Morgunblaðið - 27.12.2018, Síða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. DESEMBER 2018
• Gamli lykillinn
virkar áfram
• Vatns- og
vindvarinn
Verð: 39.990 kr.
LYKILLINN ER Í SÍMANUM
Lockitron Bolt gerir snjallsímann þinn að öruggum lykli
til að opna fyrir fjölskyldu, vinum eða öðrum gestum
þegar þér hentar og hvaðan sem er.
Þægilegt og öruggt. Þú stjórnar lásnum og fylgist með
umgengni í símanum. Hægt er til dæmis að opna fyrir
börnunum eða iðnaðarmönnum tímabundið án þess að
fara heim eða lána lykil.
Lockitron Bolt snjalllásinn fæst í Vélum og verkfærum.
Sölumenn okkar taka vel á móti þér.
Nú þegar áramótin nálgastverður okkur tíðrætt umáhættuna sem skapast um
áramót vegna notkunar á flug-
eldum. Bæði er um að ræða hættu
á alvarlegum slysum en ekki síður
af mikilli mengun. Umræða um
þessa áhættu er síður en svo bund-
in við Ísland og eru flugeldar bann-
aðir víða. Mörg okkar eru viðkvæm
fyrir breytingum á loftgæðum og
finna fyrir einkennum til dæmis frá
lungum. Það á einkum við þá sem
þjást af langvinnum lungnasjúk-
dómum eins og lungnaþembu eða
astma. Þá eru margir með skerta
sjón, heyrn eða hreyfigetu og eiga
því hugsanlega erfiðara með að
forðast slys þegar eldur er borinn
að flugeldum. Einnig er meðhöndl-
un flugelda undir áhrifum vímu-
gjafa varhugaverð vegna skertrar
athygli þar sem slysahætta eykst.
Langt yfir
heilsuverndarmörkum
Mengunin um áramót er mikil og
margföld á við svifryksmengun
aðra daga. Samkvæmt Vísindavef
Háskóla Íslands er svifryksmengun
í Reykjavík um áramótin um 500
míkrógrömm á rúmmetra þegar við
skjótum upp flugeldum sem alla
jafna er yfir 600 við brennur lands-
ins. Allt yfir 50 míkrógrömm á
rúmmetra er yfir heilsuverndar-
mörkum. Í svifryki geta einnig ver-
ið þungmálmar líkt og blý, kopar,
sink og króm en þungmálmar í
miklu magni eru ekki heppilegir
heilsu manna.
Fjölmargir lungnasjúklingar leita
á bráðamóttökur og á heilsugæsl-
una um og eftir hver áramót vegna
einkenna svifryksmengunar. Talið
er að 5-10% landsmanna séu með
lungnasjúkdóm sem er viðkvæmur
fyrir svifryksmengun. Mengunin
um áramót er það mikil að hún hef-
ur áhrif að frískt fólk getur fundið
fyrir áhrifum á öndunarfærin. Þetta
er mikil umhverfisvá sem taka ber
á. Þetta má líta á sem heilsuvernd
og því þurfum við að taka á þessu
máli án tafar.
Á vef Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunarinnar kemur fram að
stofnunin telur að loftmengun utan-
dyra leiði 3,8 milljónir manna í
heiminum til dauða árlega. Því
smærri sem agnirnar séu þeim mun
lengra niður í lungun fari þær og
geti verið skaðlegri. Því eru lungun
fyrst útsett þegar loftmengun
eykst. Einnig er langvarandi meng-
un talin geta leitt til hjarta- og
æðasjúkdóma og hafa vísindamenn
áhyggjur af minni fæðingarþyngd
barna.
Áfengi og flugeldar
eiga ekki saman
Samfara almennri flugeldanotkun
fylgir mikið rusl og mengun, til
dæmis er hávaðamengunin mikil
sem getur haft áhrif á heyrn. Í
reglugerð um skotelda, nr. 414/
2017, er kveðið á um takmörkun á
notkun þeirra. Þar eru skoteldar
flokkaðir niður í fjóra flokka sem
segir til um leyfi og notkunar-
reglur. Nauðsynlegt er að kynna
sér þessar reglur vel og er það
mikilvægt heilsu okkar vegna að
takmarka enn fremur notkun flug-
elda þegar til lengri tíma er litið.
Flugeldaslys eru algeng. Orðið
hafa dauðaslys á Íslandi sem og í
öðrum löndum sem rekja má til
flugelda. Bruni og augnslys með
varanlegum áverkum koma fyrir.
Það er mikilvægt að reyna að koma
í veg fyrir slys af öllum toga. Best
er að nota ekki flugelda en ef við
notum þá ber að:
 hugsa vel um börnin okkar. Slys
verða frekar hjá ungu fólki og
börnum, sérstaklega drengjum,
 huga vel að þeim stað sem skotið
er af,
 nota hlífðargleraugu,
 fylgja leiðbeiningum,
 hafa í huga að áfengi og flug-
eldar eiga ekki saman,
 vernda gæludýrin okkar,
 huga að viðkvæmum ein-
staklingum
 hafa í huga að fólki sem er við-
kvæmt í lungum ber að halda sig
innandyra á meðan mesta meng-
unin er.
Notkun flugelda
verði betur stýrt
Það er öllum ljóst að notkun
flugelda er í óhófi á Íslandi og hún
hefur neikvæð áhrif á heilsu fólks.
Um það efni er fjallað í nýlegri
grein í Læknablaðinu sem ber yfir-
skriftina Mengun af völdum flug-
elda og áhrif á lungnaheilsu Íslend-
inga (12. tbl. 102 árgangur 2018).
Þar skrifa þau Gunnar Guðmunds-
son lungnalæknir‚ Hrund Ólöf
Andradóttir, prófessor í umhverfis-
verkfræði í Háskóla Íslands, og
Þröstur Þorsteinsson, prófessor í
umhverfis- og auðlindafræði‚ um
áhættuna af svifryksmenguninni og
leggja til þá góðu hugmynd að
stýra betur notkun flugelda t.d.
með sýningum á vegum sveitar-
félaga í stað núverandi fyrirkomu-
lags.
Þar sem notkun flugelda er enn
leyfileg þurfum við að fara eins var-
lega með þá og kostur er. Göngum
því varlega um gleðinnar dyr, forð-
umst slysin og drögum úr mengun
okkur öllum til hagsbóta til
skamms og langs tíma.
Við heilsuvanda eða ef áhyggjur
koma er hægt að hringja í símann
1700 þar sem hjúkrunarfræðingar
svara allan sólarhringinn og geta
aðstoðað eða vísað á réttan stað.
Heilsugæslustöðin þín aðstoðar ef á
þarf að halda en ef hún er lokuð er
hægt að leita á vaktina en á höfuð-
borgarsvæðinu er það Læknavaktin
í Austurveri í Reykjavík. Við tökum
á móti ykkur eða aðstoðum ef á
þarf að halda og vísum áfram á
sjúkrahús ef þörf er á.
Morgunblaðið/Hari
Áramót Flugeldaljósin fylla loftið í borginni en allur er varinn góður.
Áramótamengunin er mikil og skaðleg
Heilsuráð
Óskar Reykdalsson,
sérfræðingur í
heimilislækningum
og framkvæmdastjóri
lækninga Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Mengun Svona var um að litast í hádeginu á nýársdag 2018 í Reykjavík. Grátt mengunarský lá yfir og ljóst mátti
vera að reykur frá brennum og flugeldum skapaði skaðlegt ástand sem flestir eru nú sammála um að taka verði á.
Unnið í samstarfi við Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins.
Fallegt var að líta til himins um jól-
in þegar tungl var fullt og létt-
skýjað. Með endurkasti frá sólu brá
tunglið birtu vítt yfir landið svo vel
þess virði var að staðnæmast og
virða dýrðina fyrir sér. Það gerði
blaðamaður Morgunblaðsins sem
var á Mosfellsheiði síðdegis á Þor-
láksmessu þegar hann tók myndina
hér að ofan. Á líðandi ári var tungl-
ið fullt alls þrettán sinnum, en
2019 gerist slíkt tólf sinnum.
„Það verður alveg sérstaklega
fallegt um að litast á nýárdags-
morgun þegar tunglið verður ná-
lægt Venusi á morgunhimninum,“
segir Sævar Helgi Bragason
stjörnufræðingur í samtali við
Morgunblaðið.
Nýtt tungl á himni kemur næst
fram hinn 6. janúar kl. 1.29 að
nóttu og verður fullt aðfaranótt 21.
janúar kl. 5.17. Því svo fylgir tungl-
myrkvi sömu nótt sem hefst klukk-
an 2.37, nær hámarki klukkan 5.12
og lýkur klukkan 7.48. Þetta er eini
almyrkvi á tungli sem sést frá Ís-
landi árið 2019 og fyrsti almyrkv-
inn sem sést frá Íslandi síðan 28.
september 2015. Myrkvinn 21. jan-
úar er jafnframt fyrri tunglmyrkv-
inn af tveimur á árinu, en 16. júlí
verður deildarmyrkvi ekki sést á Ís-
landi. sbs@mbl.is
Tunglið verður nærri Venusi á nýársdagsmorgun
Máninn brá birtu vítt yfir landið
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Máninn Horft til himins af Mosfellsheiði á Þorláksmessu. „Stóð ég úti í
tunglsljósi,“ þýddi listaskáldið Jónas Hallgrímsson í ljóðinu Álfareiðin.