Morgunblaðið - 05.09.2018, Qupperneq 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. SEPTEMBER 2018
Textinn í bókinni Um harð-stjórn eftir sagnfræðing-inn Timothy Snyder erekki auðveldur til þýð-
ingar. Um er að ræða handbók sem
reist er á tuttugu lærdómum sem
höfundurinn telur að draga megi af
tuttugustu öldinni. Hver lærdómur
er birtur í knöppum feitletruðum
texta og síðan fylgir mismunandi
löng röksemd til að skýra fyrir les-
andanum hvernig hann getur nýtt
sér lærdóminn.
Guðmundur Andri Thorsson, rit-
höfundur og þingmaður Samfylk-
ingarinnar, þýðir textann og ferst
það vel úr hendi. Stundum vaknar
spurning um hvort textinn sé of há-
tíðlegur og bókmenntalegur miðað
við að þetta er handbók. Lesandinn
á að nýta sér bókina sem leiðarvísi
við að greina strauma og stefnur í
stjórnmálum líðandi stundar og
skynja hvort hætta sé á ferðum –
hætta um að vegið sé að rótum lýð-
ræðis og frelsis.
Í erlendum fréttatextum er
gjarnan talað um lönd, borgir og
jafnvel byggingar eins og um ger-
endur sé að ræða: Þýskaland og
Tyrkland deila, Washington og
Moskva skiptast á fúkyrðum, Hvíta
húsið mótmælir, Kreml hefur í hót-
unum. Vissulega skilst þetta á ís-
lensku en betra er að segja: stjórnir
Þýskalands og Tyrklands deila,
ráðamenn í Washington og Moskvu
skiptast á fúkyrðum, talsmaður
Bandaríkjaforseta mótmælir,
Kremlverjar hafa í hótunum. Guð-
mundur Andri velur báðar þessar
leiðir í þýðingu sinni.
Brot bókarinnar er lítið og hand-
hægt, sem staðfestir þá ætlan höf-
undar að lesandinn geti auðveldlega
tekið hana með sér og gripið ofan í
textann þegar tóm gefst til þess.
Stjórnmál
Um harðstjórn bbbbn
Eftir Timothy Snyder.
Þýðandi Guðmundur Andri Thorsson.
Mál og menning, 2018. Kilja, 156 bls.
BJÖRN
BJARNASON
BÆKUR
Handbók gegn
harðstjórum
PÖNTUN AUGLÝSINGA:
Til mánudagins 24. september
SÉRBLAÐ
–– Meira fyrir lesendur
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105 kata@mbl.is
Heimili&
hönnun
fylgir Morgunblaðinu föstudaginn 28. september
VIÐTAL
Hildur Loftsdóttir
hilo@mbl.is
Leikstjórinn Baldvin Z frumsýnir
kvikmynd sína Lof mér að falla á
kvikmyndahátíðinni í Toronto á
morgun og á Íslandi á föstudag.
Myndin segir frá unglingsstúlk-
unum Magneu og Stellu sem sökkva
inn í heim eiturlyfja, og byggir kvik-
myndin á sönnum atburðum. Birgir
Örn Steinarsson skrifaði handritið
ásamt Baldvini og lögðu þeir félagar
á sig mikla rannsóknarvinnu til að
draga upp sem trúverðugasta mynd
af íslenska eiturlyfjaheiminum.
Við fylgjumst með stelpunum
ungum að taka sín fyrstu skref inn í
heim eiturlyfja og leika Elín Sig
Halldórsdóttir og Eyrún Björk Jak-
obsdóttir þær Magneu og Stellu.
Samhliða er saga þeirra á fullorðins-
árum sögð og þá hafa Kristín Þóra
Haraldsdóttir og Lára Jóhanna
Jónsdóttir tekið við hlutverkunum.
Dagbók fíkils upphafið
„Allir atburðirnir sem gerast í
myndinni eru sannir og áttu sér
stað, en sagan sem slík er ekki sönn;
hvernig Magnea og Stella kynnast
og verða að eiturlyfjafíklum,“ út-
skýrir leikstjórinn Baldvin.
„Við Birgir tókum viðtöl við þrjár
stúlkur sem höfðu verið og eru í eit-
urlyfjaneyslu, og við tókum einnig
hluta úr lífi Sissu, dóttur rannsókn-
arblaðamannsins Jóhannesar Kr.
Kristjánssonar, sem dó mjög ung úr
eiturlyfjaneyslu. Mest byggir þó
handritið á dagbók Kristínar Gerðar
Guðmundsdóttur, en sú dagbók var
upphafið að þessu verkefni. Saga
Kristínar er mjög áhrifarík saga, en
hún var eiturlyfjafíkill sem hélt dag-
bækur í nokkur ár eftir að hún varð
edrú. Í þessum bókum rifjar hún
upp það sem kom fyrir hana og það
sem hún gekk í gegnum. Seinustu
árin vann Kristín Gerður á Stíga-
mótum og lifði þannig lífi að fólk
hélt að hún væri í lagi. En það var of
erfitt að lifa með því sem hafði
gengið á og hún tók líf sitt.“
– Hvar er þetta fólk? Mér finnst
ég aldrei sjá það.
„Margir segja það sama. Við völd-
um tökustaði þar sem fíklar halda
sig. Einn tökudaginn vorum við að
skjóta atriði með stelpunum, og það
var bíll hinu megin á bílastæðinu og
þar sat ungur maður og var að
sprauta sig og hann var ekkert að
fela það fyrir okkur. Það voru seld
eiturlyf fyrir framan nefið á okkur,
og við fundum ég veit ekki hvað
margar sprautunálar, ritalín box og
allskonar hluti á þessum stöðum. En
við löbbum vanalega framhjá þess-
um stöðum, við kíkjum ekki handan
við hornið. Við löbbum framhjá
þessum krökkum á hverjum einasta
degi en vitum það ekki. Yfirleitt eru
þetta flottir krakkar, en í grjót-
harðri neyslu.“
Héngu með sprautufíklum
Baldvin segir þá Birgi einnig hafa
eytt tíma með fíklunum.
„Við vorum með krökkum sem
voru að sprauta sig og komum inn á
heimili sem krakkar voru búnir að
taka yfir; bjuggu þar og voru í sinni
neyslu. Við vorum eina kvöldstund
með ungum manni sem bjó á heimili
á vegum Reykjavíkurborgar þar
sem hann má vera í neyslu. Það var
ótrúlega skrítin lífsreynsla. Hann
var að sprauta sig fyrir framan okk-
ur, bæði eyðnismitaður og með lifr-
arbólgu C. En það var allt fínt í her-
berginu hjá honum, fötin hans voru
litakóðuð í skápnum, með tvo plötu-
spilara og plöturnar vel upp rað-
aðar. Þetta var flottasti strákurinn í
hverfinu í gamla daga og búinn að
vera sprautufíkill í nokkra tugi ára.“
Baldvin segir ýmis úrræði fyrir
sprautufíkla í neyslu, en það sé
meira úrræðaleysi hjá foreldrum.
„Við fengum á tilfinninguna eftir
að hafa talað við þó nokkuð af for-
eldrum, að þau fái svo margar leið-
beiningar í ólíkar áttir, og okkur
fannst mjög áhugavert að taka á því
í myndinni. Þar eru foreldrar Magn-
eu ekki sammála um hvernig eigi að
taka á málunum, en þau hafa hvor-
ugt rétt fyrir sér, og hvorugt rangt
fyrir sér. Þau voru bara að gera sitt
besta, en það er engin ein rétt leið í
þessu, þetta er svo persónulegt.“
Tónuðu niður raunveruleikann
– Hvað fannst ykkur erfiðast við
að skrifa þessa erfiðu sögu?
„Annars vegar að yfirfæra hrika-
lega átakanleg atriði úr dagbókinni
inn í handritið, nánast óbreytt. Ef
eitthvað, voru hlutirnir tónaðir mjög
mikið niður. Ótrúlegt en satt. Við
Biggi áttum eina mjög langa nótt í
sumarbústað þegar við vorum að
klára fyrsta uppkastið að handrit-
inu, þar sem við eiginlega buguð-
umst. Ég fór að efast um að geta
gert þetta og að hreinlega geta boð-
ið fólki upp á þetta.
Við vönduðum okkur mjög mikið í
útfærslum, þannig að fólki líði eftir
myndina eins og það hafi séð rosa-
lega mikið, en í raun er hún ekki
mjög grafísk; maður sér ekki mikið
af beinu ofbeldi, stundum byrjunina
á því eða endinn, eða afleiðingarnar.
Hins vegar var það að þegar við
vorum að tala við þessa ungu fíkla
og þeir voru að segja okkur frá lífs-
reynslu sinni; kynferðisofbeldi sem
þau túlkuðu sem kynlíf, og við þurf-
Sogast að myrku hliðum mannsins
 Baldvin Z frumsýnir kvikmyndina Lof mér að falla  Ungar stúlkur í eiturlyfjaneyslu  Dagbók
fíkils var upphafið  „Absúrd hvað gengur kaupum og sölum í þessum heimi,“ segir leikstjórinn
Morgunblaðið/Arnþór Birkisson
Á fíklaslóðum Baldvin Z leikstjóri kvikmyndarinnar Lof mér að falla, á einum af helstu tökustöðum myndarinnar í Breiðholti.