Velferð - 01.12.2018, Blaðsíða 20

BCarl Andersenf hj| gknir
Það var sólríkur dagur um miðjan júní. Rútan hristist og vaggaði eftir malarveginum á leið sinni fyrir Hvalfiörðinn. Tíu
ára drengur var á leið í Borgarfiörðinn í sveit hjá góðu fólki. En honum leið ekki vel. Hann var sveittur, með höfuðverk og
mikla ógleði. Samt var hann ekki veikur og varfljótur að jafna sigþegar hann kom í Reykholtsdalinn eftir tveggja klukku-
stunda ferðalag. Það eina sem sat í minningunni eftirþessa bílferð sumarið 1970 varþessi blágrái reykur sem liðaðist
stöðugt upp fyrir sætisbakiðfyrir framan hann. Það var ekki fyrr en mörgum árum síðar að drengurinn áttaði sig á því að
hann hafði orðiðfyrir óbeinum reykingum.
Islendingar eru fremstir meðal
þjóða í tóbaksvörnum. Á þeim
tíma sem sagan gerist, fyrir hálfri
öld, reykti nærri því helmingur full-
orðinna daglega og engar hömlur
voru á því hvar mátti reykja. Frá því
að þetta var hefur reykingamönnum
fækkað um 70% á íslandi og er nú svo
komið að um 9% fullorðinna reykja
daglega. Þegar hlutfall þeirra sem
reykja verður komið niður í 5%, eftir
um það bil 5 ár, hefur í raun tekist að
útrýma reykingum á íslandi. Nýjar
kynslóðir munu vaxa úr grasi án þess
að vera háðar nikótíni. Sjúkdómar eins
og langvinn lungnateppa og lungna-
krabbamein munu nánast heyra
sögunni til. Nú sem fyrr er mikilvægt
að halda vel á málum og ljúka enda-
taflinu í tóbaksvörnum með fullnað-
arsigri.
En þessi árangur náðist ekki fyrir
tilviljun eða af sjálfu sér. Hann er af-
rakstur markvissra forvarnaraðgerða
sem byggjast á aðferðafræði sem sýnt
hefur verið fram á að skilar árangri í
lýðheilsu. Fyrir atbeina frumkvöðuls-
ins jóns Ármanns Héðinssonar þing-
manns var fyrsta lagasetning í tóbaks-
vörnum samþykkt á Alþingi 1969,
þar sem meðal annars var kveðið á
um merkingar með varnarorðum á
sígarettupökkum. Síðan hefur mikið
vatn runnið til sjávar. Leiðin er vörðuð
stjórnvaldsaðgerðum sem markast
af reglulegri endurskoðun tóbaks-
varnarlaga og setningu reglugerða sem
miða því að takmarka notkun reyk-
tóbaks. Nægir þar að nefna reglugerð
um bann við reykingum á opinberum
stöðum 2007 sem leiddi á fáeinum
vikum til 18% fækkunar í hjartaáföll-
um, bæði meðal þeirra sem reyktu á
þeim tíma og hinna sem reyktu ekki.
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp til
laga um rafrettur og áfyllingar fyrir
rafrettur. Með frumvarpinu er verið að
framfylgja tilskipun Evrópuþingsins
og -ráðsins frá 2014 sem við erum
skuldbundin af sem EES-þjóð. Frum-
20
Málgagn Hjartaheilla