Morgunblaðið - 01.12.2018, Side 36

36 LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 2018
Fullveldi Íslands
Í
sland varð frjálst og fullvalda ríki með gild-
istöku sambandslaganna 1. desember 1918.
Segja má að þetta hafi verið einn merkasti
áfanginn í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar
sem hafði þá staðið í hartnær eina öld.
Lengi framan af var 1. desember merktur
með rauðu í dagatalið. Hann var viðurkenndur
frídagur sem þjóðin var stolt af. Hins vegar
hefur þróunin orðið sú að lítið fer fyrir þessum
stórmerka degi sem virðist hafa fallið í skugg-
ann af lýðveldishátíðinni 17. júní. Íslendingar
börðust af krafti fyrir fullveldinu þrátt fyrir að
gera sér grein fyrir því hve það var í raun
brothætt, við höfðum hvorki sterka innviði á
þessum tíma né fjölbreytta atvinnuhætti.
Aldrei höfum við dregið af okkur sem þjóð að
berjast fyrir því sem við teljum þess virði að
berjast fyrir. 1. desember 1918 er dagurinn
þar sem við rákum smiðshöggið á fullveldis-
baráttu okkar sem þá hafði staðið í hartnær 70
ár.
Sambandslagasamningurinn var um margt
einstakur. Má þar sérstaklega nefna að í hon-
um sást glögglega það sérstaka samband sem
ríkti á milli þjóðanna tveggja er að honum
stóðu þar sem önnur var á vissan hátt nýlenda
hinnar. Samningurinn var einhliða uppsegjan-
legur eftir 25 ár þannig að hann skyldi endur-
skoða 1943. Þar kvað á um að Íslendingar og
Danir skyldu taka ákvörðun um áframhald-
andi samband þjóðanna tveggja. Við þekkjum
öll framhaldið.
Hinn 25. febrúar 1944 ályktaði Alþingi um
að slíta formlega konungssambandinu við
Danmörku og stofna lýðveldi. Þessi ályktun
var í samræmi við sambandslögin frá 1918.
Haldin var þjóðaratkvæðagreiðsla um álykt-
unina dagana 20.-23. maí 1944. Af þeim sem
greiddu atkvæði voru 99,5% samþykkir sam-
bandsslitum við Dani og 98,3% stofnun lýð-
veldisins. Íslenska þjóðin hafði talað og lagt
sitt af mörkum til eigin sjálfstæðis og framtíð-
arfrelsis.
Staðan í dag
Staða Íslands nú er gjörbreytt frá tíma sjálf-
stæðisbaráttunnar. Við höfum undirgengist
ýmsa milliríkjasamninga sem hafa miðað að
því að efla stöðu okkar og styrk í samskiptum
og samvinnu við aðrar þjóðir. Þrátt fyrir sjálf-
stæði okkar og oft á tíðum þjóðarstolt þá þurf-
um við á öflugu samstarfi við önnur ríki að
halda til að viðhalda sterku, stöðugu hagkerfi.
Svo má alltaf deila um það í ljósi sögunnar,
hversu stöðugt það hagkerfi hefur verið. Í
þessari stuttu grein verður ekki fjallað frekar
um það heldur sný ég mér beint að samn-
ingnum sem veitti okkur aðgang að innri
markaði Evrópusambandsins (hér eftir ESB).
EES-samningurinn
Samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið
(hér eftir EES) er viðamesti milliríkjasamn-
ingur sem Íslendingar hafa nokkru sinni gert.
Það vita allir sem vita vilja að samningurinn
er burðarás íslenska hagkerfisins. Þegar hann
tók við vorum við að koma út úr djúpri kreppu
sem hafði staðið lengi eða allt frá 1988-1994. Á
þessum tíma voru háværar raddir um að
samningurinn bryti í bága við 2. grein stjórn-
arskrárinnar. Niðurstaðan varð þó sú að sér-
fræðingar töldu að svo væri ekki enda tryggði
samningurinn okkur skilyrðislaus yfirráð eig-
in auðlinda. Samningurinn tók gildi 1. janúar
1994, að undanskilinni 1. grein hans tæpu ári
áður, þ.e. 13. janúar 1993. Á þeim tíma sem
samningurinn var gerður byggðist hann á
hinni svonefndu tveggja stoða lausn, þ.e. í
stuttu máli hann byggðist ekki á þriggja stoða
lausninni sem tilheyrir einungis þeim þjóðum
sem eru fullgildir aðilar að ESB.
Þriðji orkupakkinn
Nú er mikill þrýstingur frá orkuþurfandi Evr-
ópu að fá Íslendinga til að undirgangast hinn
svokallaða þriðja orkupakka. Áður hafa
stjórnvöld kvittað upp á orkupakka eitt og tvö
með tilheyrandi kostnaði. Þá sérstaklega með
hækkandi orkuverði til almennings. Sú furðu-
lega staða virðist í burðarliðnum að hreinlega
þvinga upp á okkur þriggja stoða lausninni
eins og við séum aðildarríki Evrópusambands-
ins sem við erum alls ekki. Við höfum engum
skyldum að gegna gagnvart EES-samningn-
um umfram þær sem við kvittuðum undir fyrir
réttum 25 árum. Það liggur því ljóst fyrir að
sá hræðsluáróður sem nú er rekinn af ESB-
sinnum, sem vilja skilyrðislaust þvinga upp á
okkur þriðja orkupakkanum á engan rétt á
sér. Við erum ekki að brjóta EES-samninginn
þótt við stöndum gegn því að afhenda orku-
auðlindir okkar til Brussel. Við eigum ekki von
á neinum refsingum eða hefndaraðgerðum
þótt við höfnum þriðja orkupakkanum enda
væri með því á engan hátt verið að brjóta
gegn EES-samningnum.
Strax við samþykki orkupakkans erum við
búin að afsala okkur yfirráðum á raforkunni.
Ákvörðun um það hvort hingað verði lagður
sæstrengur og við tengd við evrópska raforku-
netið verður tekin í Brussel en ekki hér.
Lokaorð
Að lögum er Ísland fullvalda ríki. Skuldbind-
ingar okkar varðandi EES-samninginn hafa
ekkert breyst frá því að hann var fullgiltur í
ríkisstjórn 1993. Ísland er ekki aðili að orku-
markaði ESB og þarf ekki að vera frekar en
vill. Við erum sjálfbær um orku sem er gjör-
ólíkt ástandinu víða í Evrópu.
Fullveldi okkar er varið í 2. grein stjórn-
arskrárinnar sem kveður á um þrískiptingu
ríkisvalds. Eftir áratuga baráttu fyrir fullveldi
íslensku þjóðarinnar er ég ekki tilbúin að af-
sala því nú. Þriðji orkupakkinn kemur okkur
ekki við og því til staðfestingar er nóg að líta á
landakortið.
INGA SÆLAND, FORMAÐUR FLOKKS FÓLKSINS
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hin fullvalda þjóð
’
Íslendingar börðust af krafti fyrir
fullveldinu þrátt fyrir að gera sér
grein fyrir því hve það var í raun
brothætt, við höfðum hvorki
sterka innviði á þessum tíma né
fjölbreytta atvinnuhætti. Aldrei
höfum við dregið af okkur sem
þjóð að berjast fyrir því sem við
teljum þess virði að berjast fyrir.