Fréttablaðið - 17.10.2018, Blaðsíða 32

Skotsilfur Smásölurisinn Sears óskar eftir greiðslustöðvun
Björn Berg
Gunnarsson
fræðslustjóri
Íslandsbanka
Smásölukeðjan Sears, sem var um skeið ein sú vinsælasta í heimalandi sínu, Bandaríkjunum, óskaði á mánudag eftir greiðslustöðvun fyrir dómi í
New York. Fjárhagur keðjunnar hefur versnað hratt undanfarin ár, samhliða aukinni netverslun og breyttri hegðun neytenda, og gat hún ekki staðið í
skilum með skuldir sem voru á gjalddaga í byrjun vikunnar. Stjórnendur Sears munu loka 142 af 860 verslunum sínum fyrir áramót. Nordicphotos/Getty
Vinsælasti tölvuleikur heims um þessar mundir er Fort­nite. Ekkert kostar að sækja
leikinn og spila, en þó hafa fram­
leiðendurnir, Epic Games, þénað
jafnvirði á annað hundrað millj­
arða króna síðan leikurinn var
gefinn út fyrir ári. Tekjurnar fást
af sölu viðbóta við leikinn, sem þó
hafa lítil áhrif á árangur leikmanna.
Engum framleiðanda hefur áður
tekist að selja sigurdansa, búninga
og fleira skraut með jafn góðum
árangri.
Í nýlegri bandarískri rannsókn
sögðust 69% þátttakenda hafa keypt
sér viðbætur við leikinn. Þetta er
mun hærra hlutfall en þekkist í
öðrum leikjum sem leggja áherslu
á kaup inni í leiknum sem helstu
tekjuöflun. Eyðslan hefur að meðal­
tali verið um 13.000 krónur og segist
þriðjungur nú kaupa viðbætur í
fyrsta sinn.
En hvað ef við heimfærum þessar
niðurstöður á íslensk ungmenni?
Ef við gerum ráð fyrir að helmingur
stráka á aldrinum 12 til 17 ára spili
leikinn og 14% stelpna, sem eru
sömu kynjahlutföll og vestanhafs,
gætu útgjöldin verið orðin yfir 50
milljónir króna. Að sjálfsögðu eru
dæmi um mun meiri eyðslu. Átta
ára sonur kunningjakonu minnar
eyddi 40.000 krónum, 10 ára frændi
vinnufélaga skuldfærði kort for­
eldra sinna fyrir 150.000 og 13 ára
drengur sagðist rogginn á dögunum
hafa varið um 100.000 krónum í við­
bætur fyrir leikinn.
Hérlendis sem og annars staðar
hefur nokkuð verið ritað um
áhyggjur foreldra af leiknum. Fyrir
utan eyðsluna er hann mikill tíma­
þjófur og segist þannig þriðjungur
nemenda í bandarísku könnuninni
hafa skrópað í skóla vegna hans og
fimmtungur starfandi fólks skrópað
í vinnu.
Þessi tilraun Epic, að laða sem
flesta að leiknum með því að gefa
hann en selja svo skemmtilegar
viðbætur, hefur ekki aðeins haft
gríðarleg áhrif á hegðun heldur skil­
að þeim góðum tekjum. Ef útgjöld
leikmanna haldast þau sömu og
mánaðarlegur notendafjöldi helst
svipaður og í ágúst má reikna með
að tekjur framleiðenda nemi hátt í
600 milljörðum króna næsta árið.
Það slagar langleiðina í arðbærustu
afþreyingarvöru sögunnar, leikinn
Grand Theft Auto 5, sem þegar hefur
skilað yfir 700 milljörðum króna í
tekjur.
Féþúfan Fortnite?
Ekkert er ókeypis, ekki einu sinni skattheimta hins opinbera. Enda sagði fjármálaráðherra Loðvíks fjórtánda að hún snerist
um að „… plokka gæsina þannig að
sem flestar fjaðrir fáist með sem
minnstu hvæsi“. Á Íslandi er áætlað
að gæsaplokk íslenska ríkisins muni
nema um 800 milljörðum króna á
næsta ári samkvæmt fjárlagafrum­
varpi sem liggur nú fyrir Alþingi og
eru þá ótaldar aðrar tekjur ríkisins
og fjaðraplokk sveitarfélaganna.
Fyrir þá upphæð mætti ráða rúm­
lega 100 þúsund meðal Íslendinga
í fulla vinnu í eitt ár.
Í þessari hít er einn skattur sem
áætlað er að muni skila ríkissjóði
tæplega 10 milljörðum króna á
næsta ári: Bankaskatturinn, eða
sérstakur skattur á fjármálafyrir­
tæki, sem er 0,376% af skuldum fjár­
málafyrirtækis umfram 50 milljarða
króna. Á yfirborðinu kann það að
virðast saklaus skattur enda eru fjöl­
miðlar duglegir að fjalla um hagnað
bankanna, þrátt fyrir þennan skatt.
Eins og svo oft er málið fjarri því svo
einfalt enda hefur skatturinn rask­
andi áhrif á viðskipti og fjármála­
þjónustu til landsmanna allra og er
margfalt hærri en annars staðar á
byggðu bóli.
hærri vextir, minni ávöxtun
Í fyrsta lagi gerir bankaskatturinn
fjármálaþjónustu dýrari vegna þess
að bankastarfsemi gengur í ein­
faldaðri mynd út á að taka lán, t.d.
innlán almennings og lána áfram.
Með öðrum orðum að miðla sparifé
landsmanna á sem hagkvæmastan
hátt. Innlán og aðrar skuldir banka
má líta á sem aðföng þeirra. Ef
lagður er skattur á aðföng verða
fyrirtæki yfirleitt að hækka verð eða
greiða minna fyrir aðföngin.
Á mannamáli þýðir því banka­
skatturinn minni ávöxtun á sparifé
og hærri vexti til fólks og fyrirtækja.
Þannig er einfaldlega eðli skatta.
Varla líður sá dagur að ekki heyrist,
með réttu, kvartað yfir því að vaxta­
stig á Íslandi sé of hátt. Vandfundin
er leið að því markmiði sem er jafn
beinskeytt og lækkun eða afnám
bankaskatts.
dregur úr samkeppnishæfni
Í öðru lagi eru þeir þættir sem snúa
að fjármögnunarumhverfi drag­
bítur á samkeppnishæfni landsins.
Aðgengi að fjármagni er ekki nægi­
lega gott, umhverfið er óaðlaðandi
fyrir erlenda fjárfesta og það dregur
úr vöruþróun fyrirtækja. Stjórn­
völd ættu að kappkosta að leita
leiða til að bæta það umhverfi og
þó að bankaskatturinn sé ekki eina
breytan þá hefur hann áhrif á fjár­
mögnunarumhverfið í heild.
Neytendur borga
Í þriðja lagi skaðar skatturinn sam­
keppnisstöðu íslenskra fjármála­
fyrirtækja – bæði innanlands og
gagnvart erlendum samkeppnisað­
ilum. Innanlands sjá allir dæmi þess
þegar leita á að hagstæðasta íbúða­
láninu. Lífeyrissjóðir bjóða að jafn­
aði lægri íbúðalánavexti en bank­
arnir sem varla er tilviljun. Íslenskir
bankar eru ennfremur í samkeppni
við erlenda banka t.d. um viðskipti
við útflutningsfyrirtæki. Þar að auki
eru landamæri innan og milli landa
sífellt að mást út í fjármálaheimin­
um og ný tækni að ryðja sér til rúms.
Í þessu umhverfi er skatturinn ekki
einungis skaðlegur sjálfum bönk­
unum heldur einnig neytendum
sem njóta verri kjara en ella.
rýrir ríkiseignir
Í fjórða lagi beinlínis rýrir banka­
skatturinn virði bankanna og þar
með ríkiseigna þar sem ríkið á
meirihluta bankakerfisins og þeirra
fyrirtækja sem greiða bankaskatt­
inn. Bankaskatturinn nam t.d. um
18% af hagnaði Íslandsbanka og
Landsbankans eftir skatt árið 2017.
Ekki þarf mikla servíettuútreikn­
inga til að komast að þeirri óum­
flýjanlegu niðurstöðu að skatturinn
rýrir virði bankanna um tugi millj­
arða króna.
Hægt væri að halda lengur áfram
með þessa upptalningu, en heildar­
myndin er nokkuð skýr. Það má
deila um hvaða skattur ber titilinn
„versti skatturinn“. Í raun hafa allir
skattar einhverjar neikvæðar afleið­
ingar, þó þeir séu nauðsynlegir, og
þessi yfirferð er dæmi um slíkt. En
þegar áhrif skattsins eru jafn víðtæk
og í tilfelli bankaskattsins kemst
hann líklega á pall í keppninni
um versta skatt á Íslandi. Svoleiðis
skattur skaðar hagsmuni allra lands­
manna og hann ber að afnema.
Versti skatturinn
Konráð s.
Guðjónsson
hagfræðingur
Viðskiptaráðs
Engin hagræðing
Það vakti nokkra at-
hygli um helgina
þegar Katrín
Jakobsdóttir
forsætisráðherra
þvertók fyrir það
í kvöldfréttum RÚV
að til stæði að fækka
starfsmönnum við sameiningu Fjár-
málaeftirlitsins og Seðlabankans.
Flestir myndu telja að sameiningin
fæli í sér umtalsverð tækifæri til
hagræðingar enda eru hér á ferð
tvær stórar stofnanir með saman-
lagt tæplega 300 starfsmenn. Um-
mæli ráðherrans stinga einnig í stúf
við sjónarmið Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins en sendinefnd sjóðsins
hefur margsinnis bent á að einn
kosturinn við sameiningu stofnan-
anna sé sú hagræðing í rekstri sem
sameiningin gæti haft í för með sér.
Réttur
vettvangur?
Ásgeir Jónsson, dósent
í hagfræði við Há-
skóla Íslands,
flutti athyglisvert
erindi á fundi
sem Heima-
vellir stóðu fyrir
í síðustu viku. Þar
benti dósentinn á að
ávöxtun af útleigu íbúðarhúsnæðis
væri ansi lítil hér á landi ef tillit væri
tekið til hárra ríkisvaxta. Arður af
slíkri útleigu væri talsvert lægri en í
nágrannaríkjum okkar. Þannig sýndi
hann fram á að leigusala stæði ekki
einu sinni undir fórnarkostnaði fjár-
magns. Útreikningar Ásgeirs koma
fæstum á óvart. Hins vegar er það
nokkuð kómískt að á fundi á vegum
fyrirtækis sé óbeint sagt að ekki séu
efnahagslegar forsendur fyrir rekstri
fyrirtækisins.
Sloppinn
Eftir fjögurra ára
málaferli hafa nú
báðir Tchenguiz-
bræðurnir fallið
frá málsóknum
sínum á hendur
endurskoðunarfyrir-
tækinu Grant Thornton
og Jóhannesi Rúnari Jóhannes-
syni, fyrrverandi formanni slita-
stjórnar Kaupþings. Sá yngri, Robert,
féll frá sinni málsókn í byrjun
vikunnar, einu ári eftir að bróðir
hans Vincent gerði slikt hið sama.
Jóhannesi Rúnari var að vonum létt
en hann sagðist „ánægður að hafa
verið hreinsaður af öllum ásök-
unum“. Með sátt Roberts og Kaup-
þings er bundinn endi á langvarandi
deilur bræðranna við félagið en þær
hafa kostað deilendur óheyrilegar
fjárhæðir á síðustu árum.
1 7 . o K t ó b e R 2 0 1 8 M I Ð V I K U D A G U R10 markaðurinn
1
7
-1
0
-2
0
1
8
0
4
:5
6
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
1
1
8
-6
0
F
4
2
1
1
8
-5
F
B
8
2
1
1
8
-5
E
7
C
2
1
1
8
-5
D
4
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
4
8
s
_
1
6
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K