Morgunblaðið - 30.07.2018, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. JÚLÍ 2018
Jökulsárlón Ferðamenn virða fyrir sér Jökulsárlón við rætur Breiðamerkurjökuls á fallegum sumardegi. Lónið fór að myndast eftir að jökullinn tók að hopa á fjórða áratug aldarinnar sem leið.
Ásdís
Í samræmi við
stjórnarsáttmála rík-
isstjórnar Katrínar
Jakobsdóttur var það
eitt fyrsta verkefni
nýrrar ríkisstjórnar í
desember sl. að bregð-
ast við fordæmalausum
vanda sauðfjárbænda.
Þannig var varið 665
milljónum króna í ýmis
verkefni til að koma til
móts við atvinnugrein-
ina og var með því verið að bregðast
við vandanum til skemmri tíma.
Til lengri tíma er í mínum huga
ljóst að þörf er á breytingum á þeim
búvörusamningi sem gerður var við
sauðfjárbændur og tók gildi 1. janúar
2017. Fyrir liggur að endurskoðun
samningsins skal fara fram á næsta
ári og því var í febrúar sl. skipaður
samráðshópur um endurskoðun bú-
vörusamninga. Þar eiga sæti fulltrú-
ar neytenda, stjórnvalda, bænda, af-
urðastöðva og atvinnulífs.
Vegna þeirrar stöðu sem blasir við
greininni beindi ég þeim tilmælum til
samráðshópsins í lok mars að hraða
vinnu varðandi samninginn um
starfsskilyrði sauðfjárræktar. Þessi
fjölbreytti hópur skilaði síðan sam-
hljóða tillögum sínum til breytinga á
gildandi samning nú í byrjun júlí. Í
þeim koma fram ákveðnar hug-
myndir til að bregðast við erfið-
leikum sauðfjárbænda, bæði bráða-
aðgerðir og aðgerðir sem stuðla að
hagræðingu og stöðugleika í sauð-
fjárrækt.
Endurskoðun flýtt
Nú hefur tekist samkomulag með
stjórnvöldum og Bændasamtökum
Íslands um að flýta viðræðum um
endurskoðun samnings um starfs-
skilyrði sauðfjárræktar og verða
skipaðar samninganefndir á vegum
ríkisins og bænda á næstu dögum. Í
kjölfarið hefjast viðræður um endur-
skoðun samningsins í stað þess að
fara fram árið 2019 líkt og áður var
ráðgert. Grunnur
þeirra viðræðna verða
þær tillögur sem sam-
ráðshópurinn hefur
skilað og er stefnt að
því að ljúka heildarend-
urskoðun samningsins
síðar á þessu ári. Þá
munu stjórnvöld í þess-
um viðræðum leggja
áherslu á þær aðgerðir
sem birtast í stjórn-
arsáttmála ríkisstjórn-
arinnar, m.a. um að
samhliða nýrri kynslóð
landbúnaðarsamninga verði inn-
leiddir sérstakir aðlögunarsamn-
ingar um nýja starfsemi til sveita.
Með þeim verði horfið frá núverandi
kerfi þar sem stuðningur við bændur
er fastbundinn við ákveðið kerfi sem
skilyrðir hann við ákveðna fram-
leiðslu. Þess í stað myndu bændur fá
frelsi til að nýta stuðninginn til fjöl-
breyttari starfsemi en áður.
Tækifæri til breytinga
Ég bind vonir við að endurskoðun
samnings um starfsskilyrði sauð-
fjárræktar muni marka nýja og
bjartari tíma í íslenskri sauðfjárrækt.
Að við sköpum þessari mikilvægu at-
vinnugrein þær forsendur að hún
verði sjálfstæð og samkeppnishæf
þannig að greinin geti nýtt tækifæri
framtíðarinnar – bændum og neyt-
endum til heilla. Með þessi markmið
að leiðarljósi ganga íslensk stjórn-
völd bjartsýn til þeirra viðræðna sem
fram undan eru.
Eftir Kristján Þór
Júlíusson
» „Ég bind vonir við að
endurskoðun samn-
ings um starfsskilyrði
sauðfjárræktar muni
marka nýja og bjartari
tíma í íslenskri sauð-
fjárrækt.“
Kristján Þór
Júlíusson
Höfundur er sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra.
Öflug sauðfjárrækt
til framtíðar
Viðvaranir við
hættum af gervi-
greind virðast vera
um allt þessa dagana.
Allt frá Elon Musk til
Henrys Kissingers
heyrast varnaðarorð
um að ofurgreindar
tölvur gætu þurrkað
okkur út líkt og í
myndinni Tortímand-
anum. Við að hlusta á
þá tala mætti halda
að við værum á barmi dapurlegrar
framtíðartilveru – að vitundar-
netið, Skynet, úr þeim mynda-
flokki væri á næsta leiti.
Þessar viðvaranir skipta máli,
en með þeim er horft fram hjá
brýnni vanda. Gervigreindin hefur
þegar verið vígvædd. Valdamikil
hagsmunaöfl, allt frá fyrirtækjum
til ríkisstofnana á borð við her og
lögreglu, nota gervigreind til að
fylgjast með fólki, vega það og
meta og taka ákvarðanir um líf
þess. Ætti þegar að liggja fyrir
sáttmáli um bann við sjálfráðum
vopnum? Aldeilis. En við þurfum
ekki að taka mannfólkið „út úr
jöfnunni“ til þess að valda tjóni.
Gölluð reikniritaferli hafa skaðað
fátæk og brothætt samfélög um
árabil.
Ég tók fyrst eftir því hvernig
gagnaknúin leit að skotmarki gæti
farið úrskeiðis þegar ég var í Jem-
en fyrir fimm árum. Ég var í höf-
uðborginni Sana’a að taka viðtöl
við fólk, sem hafði lifað af banda-
ríska drónaárás, sem hafði orðið
saklausu fólki að bana. Tveir
þeirra, sem létu lífið, gætu hafa
verið bandamenn Bandaríkja-
manna. Annar þeirra var lög-
reglumaðurinn í þorpinu, hinn
ímam sem hafði predikað gegn al-
Qaeda nokkrum dögum fyrir árás-
ina. Ættingi annars þeirra, verk-
fræðingur Faisal bin Ali Jaber að
nafni, sem lifað hafði af árásina,
spurði mig einfaldrar spurningar:
Hvers vegna var árásinni beint að
þeim, sem voru honum hjartfólgn-
ir?
Faisal og ég ferðuðumst sjö
þúsund mílur, frá Ar-
abíuskaganum til
Washington, í leit að
svörum. Embættis-
menn í Hvíta húsinu
hittu Faisal, en eng-
inn gat útskýrt hvers
vegna fjölskylda hans
lenti í eldlínunni.
Með tímanum varð
sannleikurinn ljós.
Ættingjar Faisals
létu lífið vegna þess
að fyrir mistök lentu
þeir inni í skotmarka-
leit hálfsjálfvirks leitarkerfis.
Þetta vitum við vegna þess að
bandarísk yfirvöld hafa viður-
kennt að drónar þeirra ráðist á
skotmörk, sem ekki sé vitað hver
séu. Þar kemur gervigreindin til
skjalanna. Bandaríkin eru ekki
með fólk til að veita upplýsingar í
innstu lögum samfélagsins í Jem-
en og reiða sig því að miklu leyti
á yfirgripsmiklar leitir í netsam-
skiptum. Þessi gögn eru greind
með hjálp gervigreindar og leitar-
kerfið látið vita af hugsanlegum
skotmörkum. Mannshöndin skaut
sprengjuflaugunum, en það er
nánast fullvíst að það var vegna
þess að forritið mælti með því.
Aðgerðir af þessu tagi hafa ver-
ið kallaðar „kennimerkjaárásir“
(„signature attacks“) vegna þess
að þar er stuðst við hegðunar-
mynstur og tengslanet án þess að
kennsl hafi verið borin á einstak-
lingana (innsk. þýð.) og eru flest-
ar drónaárásir af þeim toga. Um
leið er orðið meira um að almenn-
ir borgarar láti lífið í loftárásum í
forsetatíð Donalds Trumps – rúm-
lega sex þúsund í fyrra í Írak og
Sýrlandi.
Þetta er umdeildasta hliðin á
gervigreind. Í vor dróst Google
inn í deiluna vegna tilboðs um að
aðstoða bandaríska varnarmála-
ráðneytið við að greina boð frá
drónum. Þúsundir starfsmanna
fyrirtækisins mótmæltu og ein-
hverjir sögðu upp. Þetta þó ekki
eina mögulega misnotkunin á
gervigreind sem við þurfum að
hafa í huga.
Blaðamenn eru farnir að kanna
margvíslega notkun gervigreindar,
sem gæti verið vandkvæðum
bundin. Þar má nefna notkun hita-
korta til að segja fyrir um glæpi.
Þessi tækni hefur ýtt undir kyn-
þáttaskekkju í meðferð glæpamála
í réttarkerfinu. Tækni til að
greina andlit, sem lögregla í
London og fleiri borgum hefur
verið að þreifa sig áfram með, hef-
ur reynst skeikul í allt að 98% til-
fella. Innkaup á netinu? Þú gætir
allt eins verið að borga meira en
nágranninn vegna mannamunar í
verðlagningu. Og við höfum öll
heyrt af því hvernig ríkisvaldi hef-
ur verið beitt til að misnota News
Feed á Facebook til að setja áróð-
ur á skjái milljóna manna.
Fræðimenn segja stundum að
gervigreindartæknin og sjálfnám
véla sé enn að slíta barnsskónum.
Ef það er rétt höfum við gefið
barninu vald til þess að hafa áhrif
á fréttir, ráða og reka fólk og
jafnvel drepa það.
Rannsókn og stjórn á því hvern-
ig gervigreind er notuð er eitt
mikilvægasta rannsóknarefnið,
sem blasir við mannréttinda-
frömuðum og borgurum, sem láta
sér ekki á sama standa, um þessar
mundir. Í hvert skipti, sem við
heyrum af ákvörðun, sem tekin er
með þessari tækni, ættum við að
spyrja okkur: Hver er að nota
hugbúnaðinn? Að hverjum beinist
hún? Hver tapar og hver græðir?
Og hvernig köllum við þá sem
nota þessi tæki og þá sem smíð-
uðu þau til ábyrgðar?
Eftir Cori Crider »Mannshöndin skaut
sprengjuflaugunum,
en það er nánast fullvíst
að það var vegna þess að
forritið mælti með því.
Cori Crider
Höfundur er lögfræðingur í Banda-
ríkjunum og hefur rannsakað örygg-
issamfélagið og siðferði tækninotk-
unar við njósnir og upplýsingaöflun.
Hún er fyrrverandi yfirmaður mann-
réttindasamtakanna Reprieve.
© Project Syndicate 1995–2018
Hættur gervigreindar