina. Hagvaxtarskeið á Íslandi end-
ast yfirleitt í þrjú til fimm ár. For-
sendur breytast skjótt og benda
sérfræðingar SA á að óvissa ríkir í
innlendum efnahagsmálum. Greina
megi vísbendingar um að það hægi
hratt á vexti hagkerfisins og lítið
megi því útaf bera.
SA hafa lagt fram ítarlega um-
sögn við fjármálaáætlunina og segja
að þótt boðaðar skattalækkanir séu
fagnaðarefni þá sé skattastefnan eftir
sem áður áhyggjuefni. Skattheimta
sé nær hvergi meiri meðal þróaðra
ríkja en hér á landi.
,,Enn standa að mestu óhreyfðar
skattahækkanir eftirhrunsáranna og
samhliða auknum umsvifum hefur
skattheimta aukist umtalsvert. Hefur
skattheimta á hvern Íslending vaxið
um 780.000 kr. frá árinu 2009 og hafa
álögur á fyrirtæki og fjármagn aukist
umtalsvert á sama tíma. Skaðar slík
stefna samkeppnishæfni landsins og
vekur ugg hversu litla athygli það
hlýtur að Ísland sé að festa sig í sessi
sem háskattaríki,“ segir í umsögn SA.
Þar eru m.a. birtir útreikningar
á skattlagningu á meðaltekjur á Ís-
landi frá 2000 til 2018 sem hlutfall af
heildarlaunum einstaklinga og halda
samtökin því fram að hið opinbera
dragi árlega um 300.000 krónum
meira til sín í formi skattatekna af
meðaltekjum í dag samanborið við
meðalskattheimtu fyrir hrun.
„Stórátakið“ orðin tóm
Margar umsagnir hafa borist
fjárlaganefnd við áætlunina að und-
anförnu. Samtök iðnaðarins halda því
m.a. fram að „Stóraukin fjárfesting“
ríkisstjórnarinnar í samgöngumálum
séu orðin tóm. „Samkvæmt áætl-
uninni verða framlög til viðhalds og
nýframkvæmda í vegamálum að með-
altali 0,7% af landsframleiðslu á tíma-
bilinu. Er það langt undir langtíma-
meðaltali hér á landi en þetta
hlutfall var svo dæmi sé tekið
1,1% á tíu ára tímabilinu frá 2001-
2010,“ segir þar. Þá virðist nafngiftin
„stórátak í samgöngumálum“ vera
komin til af því að áætlunin geri ráð
fyrir að frá árinu 2019 bætist við
sérstök árleg framlög til þriggja
ára upp á 5,5 milljarða kr. Þessi þrjú
ár nái hlutfall samgöngufram-
kvæmda þó ekki langtímameðaltali
„og því vægast sagt öfugmæli að tala
um stórátak í því sambandi.“
Jafnframt geta SI þess að þegar
þetta þriggja ára tímabil er liðið fari
fjárfestingarhlutfallið í vegamálum
niður í tæplega 0,6% af landsfram-
leiðslu en einungis eitt ár á síðustu
áratugum hafi hlutfallið farið neðar
og var það árið 2012 skv. SI.
Samgönguráðherra hafi svo ný-
lega kynnt að yfir 220 milljarða vanti í
viðhald og nýfjárfestingar í vegakerf-
inu og til viðbótar falli til árleg við-
haldsþörf upp á 11 milljarða. „Í áætl-
uninni er gert ráð fyrir að samtals
fari um 114 [milljarðar] kr. í viðhald
og nýfjárfestingar í samgöngumálum
á tíma áætlunarinnar. Þetta er ein-
ungis tæplega 41% af þörf. Það er
ekki hægt að kalla það stórátak,“
segja SI í umsögn sinni til þingsins.
Óhreyfðar hækkanir
Fjármálaskrifstofa Reykjavíkurborgar telur að afkomuhorfur sveitar-
félaga séu ofmetnar bæði í fjármálastefnu stjórnvalda og í fjármálaáætl-
uninni. Þetta kemur fram í umsögn borgarinnar. Líklegt sé að heildar-
afkoma sveitarfélaga verði neikvæð árin 2018 og 2019 og jafnvel einnig
2020 en ekki jákvæð eins og gert er ráð fyrir í fjármálaáætluninni.
Fram kemur í ítarlegri umsögn borgarinnar að skv. mati Sambands ísl.
sveitarfélaga megi gera ráð fyrir að lögin frá 2017 um skattfrjálsa ráð-
stöfun séreignasparnaðar leiði til þess að sveitarfélögin fari á mis við út-
svarstekjur upp á 7,2 milljarða yfir tíu ára tímabil. Þá má að mati borg-
arinnar ætla að útsvarstekjutap hennar vegna skattfrjálsrar greiðslu
séreignarsparnaðar inn á fasteignalán nemi alls 3,1 milljarði yfir tímabil-
ið 1. júlí 2014 til 30. júní 2019.
Afkomuhorfur eru ofmetnar
UMSÖGN REYKJAVÍKURBORGAR
Skattar af meðaltekjum 2000 til 2018
Útreikningar SA á staðgreiðslu tekjuskatts og tryggingagjaldi sem hlutfall af heildarlaunum einstaklings*
38%
37%
36%
35%
34%
33%
32%
31%
30%
*Einstaklingurinn greiðir 4% í lífeyrissjóð
Heimild: Samtök atvinnulífsins
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Skattlagning á meðaltekjur 2010-2018
35,7%
Skattlagning
á meðaltekjur
2000-2009
32,4%