Morgunblaðið - 01.12.2018, Blaðsíða 43

áfram að njóta aðgangs að menntun og öðrum
félagslegum gæðum danska velferðarkerfis-
ins. Norðurlandasamvinnan veitti lands-
mönnum einnig mikilvægt skjól eins og ferða-
og atvinnufrelsi og aðgang að mennta og vel-
ferðarkerfum ríkjanna fjögurra.
Möguleikar Íslendinga til að mennta sig á
Norðurlöndunum og straumar og stefnur sem
fylgdu samskiptum milli landanna hafa líklega
verið vanmetnir í gegnum tíðina. En án þeirra
má efast um að tekist hefði að byggja upp öfl-
ugt mennta- og heilbrigðiskerfi sem er sam-
bærilegt við það sem best gerist í heiminum,
það er á Norðurlöndunum.
Þegar mest hefur þrengt að í efnahagsmál-
um hafa landsmenn getað notið þeirra gæða
sem opinn aðgangur að Norðurlöndum hefur
boðið upp á eins og þegar síldin hvarf í lok 7.
áratugarins og eftir hrunið 2008.
Einnig má nefna að aðgangur íslenskra
námsmanna að námi í Evrópu hefur skipt
sköpun fyrir menntun landsmanna, einkum
háskólamenntun, og með EES-samningunum
hefur vísinda- og menningarsamstarf við Evr-
ópuríki stóraukist. Þannig standa stærri og
um leið fjölþættari vísinda- og menningarsam-
félög Íslendingum opin og skapa grundvöll og
um leið skjól fyrir öflugra samfélag hér á landi.
Samfélagið er þannig líklegra en ella til að
blómstra og skapa framtíð fyrir nýjar kyn-
slóðir og styrkja fullveldi Íslands.
Fullveldi smáríkja
Íslendingar hafa allt frá upphafsárum full-
veldis leitast við að styrkja efnahagslega, póli-
tíska og menningarlega stöðu sína með því að
leita skjóls hjá voldugum nágrannaríkjum og
hjá alþjóðastofnunum þegar þær komu til sög-
unnar. Þannig hefur fullveldi Íslands verið
tryggt og styrkt með því að leita skjóls og al-
mennt hafa stjórnvöld forðast að standa ein á
báti án formlegra bandamanna í ólgusjó al-
þjóðastjórnmála.
Lítil ríki þurfa að sjálfsögðu að reyna að tak-
marka þá ókosti sem náin samvinna og skjól
getur falið í sér. Það geta þau gert með því
gangast ekki undir íþyngjandi skuldbindingar
og beita þar með fullveldinu bæði til þess að
tryggja hagstætt skjól og koma í veg fyrir að
skjólið verði þrúgandi.
Morgunblaðið/Sverrir
Davíð Oddsson forsætisráðherra og Jón Baldvin Hannibalsson
utanríkisráðherra bera saman bækur sínar í atkvæðagreiðslu
um samninginn um Evrópska efnahagssvæðið árið 1993.
Varðskip Dana við Íslandsstrendur, Islands Falk, var tekið í
notkun 1906 og sinnti hér landhelgisgæslu formlega til 1921.
Danir aðstoðuðu þó Íslendinga við gæsluna allt fram að upp-
hafi síðari heimsstyrjaldar og Landhelgisgæslan nýtur enn í
dag umtalsverðs skjóls af samvinnu við dönsk stjórnvöld.
Höfundur er prófessor í stjórnmálafræði við
Háskóla Íslands. Greinin er byggð á kafla í bók-
inni Fullveldi Íslands í 99 ár: Safn ritgerða til
heiðurs dr. Davíð Þór Björgvinssyni sextugum.
LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 2018 43
Fullveldi Íslands