Morgunblaðið - 27.06.2018, Page 31

MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. JÚNÍ 2018
Nú finnur þú það
sem þú leitar að á
FINNA.is
»Kvikmyndastjörnur mættu í sínu fín-
asta pússi á frumsýningu ofurhetju-
myndarinnar Ant-Man and the Wasp,
þeirri nýjustu úr smiðju Marvel, í El
Capitan-bíóinu í Hollywood í fyrradag.
Nýjasta ofurhetjumynd Marvel frumsýnd í Hollywood
Kát Leikkonan Michelle Pfeiffer og leikarinn Paul Rudd
brostu breitt enda alltaf gaman á frumsýningu.
Felulitur? Laurence Fishburne mætti í fagurrauðum fötum og
rann saman við rauða dregilinn fyrir frumsýningu.
Glæsileg Evangeline Lilly fer með eitt af aðalhlutverkum
kvikmyndarinnar um Mauramanninn og Vespuna.
Minningar sægarpa semhafa reynst þrautgóðir áraunastundum, og aðrarmeintar sannar frásagn-
ir af hetjum hafsins, hafa löngum ver-
ið vinsælt lesefni hér á landi og ratað í
ófáa gjafapakka – ekki síst til sjó-
manna. Hins vegar hafa skáldsagna-
höfundar okkar ekki nýtt sér þann
spennandi sagnaheim á undanförnum
áratugum, með örfáum undantekn-
ingum. En nú hefur Einar Kárason
sent frá sér áhrifamikla stutta skáld-
sögu, eða nóvellu, þar sem hann
byggir á atburðum á Nýfundnalands-
miðum í febrúar árið 1959, þegar ís-
lenskir togarar á
karfaveiðum lentu
í mannskæðu fár-
viðri í fimbulkulda
þar sem ís hlóðst
á skipin. Höf-
undur segir at-
burðina kveikjuna
að sögunni Storm-
fuglum en frásögn
og persónusköpun
lúti lögmálum skáldskapar.
Frásagnir af þessum örlagaríku at-
burðum hafa gengið meðal manna og
undirritaður minnist þess að hafa set-
ið í pásu við saltfiskverkum suður
með sjó, þá rétt fermdur, og hlýtt
spenntur á dramatískar lýsingar
gamals fiskverkamanns á því sem
gerðist þessa daga á fjarlægum mið-
um þar sem meira en tvö hundruð
manns fórust, á þessum sömu slóðum
„og við vorum í þessum túr, þar af
helmingurinn á Ritubakka á meðan
við börðumst við ísinn, og dauðann
sem reyndi að draga okkur niður á
hafsbotn“, (123) eins og sögumaður
segir undir lok bókar.
Stormfuglar fjalla um eina mar-
traðarkennda ferð Máfs RE 335 á
Nýfundnalandsmið. Og frásögnin
hefst strax á lýsingu á glímu sjó-
mannanna við dauðann, við ísinn sem
hlóðst á skipið í fáviðrinu: „Að mölva
ís af skipi getur virst við fyrstu sýn
eins og óvinnandi verkefni …“ – og
setningin heldur áfram með ógnvekj-
andi lýsingu á ísnum sem sest á alla
fleti skipsins, rekkverk sem stög og
víra, höfundur hleður henni hærra og
hærra upp áður en hann setur loks
punkt á næstu síðu.
Fyrir miðju þriðju persónu frá-
sagnarinnar í þátíð er átján ára há-
seti, Lárus að nafni, sem er að fara í
sína fyrstu sjóferð. Fyrir vikið er sjó-
mennskan honum nýr heimur og les-
andinn upplifir heim skipsins, mann-
skapinn um borð og atburðina með
hans ungu og forvitnu augum.
Þegar sagan hefst eru skipverjar
staddir í glímunni miðri við náttúru-
öflin, og dregin er upp firnaþétt mynd
af átökunum við þau og heimi sjó-
mannanna um borð. Þá er stigið til
baka, að upphafi siglingarinnar og
baksögu Lárusar, áður en lokahluti
glímunnar tekur við; þar sem skip-
verjar berjast úrvinda af þreytu við
að halda Máfinum á floti, á sama tíma
og íslensk og erlend skip sökkva
nærri þeim.
Höfundurinn leikur sér með vísanir
í frægustu sjóferðaskáldsöguna,
Moby Dick, til að mynda þegar for-
boðar um hryllinginn fram undan
taka að birtast, eins og tal um danska
skipið Hans Hedtoft og Titanic sem
hafa farið niður á siglingaleiðinni og
ótal margir látið þar lífið. Og Einar
lýsir heiminum um borð líka vel, lýsir
verklagi við karfaveiðarnar, ýmsum
störfum mannanna og aðstöðunni, og
þá eru dregnar upp lifandi myndir af
nokkrum skipverja. Það eru skip-
stjórinn rólyndi, sem getur brýnt
röddina svo heyrist út um miðin, en
hann situr sólarhringum saman
svefnlaus í stýrishúsinu og stýrir
skipinu örþreyttur gegnum boðana;
loftskeytamaðurinn fróði og sílesandi
sem klæðir sig upp þegar hann býst
við dauða sínum; en eftirminnilegasta
persónan er þó bátsmaðurinn sterki
og drykkfelldi, sem leynir á sér; er
ljóðskáld og verður lífgjafi Lárusar.
Einar hefur löngum sýnt hversu
góður sögumaður hann er og hann
heldur hér þétt og vel utan um frá-
sögnina sem rennur svo vel að margir
lesendur munu ekki leggja bókina frá
sér fyrr en við sögulok, svo spennandi
er hún og vel mótuð.
Það spurðist á dögunum að erlend-
ir útgefendur hefðu tekist á um út-
gáfuréttinn að sögunni og það kemur
ekki á óvart. Vel sagðar sögur um
mannraunir og baráttu við náttúru-
öflin eru alltaf vinsælar, og þessir
Stormfuglar verðskulda að fljúga hátt
og víða.
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Höfundurinn Saga Einars Kárasonar rennur svo vel „að margir lesendur
munu ekki leggja bókina frá sér fyrr en við sögulok“, segir rýnir.
Þegar dauðinn reyndi
að draga þá niður
Skáldsaga
Stormfuglar bbbbm
Eftir Einar Kárason.
Mál & menning, 2018. Innb. 124 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR