Morgunblaðið - 27.12.2018, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. DESEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Framkvæmdireiga það tilað dragast
ákaflega hér á
landi. Stundum
stafar þetta af fjár-
skorti opinberra aðila þegar um
opinberar framkvæmdir er að
ræða. Við því er oftast lítið að
segja. Fjármunir eru takmark-
aðir og skattgreiðendur þegar
kreistir meira en góðu hófi
gegnir. Að vísu mætti oft
breyta forgangsröðun eða
draga úr sóun, en það er annað
mál og snýr ekki beint að vand-
anum við hægferð fram-
kvæmda.
En það er ekki alltaf skorti á
fé um að kenna. Stundum eiga í
hlut einkaaðilar sem hafa full-
fjármagnað framkvæmdir en
verða að sitja lengi aðgerða-
lausir þar sem tiltekin leyfi fást
ekki og margvíslegar kæruleið-
ir ýmissa aðila geta orðið til
þess að stöðva framkvæmdir
um lengri og skemmri tíma.
Þeir sem þannig hindra fram-
kvæmdir taka við það litla eða
enga áhættu, eða áhættu sem
takmarkast við lögfræðikostn-
að. Á meðan situr fram-
kvæmdaaðilinn og jafnvel heilt
samfélag og bíða aðgerðalaus
með miklu fjártjóni.
Þarna vantar bersýnilega
jafnvægi sem betur mætti una
við. Um leið og hægt verður að
vera að hindra framkvæmdir
sem kunna að vera ólögmætar
eða valda miklu tjóni, einkum á
náttúrunni, verða þeir sem að
framkvæmdum vilja koma að
geta treyst því að ekki sé hægt
að stöðva þau áform af litlu til-
efni eða án áhættu fyrir þann
sem stöðvuninni veldur.
Opinberar fram-
kvæmdir stöðvast
ekki heldur alltaf
vegna skorts á fjár-
munum. Í Reykja-
vík er til dæmis
þekkt að framkvæmdir við
vegabætur hafa stöðvast vegna
þess að borgaryfirvöld vilja
ekki þiggja það fé sem ríkið vill
leggja til þeirra mála. Borg-
aryfirvöld eru einfaldlega á
móti framkvæmdunum þó að
þær yrðu til að greiða leið
borgarbúa.
Á landsbyggðinni getur hið
sama gerst, en þó yfirleitt ekki
vegna þess að sveitarstjórnir
hafni vegabótum. Þekktasta
dæmið um þetta er Vestfjarða-
vegur sem hefur verið lengi í
umræðunni, sérstaklega síðast-
liðna tvo áratugi eða svo. Gerð-
ar hafa verið rækilegar athug-
anir á heppilegum vegastæðum
og fyrir meira en áratug var
umtalsvert fjármagn sett til
þessarar vegagerðar á sam-
gönguáætlun. Þrátt fyrir þetta
er enn deilt um veginn og mátti
sjá nýjasta dæmið um það í
Morgunblaðinu á aðfangadag.
Þar kom meðal annars fram að
bæjarstjórnir á svæðinu hefðu
verið boðaðar á fund umhverf-
is- og samgöngunefndar í byrj-
un janúar til að ræða málin.
Gott er að mál séu rædd til
hlítar, en Vestfjarðavegur er
dæmi um mál sem kominn er
tími til að taka af umræðustigi
og færa yfir á framkvæmdastig.
Við þá framkvæmd er að mörgu
að hyggja, en vafasamt má telja
að eitthvað sem máli skiptir
hafi ekki þegar verið tekið til
rækilegrar skoðunar og um-
ræðu.
Ísland má ekki verða
þekkt fyrir fram-
kvæmdastopp}
Umræðu þarf
að geta lokið
Trump forsetihefur einstakt
lag á að halda sér í
fréttum og skapa
umræður um orð
sín og gjörðir.
Hann kallar reglu-
lega yfir sig harða gagnrýni úr
ýmsum áttum og oft verðskuld-
aða. Meðal þess sem hann er
gjarnan gagnrýndur fyrir er að
halda sig við kosningaloforð
sín. Síðustu daga hefur hann til
að mynda hvergi hvikað í því að
hann vilji fjármagn til að reisa
vegg við landamæri Mexíkó og
bifast ekki þó að ríkisstofnanir
loki vegna deilunnar.
Hann hefur einnig lýst því yf-
ir að hann ætli að draga Banda-
ríkjaher út úr Sýrlandi, sem er
í samræmi við kosningaloforð
sem hann hefur ítrekað eftir
kosningar þó að hann hafi fram
til þessa fylgt svipaðri stefnu
og raunar harðari
en forverinn.
Ákvörðunin um
að hverfa frá Sýr-
landi, meðal annars
vegna þess að sigur
hafi unnist á Ríki
íslams, er vafasöm. Og ekki
verður séð að hún hjálpi í átök-
unum við Íran.
Því verður þó ekki á móti
mælt að hún er í samræmi við
kosningaloforð, rétt eins og lof-
orðið um múrinn. Og nú styttist
í kosningabaráttuna vestra og
Trump vill bersýnilega geta
farið fram á endurkjör á þeirri
forsendu að hann hafi staðið við
loforð sín.
Hvað sem fólki kann að finn-
ast um loforðin, þá er þetta að
minnsta kosti eitthvað sem
kjósendur ættu almennt að
vera ánægðir með. Og mættu
almennt gera ríkari kröfur um.
Trump hrellir gagn-
rýnendur með því að
reyna að standa við
kosningaloforð sín}
Óæskileg afstaða? F
ólk eyðir stórum hluta lífs síns í
vinnunni. Ef hver vinnudagur er
átta klukkustundir hefur hver og
einn sex til sjö frítíma fram til ell-
efu eða tólf, þegar svefninn tekur
við. Margir vinna þó mun lengri vinnudag og
hafa þá styttri frítíma og sofa þá einnig skemur
en ráðleggingar segja fyrir um. Góður svefn er
einn af grundvallarþáttum heilsu. Góð heilsa
markast einnig af hæfilegri hreyfingu, hollu
mataræði og góðri líðan fólks. Alþjóðaheil-
brigðisstofnunin, WHO, skilgreinir heilsu
þannig að góð heilsa sé ekki einungis það að
vera laus við sjúkdóma og örorku, heldur snúist
góð heilsa einnig um líkamlega, andlega og fé-
lagslega vellíðan.
Vinnutími fólks er oft langur og þess vegna
skiptir sköpum að vinnuumhverfið allt sé þann-
ig úr garði gert að það sé heilsueflandi. Líðan starfsmanna
við vinnu er ekki síður mikilvæg og hættulaust vinnuum-
hverfi. Starf okkar er hluti af þeirri sjálfsmynd sem við
höfum. Það veitir fólki ákveðinn tilgang í lífinu að geta
unnið við störf þar sem þekking þess og færni fær notið
sín. Til þess að svo megi verða þarf fólki líka að líða vel í
vinnunni. Ef vinnuumhverfið er gott má vænta þess að
gæði vinnu, vinnuafköst og framleiðni verði meiri. Það
skiptir því miklu máli að fólki líði vel í vinnunni, ekki ein-
ungis fyrir starfsmennina sjálfa heldur einnig fyrir vinnu-
veitendur.
Samkvæmt upplýsingum Tryggingastofnunar árið 2017
voru 18.787 einstaklingar metnir með 75% örorku. Geð-
ræn vandamál voru algengasta orsök örorku, metin sem
fyrsta orsök örorku hjá rúmlega 38% einstaklingum, en
höfðu verið 35% árið 2005. Þá voru einkenni frá
stoðkerfi önnur algengasta ástæða örorku á Ís-
landi. Það er vissulega mikið áhyggjuefni hve
öryrkjum fjölgar hratt og að þeim fjölgar sem
líður illa af þeim sökum.
Hvað er til ráða? Hvað er hægt að gera til að
stemma stigu við þessari þróun? Svörin við
þessum spurningum eru margþætt og verður
þeim ekki að fullu svarað hér. Miklu máli skipt-
ir að efla færni foreldra í uppeldishlutverkinu
vegna þess að góðar uppeldisaðferðir foreldra
geta stuðlað að sterkari sjálfsmynd og færni til
að takast á við lífið og þær margvíslegu að-
stæður sem fólk stendur frammi fyrir í starfi og
einkalífi. Það er líka á ábyrgð hvers og eins að
huga að eigin heilsu og tileinka sér hegðun sem
stuðlar að því. Þá er það einnig hlutverk stjórn-
valda að skapa aðstæður til að auðvelda fólki að
lifa heilbrigðara lífi, heima og í vinnunni. Allir vinnustaðir
ættu því að móta sér lýðheilsustefnu, gera vinnustaðinn
heilsueflandi. Í heilsueflandi samfélagi vinnustaða hafa
verið skapaðar aðstæður sem stuðla að heilbrigðum lífs-
háttum, heilsu og vellíðan allra starfsmanna.
Á Alþingi ræddi ég nýverið um lýðheilsu, en lýðheilsa
felur í sér markvissar aðgerðir hins opinbera og annarra
sem stuðla eiga að bættri heilsu, líðan og lífsgæðum þjóða
og þjóðfélagshópa. Ég hvatti Alþingi til að verða öðrum
vinnustöðum fyrirmynd og móta sér lýðheilsustefnu og ég
veit að Vinnueftirlitið, Embætti landlæknis og fleiri gætu
veitt ráðgjöf við mótun heilsueflandi vinnustaða um land
allt. Gleðilegt lýðheilsuár!
Una María
Óskarsdóttir
Pistill
Hvernig líður þér í vinnunni?
Höfundur er þingmaður Miðflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Með vaxandi fjölda ferða-manna hér á landi hafaákveðnir staðir óhjá-kvæmilega orðið fyrir
meira álagi en aðrir. Uppbygging
innviða og stýring ferðamanna er af-
ar brýn á slíkum svæðum og um leið
nauðsynlegt að stutt sé við svæðin
með landvörslu. Friðlýsing er þar
lykilatriði því þannig er hægt að tak-
ast á við þessi krefjandi verkefni með
heildstæðum hætti,“ segir Guð-
mundur Ingi Guðbrandsson, um-
hverfis- og auðlindaráðherra, í tilefni
af áformum Umhverfisstofnunar að
friðlýsa tvo vinsæla ferðamannastaði,
Reykjatorfuna í Ölfusi og svæði í
Þjórsárdal.
Áformin voru kynnt fyrir helgi í
samvinnu við viðkomandi sveitarfélög
og ráðuneyti. Þetta eru fyrstu friðlýs-
ingarnar sem falla undir viðkvæm
svæði undir álagi ferðamanna í sér-
stöku átaki í friðlýsingum sem boðað
er í sáttmála stjórnarflokkanna.
Reykjatorfan
Reykjatorfan liggur upp af Hvera-
gerði innan marka sveitarfélagsins
Ölfuss. Landslag svæðisins einkenn-
ist af jarðhita og er þar fjöldi hvera
og lauga, bergganga, brota og fram-
hlaupa. Svæðið er mikilvægt þegar
kemur að rannsóknum og hefur hátt
fræðslugildi auk þess sem vernd-
argildi lífríkis og jarðminja er mikið.
Innan marka þess svæðis sem fyrir-
hugað er að friðlýsa eru tveir dalir,
Reykjadalur og Grænsdalur. Mikill
fjöldi ferðamanna heimsækir Reykja-
dal á hverju ári en svæðið er með vin-
sælustu útivistarsvæða í Ölfusi og er
undir miklu álagi. Umhverfisstofnun
lokaði svæðinu sl. vor vegna ágangs
ferðamanna og hættu á gróður-
skemmdum. Grænsdalur liggur sam-
síða Reykjadal. Hann er vel gróinn og
þar er að finna gróskumikið votlendi
og jarðhitasvæði. Er þar m.a. að finna
mýrarhveravist, móahveravist og
hveraleirsvist auk jarðhitalækja.
Svæðið er að mestu óraskað og ekk-
ert stígakerfi er til staðar til að stýra
umferð gesta frá viðkvæmum svæð-
um og svæðum sem beinlínis hættu-
legt er að fara um vegna jarðhita.
Umferð ferðamanna hefur aukist um
svæðið á undanförnum árum og
svæðinu því viðkvæmar fyrir raski en
vistgerðirnar sem þar er að finna þola
illa ágang.
Svæði í Þjórsárdal
Þjórsárdalur liggur á milli Búrfells
við Þjórsá í austri og Skriðufells í
vestri. Dalurinn er nokkuð slétt-
lendur og vikurborinn eftir endur-
tekin eldgos í Heklu. Í Þjórsárdal eru
t.d. Stöng, Gjáin, Háifoss, Þjóðveldis-
bærinn og Vegghamrar. Skiptist
Þjórsárdalur í tvo dalbotna um
Rauðukamba, þar sem Fossá rennur í
austari dalbotninum og Bergólfs-
staðaá (framar Sandá) í hinum vest-
ari. Sérstaða svæðisins felst fyrst og
fremst í einstæðri náttúru og menn-
ingarminjum.
Gjáin hefur verið vinsæll ferða-
mannastaður og er helsta aðdráttar-
aflið óröskuð náttúra og friðsæld.
Háifoss, Glanni og Stöng eru einnig
fjölsóttir ferðamannastaðir í Þjórs-
árdal.
Hægt er að gera athugasemdir við
friðlýsingaráformin til 18. febrúar. Að
þeim tíma loknum tekur Umhverfis-
stofnun saman umsögn um fram-
komnar athugasemdir og skilar til
umhverfis- og auðlindaráðherra.
Síðan verða unnin drög að friðlýsing-
arskilmálum og verða þau lögð fyrir
rétthafa lands og aðra sem hagsmuna
eiga að gæta. Að því loknu mun Um-
hverfisstofnun auglýsa fyrirhugaða
friðlýsingu í þrjá mánuði þar sem öll-
um gefst kostur á að gera athuga-
semdir við framlagða tillögu.
Viðkvæm svæði und-
ir álagi verða friðlýst
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Háifoss Tignarlegur fossinn dregur fólk að eins og fleiri staðir í Þjórsárdal.
Morgunblaðið/Hari
Reykjadalur Loka hefur þurft svæðinu um tíma vegna ágangs ferðamanna.