Morgunblaðið - 20.09.2018, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2018 13SJÓNARHÓLL
Vatnagörðum 22 | 104 Reykjavík | Sími 585 8300 | sala@postdreifing.is | postdreifing.is
FJÖLPÓSTUR
SEM VIRKAR
*könnun Zenter apríl 2016.
61% landsmanna lesa fjölpóst
70% kvenna lesa fjölpóst
58% neytenda taka eftir tilboðum á
vöru og þjónustu í gegnum fjölpóst*
Dreifum sex daga vikunnar inn á 80.000 heimili
MARKHÓPURINN ÞINN BÍÐUR
EFTIR TILBOÐI FRÁ ÞÉR
Hafðu samband og við gerum þér tilboð í þá þjónustu sem þér hentar
BÓKIN
Alan Greenspan hefur notað tímann
vel eftir að hann lét af störfum sem
seðlabankastjóri. Skömmu eftir að
hann kvaddi Seðlabanka Bandaríkj-
anna sendi hann
frá sér ævisöguna
The Age of Turbu-
lence og því næst
bókina The Map
and the Territory
þar sem hann
rannsakaði
áhættusækni
markaða og veik-
leika spálíkana. Nú
hefur enn eitt
verkið bæst við
safnið: Capitalism
in America: A Hi-
story, og er bókin á
stuttlista FT yfir
bestu viðskipta-
bækur þessa árs.
Bókina skrifaði Greenspan í félagi
við sagnfræðinginn Adrian Woold-
ridge og freista þeir þess að kort-
leggja efnahagssögu Bandaríkjanna
og um leið reyna að svara þeirri
spurningu hvers vegna sum tímabil
hafa einkennst af uppgangi og verð-
mætasköpun en á öðrum skeiðum er
eins og allt skreppi saman og standi
í stað. Verkið er yfirgripsmikið og
þykir sýna vel hve djúpa þekkingu
Greenspan og meðhöfundur hans
hafa á viðfangsefninu, en þeir rekja
efnahagssögu
Bandaríkjanna allt
frá tímum þræla-
halds til krepp-
unnar miklu og
fram til þess óróa-
og óvissuskeiðs sem
við búum við í dag.
Niðurstaða höf-
undanna er ekki
síst að helsti styrk-
ur Bandaríkjanna
sé fólginn í því að
hafa gefið skapandi
eyðileggingu lausan
tauminn svo að
snjallir og röskir
einstaklingar, með
góðar hugmyndir, hafi fengið að láta
ljós sitt skína og jafnt og þétt rutt
því gamla burt fyrir eitthvað nýtt og
betra. Skapandi eyðilegging er alls
ekki sársaukalaus en ef til vill eru
Bandaríkin dæmi um þá miklu hag-
sæld sem hlýst af því að bíta á jaxl-
inn. ai@mbl.is
Greenspan skrifar um
sögu kapítalismans
Lengi hefur verið litið svo á að fái menn braut-argengi til stjórnarsetu í hlutafélagi beri þaðvott um sýnda virðingu þeirra sem að kjörinu
stóðu og við taki dagar víns og rósa þar sem menn
þiggi laun fyrir að mæta mánaðarlega til stjórnar-
funda og gæði sér á vínar- og/eða smurbrauði og
kaffi, án ábyrgðar. Þannig fái menn hámarksendur-
gjald fyrir lágmarksframlag. Sé vel athugað er þetta
nokkuð fjarri sanni. Íslensk löggjöf leggur ítarlegar
skyldur á stjórnarmenn og menn geta með stjórnar-
setu sinni og þátttöku í stjórnarstörfum bakað sér
skyldur sem ekki er víst að hugað sé að þegar kjöri
er náð. Um þetta má vísa til
dæmis til XV. kafla hluta-
félagalaga nr. 2/1995 þar sem
m.a. er fjallað um skaðabóta-
skyldu stjórnarmanna og fyrir-
svarsmanna hlutafélags.
Í þessu samhengi er í lögum
nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti
og fleira sértækt ákvæði í 2.
mgr. 64. gr. sem hljóðar svo:
„Skuldara, sem er bókhalds-
skyldur, er skylt að gefa bú sitt
upp til gjaldþrotaskipta þegar
svo er orðið ástatt fyrir honum
sem segir í 1. mgr. Nú láta þeir
sem bærir eru um að taka ákvörðun um að leita
gjaldþrotaskipta á búi slíks skuldara sem ekki er
einstaklingur það hjá líða og bera þeir þá skaðabóta-
ábyrgð gagnvart lánardrottnum skuldarans að því
leyti sem þeir fara af þessum sökum á mis við fulln-
ustu krafna sinna, enda sýni þeir ekki fram á að sú
vanræksla hafi ekki verið þeim saknæm.“ Í 1. mgr.
64. gr. sem vísað er til segir að skuldari geti óskað
gjaldþrotaskipta geti hann ekki staðið í fullum skil-
um við lánardrottna sína þegar kröfur þeirra koma á
gjalddaga enda sé ekki sennilegt að greiðsluerf-
iðleikar muni líða hjá innan skamms. Niðurlag
ákvæðisins er matskennt, einkum hvað varðar orða-
lagið „innan skamms“, en ganga má út frá að það
vísi til örfárra daga eða vikna, fremur en mánaða
eða missera.
Þetta þýðir að sé stjórnarmanni eða fyrirsvars-
manni ljóst, eða megi vera ljóst, að gefa eigi félag
upp til gjaldþrotaskipta vegna þess að það geti ekki
staðið í fullum skilum við lánardrottna sína þegar
kröfur þeirra falla í gjalddaga, og að ósennilegt sé
að greiðsluerfiðleikar muni líða hjá innan skamms,
bakar sá hinn sami sér persónulega skaðabótaábyrgð
á atvikum sem verða til þess að ekki næst að fulln-
usta kröfur lánardrottnanna. Þetta á t.d. við ef við-
skiptavinur hefur eignast kröfu um veitta þjónustu
eða afhendingu vöru, á því
tímabili sem líður frá því að
stjórnarmaður veit eða má
vita að ekki verður af af-
hendingu vörunnar eða
þjónustunnar með fullnægj-
andi hætti, þannig að af því
hljótist tjón. Sömuleiðis ef
möguleikar á fullnustu lán-
ardrottins á kröfum sínum
versna á þessu sama tíma-
bili. Þessi persónulega
ábyrgð er þó háð því að
stjórnarmanninum takist
ekki að sýna fram á að
þetta hafi ekki verið honum saknæmt. Með öðrum
orðum er sönnunarbyrðinni snúið við. Það þýðir að
hann er bótaskyldur nema honum takist að sýna
fram á að aðgerðir hans eða aðgerðarleysi séu ekki
saknæm. Lögfræðilega eru það þungar byrðar að
bera að vera álitinn sekur nema takist að sýna fram
á sakleysi.
Það er því fullt tilefni fyrir alla þá sem takast á
hendur stjórnarsetu í hlutafélögum að huga vel að
því hvaða skyldur menn axla með setu sinni og hvort
þeir séu tilbúnir til að bera þær. Jafnframt er ríku-
legt tilefni til að huga að því á hverjum tíma hvort
stofnað hafi verið til þessarar skaðabótaábyrgðar
með ákvörðunum eða ákvarðanaleysi í stjórninni.
Ábyrgð fyrirsvarsmanna í
rekstrarvanda hlutafélaga
LÖGFRÆÐI
Jón Þórisson
magister juris og starfar á lögmannsstofunni
Drangi lögmenn
”
Það er því fullt tilefni fyrir
alla þá sem takast á
hendur stjórnarsetu í
hlutafélögum að huga
vel að því hvaða skyldur
menn axla með setu
sinni og hvort þeir séu
tilbúnir til að bera þær.